Οι αριθμοί δίπλα στο όνομα Μπιλ Ράσελ είναι αδιανόητοι.

• 11 τίτλοι ΝΒΑ σε 13 χρόνια καριέρας (1956-1969). Οκτώ από αυτούς, διαδοχικοί. Είναι ρεκόρ. Οχι μόνο στο μπάσκετ, αλλά και στις υπόλοιπες επαγγελματικές λίγκες των ΗΠΑ (και του Καναδά): χόκεϊ, μπέιζμπολ, αμερικανικό φούτμπολ. Μόνον ο πολυνίκης του χόκεϊ, Χένρι Ρίτσαρντς, έχει στεφθεί πρωταθλητής 11 φορές. Ο ίδιος ο Ράσελ συνήθιζε να λέει πως δεν είχε αρκετά δάκτυλα για να φορέσει όλα τα δακτυλίδια που κατέκτησε.
• Χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο με την ομάδα των ΗΠΑ το 1956 στη Μελβούρνη, και δυο (σερί) κολεγιακά πρωταθλήματα. Μόλις επτά αθλητές στην ιστορία του σπορ έχουν πατήσει τις κορυφές σε Ολυμπιακούς Αγώνες, ΝΒΑ και NCAA.
• Πέντε βραβεία MVP (σήμερα, το έπαθλο για τον πολυτιμότερο παίκτη των Τελικών του ΝΒΑ ονομάζεται «Bill Russell NBA Finals Most Valuable Player») και 12 συμμετοχές σε All-Star Game.

Μαζί με έναν εξωπραγματικό μέσο όρο 23 ριμπάουντ σε κάθε αγώνα, που άφησε πίσω του, αυτά θα αρκούσαν για να τον βάλουν στη συζήτηση περί του Greatest Of All Time μπασκετμπολίστα. Αλλά ο Ουίλιαμ Φέλτον «Μπιλ» Ράσελ, που «έφυγε» την Κυριακή σε ηλικία 88 ετών, υπήρξε για το αμερικανικό μπάσκετ κάτι πολύ περισσότερο: ένας πιονέρος, που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο παίζεται το παιχνίδι. Ο πρώτος που απέδειξε ότι η άμυνα μπορεί να φέρει επιτυχίες, σε μια εποχή που κανένας Αμερικανός δεν είχε σε μεγάλη υπόληψη το οργανωμένο, πειθαρχημένο μπάσκετ συνεργασίας.

Οι «κόντρες» του με τον Ουίλτ Τσάμπερλεϊν (με τον οποίο ήταν φίλοι) έγραψαν ιστορία. Ο Τσάμπερλεϊν ήταν πιο δημοφιλής στο κοινό, είναι αλήθεια. «Κάρφωνε», σκόραρε δεκάδες πόντους σε κάθε του ματς (τον Μάρτιο του 1962 είχε πετύχει 100, που παραμένουν ακατάρριπτο ρεκόρ), έπαιζε… φουλ επίθεση, που αρέσει στο μάτι. Ο Ράσελ, με την ταχύτητα και το απίθανο άλμα του, ασυναγώνιστος στο «μαν-του-μαν» και τις «τάπες», επικεντρωνόταν στην άμυνα. Επαιζε για την ομάδα, όχι για τον εαυτό του. Ο Τσάμπερλεϊν κέρδιζε το χειροκρότημα. Τα πρωταθλήματα, όμως, τα έπαιρνε ο Ράσελ. Δέκα φορές σε Game 7, δεν έφυγε ηττημένος ούτε μια.

Ο «άρχοντας των δαχτυλιδιών» ήταν πολεμιστής από τους λίγους – και τις μεγαλύτερες μάχες του τις έδωσε εναντίον του ρατσισμού. Το κοινωνικό του αποτύπωμα σε αυτόν τον Κόσμο είναι ακόμη μεγαλύτερο, και πιο σημαντικό, από το αθλητικό. Οπως τόνισε ο Μάικλ Τζόρνταν στο μήνυμα με το οποίο τον αποχαιρέτησε, στο Twitter, «ο Μπιλ Ράσελ ήταν ένας πρωτοπόρος – ως παίκτης, ως πρωταθλητής, ως ο πρώτος μαύρος προπονητής στην ιστορία του ΝΒΑ και ως ακτιβιστής. Ανοιξε τον δρόμο και έδωσε το παράδειγμα σε κάθε μαύρο παίκτη που μπήκε στη Λίγκα μετά από εκείνον, συμπεριλαμβανομένου και εμού».

Στο Μονρό της Λουιζιάνα, όπου γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του 1934, οι μαύροι αντιμετωπίζονταν σαν σκλάβοι. Οταν ήταν 8 ετών, η οικογένειά του μετακόμισε, τρομοκρατημένη, στο Οκλαντ (Καλιφόρνια). Είδε να απειλούν τον πατέρα του με πιστόλι, την ώρα που περίμενε να βάλει βενζίνη. Είδε αστυνομικούς να υποχρεώνουν τη μητέρα του να επιστρέψει στο σπίτι για να αλλάξει φόρεμα, επειδή «τα λευκά δεν ταιριάζουν στους κωλόμαυρους, τα λερώνουν». Ετσι της είπαν. Οταν αγωνιζόταν στο κολέγιο, του αρνήθηκαν να κοιμηθεί σε ξενοδοχείο μαζί με τους συμπαίκτες του. Επειδή ήταν μαύρος. Στο Γυμνάσιο του ΜακΚλάιμοντς δυσκολεύτηκε πολύ να κερδίσει μία θέση στην ομάδα, παρά τα τρομακτικά του προσόντα. Επειδή ήταν μαύρος. Κι αν δεν βρισκόταν ο Χαλ ΝτεΤζούλιο, του Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο, να του προσφέρει υποτροφία, το μπάσκετ θα έχανε μια από τις σπουδαιότερες μορφές του. Ο Ράσελ τη δέχτηκε, συνειδητοποιώντας ότι το μπάσκετ είναι η μόνη του ευκαιρία να ξεφύγει από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, αλλά και να ορθώσει το ανάστημά του στον ρατσισμό. Εκτοτε, δεν έπαψε να τον πολεμά. Με όποιον τρόπο μπορούσε.

«Οχι» στον Νότο

Δυο φορές πρωταθλητής στο NCAA, το 1956 επιλέχθηκε από τους Χοκς στο Νο.3 του «ντραφτ». Αρνήθηκε να ενταχθεί στην ομάδα του Σεντ Λούις, τονίζοντας ότι δεν πρόκειται, ποτέ, να αγωνιστεί σε μια τόσο ρατσιστική πόλη. Ετσι, εκείνοι τον παραχώρησαν στους Μπόστον Σέλτικς, στους οποίους έμελλε να μεγαλουργήσει και να αφοσιωθεί μέχρι το τέλος της καριέρας του. Ο προπονητής τους, Ρεντ Αουερμπαχ, δεν ξεχώριζε τους παίκτες από το χρώμα του δέρματος, αλλά από το ταλέντο τους. Το 1950 οι «Κέλτες» είχαν επιλέξει τον Τσακ Κούπερ, τον πρώτο αφροαμερικανό μπασκετμπολίστα στο NBA. Και ήταν η πρώτη ομάδα στα χρονικά της Λίγκας, που παρέταξε βασική πεντάδα με πέντε μαύρους.

Το 1966 η μπασκετική δυναστεία που ιδρύθηκε στη Μασαχουσέτη βρισκόταν, ακόμη, στην ακμή της. Αλλά είχε έρθει η ώρα για τον κόουτς Αουερμπαχ να αποσυρθεί. Πρότεινε για διάδοχό του τον Ράσελ, κι εκείνος, σε ηλικία 32 ετών, έγινε ο πρώτος μαύρος προπονητής στην ιστορία του NBA. Συνεχίζοντας, παράλληλα, την καριέρα του ως παίκτης. Αλλά όχι για πολύ. Αφού οδήγησε τους Σέλτικς σε δυο, ακόμη, τίτλους, το 1968 και το 1969, δήλωσε την επιθυμία του να αποχωρήσει. Ηταν 35, με ταλαιπωρημένο από τραυματισμούς κορμί. Αλλά, στην πραγματικότητα, στη μυθική του καριέρα στη Βοστώνη έβαλε τέλος η κατάθλιψη. Οι δολοφονίες του Τζον Φ. Κένεντι, του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, του Ρόμπερτ Κένεντι, ο πόλεμος στο Βιετνάμ και οι φυλετικές διακρίσεις που συνεχίζονταν, τον είχαν επηρεάσει υπερβολικά. Ηρθαν και τα προβλήματα στον πρώτο του γάμο…

Αμέσως μετά το 11ο δαχτυλίδι… εξαφανίστηκε από τη Βοστώνη. Δεν παρέστη ούτε στη φιέστα για την κατάκτηση του τίτλου. Ούτε στην τελετή απόσυρσης της φανέλας του, με το «6», το 1972. Αυτή η παράξενη στάση του εξηγήθηκε πολλά χρόνια αργότερα. Ο Ράσελ αγάπησε την ομάδα και τους ανθρώπους της, αλλά όχι και την πόλη, στην οποία υπέφερε από τις φυλετικές προκαταλήψεις ακόμη και ως διάσημος αθλητής της. Οταν κυκλοφορούσε στους δρόμους, άκουγε ειρωνικά και υβριστικά σχόλια. Οταν έλειπε σε εκτός έδρας αγώνα, κάποιοι έγραφαν απειλές στους τοίχους του σπιτιού του. Ενα βράδυ, άγνωστοι διέρρηξαν την πόρτα και άφησαν περιττώματα στο κρεβάτι του. Στο διπλανό δωμάτιο κοιμόταν η κόρη του.

Στους New York Times είχε εξομολογηθεί πόσο πολύ τον είχε εξοργίσει ένας δημοσιογράφος στη συνέντευξη Τύπου, τη μέρα που ανέλαβε (και) προπονητής. Τον είχε ρωτήσει αν θα κατάφερνε να τους κρίνει και να τους συμπεριφέρεται με αντικειμενικότητα. Κι ο Ράσελ του είχε απαντήσει: «Ασφαλώς. Αλλά δεν θυμάμαι κάποιον από εσάς να έχει ρωτήσει κάτι αντίστοιχο έναν λευκό προπονητή για μαύρους παίκτες».

Επρόκειτο να ενταχθεί στο Hall Of Fame το 1975. Τελικώς, αυτό συνέβη με καθυστέρηση 44 ετών. «Πίστευα ότι κάποιοι άλλοι θα έπρεπε να απολαύσουν αυτήν την τιμή πριν από μένα», εξήγησε στο Twitter το 2019. Δέχτηκε, αφού προηγουμένως είχαν γίνει Hall Of Famers τρεις μαύροι συνάδελφοί του: ο Κλίφτον (2013), ο Λόιντ (2014) και ο Κούπερ (2019).

Είχε και φάκελο στο FBI, που, μεταξύ άλλων, τον κατηγορούσε ότι αρνείται αυτόγραφα σε μικρά παιδιά. Ηταν η μισή αλήθεια. Αυτόγραφα δεν υπέγραφε ούτε στους μεγάλους. Δεν έβρισκε το λόγο να το κάνει. «Είναι βλακεία», έλεγε, «να θεωρούμε τους αθλητές ήρωες επειδή πιάνουν μια μπάλα, την πετούν, ή τη βάζουν στο καλάθι. Ηρωας στα σπορ είναι μονάχα ο Μοχάμεντ Αλι, για όσα πιστεύει, λέει και πράττει».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News