Σάββατο πρωί και η λαϊκή αγορά στα Εξάρχεια είναι γεμάτη κόσμο. Στο πιο ψηλό σημείο της Καλλιδρομίου, στα πλατιά σκαλιά που οδηγούν προς την οδό Ανεξαρτησίας, ένα γκρουπ Αμερικανών φωτογραφίζει το θέαμα. Οι τέντες των υπαίθριων μανάβικων, οι φωνές και ο κόσμος που πηγαινοέρχεται με τα καροτσάκια του, τους έχει ενθουσιάσει. Μέρος της φωτογραφίας τους κι εγώ, σκέφτομαι πως η καθημερινότητά μου είχε αποκτήσει στα μάτια τους μια εξωτική διάσταση. Και πώς η Καλλιδρομίου με τα χρωματιστά σκαλιά και την επίσης πολύχρωμη λαϊκή της, με τους γεμάτους γκράφιτι τοίχους και με τα ρημαγμένα νεοκλασικά, ενίσχυε τη φολκλόρ εντύπωση που σχηματίζουν οι τουρίστες για την Αθήνα της κρίσης.

Αυτό το ιδιότυπο φολκλόρ, όπως αποκαλύπτεται στους καταζωγραφισμένους (και ρυπαρούς) δρόμους, έγινε η αφορμή για ένα ρεπορτάζ του BBC με τον τίτλο – ερώτηση: «Μπορεί η Αθήνα να γίνει η νέα εικαστική πρωτεύουσα της Ευρώπης;».

O βρετανός εικαστικός Μάικλ Λάντι θεωρεί πως πράγματι, έχει δυναμική, και διηγείται τη δική του εξαρχειώτικη εμπειρία, πιο οδυνηρή από εκείνη των Αμερικανών στα σκαλιά της Καλλιδρομίου: Ετρωγε μαζί με φίλους του («στην την περιοχή των αναρχικών όπου οι τοίχοι είναι γεμάτοι γκράφιτι») όταν τα παλικάρια με τις κουκούλες έκαναν την εμφάνισή τους. Οι δρόμοι έκλεισαν, η Αστυνομία άρχισε το κυνηγητό, έπεσαν δακρυγόνα. Ακούγεται τρομακτικό; «Η Αθήνα είναι λίγο άναρχη», λέει ο Λάντι, «μα αυτό είναι ένα από τα ωραία της, γιατί πρόκειται πράγματι για ένα συναρπαστικό μέρος». Ενα μέρος που τον ενέπνευσε – «είναι τρελοί αυτοί οι Αγγλοι!».

Αντί λοιπόν να φύγει τρέχοντας, επέστρεψε για να παρουσιάζει τη δουλειά του υπό τον τίτλο «Breaking News – Athens» στη Διπλάρειο Σχολή (ως τις 11 Ιουνίου). Πρόκειται για μια έκθεση σε συνεχή εξέλιξη, που «συνδυάζει τη συμμετοχή του κοινού με την πρακτική του καλλιτέχνη στη σκιαγράφηση της σημερινής εικόνας μιας πόλης πολυπληθυσμιακής και δυναμικά μεταβαλλόμενης στο ιδιότυπο πλαίσιο μιας κρίσης με διάρκεια». Για τον σκοπό αυτό ο καλλιτέχνης καλεί «το κοινό της Αθήνας να συνδιαμορφώσει την έκθεση με τις δικές του εικόνες, μηνύματα, φωτογραφίες, συνθήματα».

Οι δικές μας εικόνες -των κατοίκων της πόλης- και οι δικές τους -των επισκεπτών-  δεν είναι πάντα οι ίδιες εικόνες. Αν ο (αφελής, καλοπροαίρετος, αλαφροΐσκιωτος όπως θέλετε πείτε τον) επισκέπτης των μερικών ημερών βλέπει στα γκράφιτι το χρώμα, τη ζωντάνια, τη δημιουργία, εμείς βλέπουμε (και) τη μουντζούρα, την αυθαιρεσία, τη βρομιά.

Αν η αναρχία που επικρατεί στους δρόμους θεωρηθεί από τον περαστικό ένα είδος αστικής ανεμελιάς made in Greece, στην πραγματικότητα δεν πάει να αντικατοπτρίζει την έλλειψη κυκλοφοριακής αγωγής. Τα αποκεφαλισμένα αγάλματα στα πάρκα δεν είναι installation, αλλά βανδαλισμός. Το… εικ-αστικό περιβάλλον που πολλοί επισκέπτες μας χαρακτηρίζουν «exciting» (συναρπαστικό) προϋποθέτει τελικά ατσάλινα νεύρα και όλο και μεγάλες αντοχές για να το αντέξεις αν ζεις μόνιμα εδώ.

Ο Λάντι επιμένει πως οι υποποιότητες της πόλης, όπως εκδηλώθηκαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, είναι αυτές που παραδόξως την κάνουν τόσο… αρτιστίκ! Του θυμίζει δε το Λονδίνο, όπως ήταν πριν από 30 – 40 χρόνια, μια πρωτεύουσα με πολλά άδεια κτίρια και πολλούς καλλιτέχνες που αγαπούν τους άδειους βιομηχανικούς χώρους γιατί μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν ως φτηνά στούντιο.

Δηλαδή, έχει η Αθήνα την ελπίδα σε 30 χρόνια να είναι όπως είναι το (κεντρικό) Λονδίνο σήμερα; Χλωμό το βλέπω. Ερχεται όμως και ο Γιώργος Δρίβας που μας εκπροσωπεί στην 57η Μπιενάλε της Βενετίας και συγκρίνει την πόλη μας με το Βερολίνο στο οποίο είχε ζήσει για δέκα χρόνια, βρίσκοντας κοινά στον τρόπο με τον οποίο οι δύο πόλεις αγκάλιασαν τους νέους καλλιτέχνες και τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα. Και υποστηρίζοντας πως η άθλια κατάσταση της ελληνικής οικονομίας «γεννάει» μια νέα δημιουργική εικαστική σκηνή.

Κορύφωση του καλλιτεχνικού οργασμού που τουλάχιστον κατά το BBC ζει η πόλη, η «Documenta 14», ένας ισχυρός όπως αποδείχτηκε πόλος έλξης για πλήθος φιλότεχνων τουριστών. Τα έργα της που φιλοξενούνται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης και σε δεκάδες ακόμα χώρους σε όλη την πόλη, οι δημιουργίες των νέων ελλήνων καλλιτεχνών που εκτίθενται σε γκαλερί και μουσεία και μαζί τα εκατοντάδες γκράφιτι, όμορφα και άσχημα (ευαίσθητο θέμα που έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο και που πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά), συνθέτουν μια ιδιότυπη, τεράστια, αλλού υπαίθρια και αλλού στεγασμένη πινακοθήκη.

Οσο και αν αυτό δεν είναι αρκετό για να γίνει η Αθήνα η νέα εικαστική πρωτεύουσα της Ευρώπης (που δεν είναι!), επιβεβαιώνει πως κάτι τρέχει, κάτι που μπορεί και να έχει ενδιαφέρον αν το διαχειριστούμε σωστά.«Ισως να πρέπει να σταματήσουμε να τη χαρακτηρίζουμε ως το νέο Βερολίνο και να ακολουθήσουμε την προτροπή του γκράφιτι που είδαμε σε έναν τοίχο της πόλης: “Athens is the new Athens”», καταλήγει το ρεπορτάζ του BBC. Απομένει να δούμε αν αυτή η νέα Αθήνα θα είναι καλύτερη από την παλιά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News