Τι μπορεί να συνδέει τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι με τον σκελετό ενός άσημου άνδρα από την Πομπηία που έχασε τη ζωή του κατά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.; Στο εν λόγω, παράδοξο ομολογουμένως, ερώτημα απαντά ο Φραντς Λιτζ, συγγραφέας και αρθρογράφος των New York Times με ειδίκευση στις επιστήμες, στον κινηματογράφο και στην αρχαιολογία. 

Καταρχάς υπενθυμίζει ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1930, αρχαιολόγοι που εργάζονταν στην Πομπηία, εντόπισαν στον Οίκο του Σιδηρουργού (Casa del Fabbro) τον σκελετό ενός άνδρα γερμένου πάνω σε έναν ξύλινο καναπέ με τα χέρια σταυρωμένα κάτω από το κεφάλι και τα πόδια απλωμένα στο πάτωμα. 

«Η αναπαυτική στάση θυμίζει τον χαρακτήρα που υποδύθηκε ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι στην ταινία του 1961 “Διαζύγιο α λα ιταλικά”», γράφει ο Λιτζ. «Στην ταινία, ο Μαστρογιάνι θέλει να απαλλάξει τον κόσμο από τη βαρετή σύζυγό του, η οποία συνεχίζει να απαιτεί να της πει ότι την αγαπά», ανέφερε σχετικά ο Φάμπιο Ματσάρντι, καθηγητής Μοριακής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ιρβάιν. «Αγανακτισμένος, βγαίνει από την κρεβατοκάμαρά τους, βολεύεται σε έναν καναπέ και ονειρεύεται να φλερτάρει την έφηβη εξαδέλφη του. Ετσι φαντάζομαι τον άνθρωπο της Πομπηίας», πρόσθεσε.  

Ο δρ Ματσάρντι είναι μέλος μιας ομάδας γενετιστών και αρχαιολόγων που κατάφεραν να «διαβάσουν» το γονιδίωμα αυτού του «υποθετικά οκνηρού λατίνου εραστή». Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό επίτευγμα, καθώς δεν είχε αποκωδικοποιηθεί ποτέ ξανά ένα πλήρες τμήμα μιτοχονδιακού DNA από λείψανα ανθρώπων ή ζώων από την Πομπηία.

Οι συντάκτες της σχετικής έκθεσης που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Scientific Reports, ο Γκαμπριέλε Σκοράνο, γενετιστής του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, και η Σερένα Βίβα, αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου του Σαλέρνο, εικάζουν ότι η τέφρα και η κίσσηρη (ελαφρόπετρα) που απελευθερώθηκαν κατά την έκρηξη ενδέχεται να προσέφεραν προστασία από περιβαλλοντικούς παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στο DNA, όπως το οξυγόνο του ατμοσφαιρικού αέρα.  

Η ιδέα για το εγχείρημα προέκυψε το 2017, όταν ο ανθρωπολόγος Πιερ Φραντσέσκο Φάμπρι ζήτησε, μεταξύ σοβαρού και αστείου, από τους δρ Ματσάρντι και δρ Σκοράνο να τον συνδράμουν να αποκωδικοποιήσει το γονιδίωμα ενός αρχαίου προγόνου του, του ξαπλωμένου άνδρα από τον Οίκο του Σιδηρουργού στην Πομπηία. Παρότι ήρθε στο φως στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ο σκελετός του παρέμεινε στο ίδιο σημείο, στην τραπεζαρία της Οικίας, ακόμη και μετά τον καταστροφικό σεισμό που σημειώθηκε στην Καμπανία το 1980. Μόλις το 2016, κατά την αναστήλωση της Casa del Fabbro, αφαιρέθηκε ο σκελετός, ούτως ώστε να μελετηθεί. 

Επειτα από ανάλυση των δύο σκελετών από τον Οίκο του Σιδηρουργού, διαπιστώθηκε ότι ο άνδρας ήταν ηλικίας τριάντα χρόνων, ενώ η γυναίκα άνω των πενήντα. «Μπορεί να ήταν η μητέρα του, η θεία του ή η σύζυγός του», σημείωσε ο δρ Ματσάρντι. Οι ερευνητές αφαίρεσαν δείγμα DNA από τη λιθοειδή μοίρα του κροταφικού οστού όπου βρίσκεται ο έσω ακουστικός πόρος, ωστόσο κατάφεραν να προσδιορίσουν την πλήρη γενετική αλληλουχία μόνον του ανδρός. 

Συγκρίνοντας το DNA του με γενετικό υλικό από 1.030 σκελετούς ανθρώπων που έζησαν κατά την αρχαιότητα και από 471 άτομα σύγχρονων ευρασιατικών λαών, οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως η γενετική του σύνθεση είχε πολλές ομοιότητες με εκείνη των ανθρώπων που ζούσαν πέριξ της Ρώμης κατά τους Αυτοκρατορικούς Χρόνους. Κατέληξαν επίσης στο συμπέρασμα ότι κάποιοι από τους προγόνους του ανδρός από την Πομπηία κατάγονταν από τη Σαρδηνία και κάποιοι άλλοι από τη Μικρά Ασία. 

Γιατί, όμως, ο άνδρας ήταν ξαπλωμένος; Γιατί έπασχε από φυματιώδη σπονδυλίτιδα, μια ασθένεια της σπονδυλικής στήλης, γνωστή και ως νόσος του Pott, συμπτώματα της οποίας αποτελούν ο πόνος στην πλάτη, η αδυναμία των κάτω άκρων και η παραπληγία. «Λόγω της κατάστασής του μάλλον είχε περιορισμένη κινητικότητα», ανέφερε ο δρ Φάμπρι. «Η ηλικιωμένη γυναίκα που ήταν κοντά του έπασχε από αρθροπάθεια, οπότε στάθηκε εκεί και περίμενε, προστατεύοντας έναν μικρό θησαυρό νομισμάτων». 

Οσον αφορά τον Μαστρογιάνι της Πομπηίας, «τον φαντάζομαι να τρώει χαλαρά μεσημεριανό ενώ ξαπλώνει στον καναπέ του, να παλεύει με τον πόνο στην πλάτη και να επαναλαμβάνει τα ίδια και ίδια με το παλιό ιταλικό στυλ σχετικά με το πώς να εξοντώσει τη γυναίκα του και να παντρευτεί τη νεαρή ξαδέρφη του. Στη συνέχεια το ηφαίστειο εκρήγνυται και εκείνος θάβεται κάτω από την κίσσηρη», ανέφερε ο δρ Ματσάρντι.  «Υπάρχει μια παλιά ιταλική παροιμία: “La morte mi trovera vivo”. Ο θάνατος θα με βρει ζωντανό», καταλήγει πολύ εύστοχα ο αρθρογράφος των New York Times.