«Είναι σαν να κοιτάζεσαι στον καθρέφτη. Χρόνια πριν είχα κάνει το ίδιο μακρύ και επώδυνο ταξίδι για να φύγω από τη χώρα μου αφήνοντας πίσω μου σπίτι και οικογένεια». Αρχίζει με αυτά τα λόγια η διήγηση του Σινάουι Μεντίν στην Washington Post, του ανθρώπου που από πρόσφυγας έγινε ο φωτογράφος των προσφύγων στα νερά της Μεσογείου.

«Στα μάτια των απελπισμένων βλέπω τον εαυτό μου. Είναι σαν να βρίσκομαι πάντα σε εκείνες τις βάρκες που διασχίζουν τη θάλασσα». Ο Μεντίν είχε διασχίσει προηγουμένως μια ολόκληρη έρημο. Ηταν ένας ανάμεσα στους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που έφτασαν το 2015 στην Ευρώπη για να ξεφύγουν από τα δεινά του πολέμου και της φτώχειας.

Από τη χώρα του, την Ερυθραία, είχε διαφύγει για να μην καταταγεί σε έναν στρατό όπου η θητεία μπορεί να διαρκέσει ακόμη και δεκαετίες. «Δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου στρατιώτη μια ολόκληρη ζωή. Στις αρχές του 2000 εγκατέλειψα τη γη μου. Πήγα πρώτα στο Σουδάν και μετά στη Λιβύη. Εκεί βρήκα μια φωτογραφική μηχανή. Οταν όμως επιβιβάστηκα στη βάρκα, ένας δουλέμπορος μου την άρπαξε και την πέταξε στο νερό. Ετσι έφτασα χωρίς τίποτε στην Ευρώπη». Οταν έφτασε  επιτέλους στη Γαλλία το πρώτο πράγμα που αναζήτησε ήταν μια φωτογραφική μηχανή. Για να αποτυπώνει στον φακό του μια κρίση που γνώριζε από πρώτο χέρι.

Επιστρέφοντας στις βάρκες, όμως, μπόρεσε να κάνει αυτό που δεν είχε κάνει τότε. «Αγαπώ αυτή τη δουλειά γιατί αισθάνομαι ότι αυτή είναι η υποχρέωσή μου απέναντι στην ιστορία μου» λέει. Και είναι κάτι που επιβεβαιώνεται από τις εικόνες του.

Φωτό: Η Μεσόγειος στον φακό του Σινάουι Μεντίν. Πηγή: WP/Sinawi Medine

Το κείμενο που δημοσιεύθηκε στον Guardian γράφτηκε με αφορμή το ερώτημα ενός αναγνώστη: γιατί σχεδόν όλες οι πρωταγωνίστριες της εποχής του Τραμπ είναι ξανθές; Αυτή που ανέλαβε να απαντήσει είναι η συντάκτρια μόδας Χάντλεϊ Φρίμαν. Και το έκανε με τόσο πάθος και σαρκασμό που πολύ σύντομα συγκέντρωσε εκατοντάδες σχόλια.

Η Φρίμαν διεύρυνε το ερώτημα. Γιατί – εκτός από την κόμμωση – μοιάζουν όλες τους να μοιράζονται το ίδιο ντύσιμο και μάλιστα «το ντύσιμο που η μητέρα σου θεωρούσε πάντα ότι πρέπει να έχεις;». Τα παραδείγματα είναι πολλά: από την Κέλιαν Κόνγουεϊ και τη Λάουρα Ινγκραχαμ έως την Ιβάνκα Τραμπ αλλά και σχεδόν όλες τις παρουσιάστριες του Fox News. Τι τις ενώνει λοιπόν; «Η ηθελημένη και ενθουσιώδης προσκόλληση στις πιο συντηρητικές όψεις της θηλυκότητας και η απόρριψη οποιασδήποτε ιδέας νεωτερικότητας και φεμινισμού. Η ιδέα ότι μπορεί να επιλέξουν κάτι που αρέσει σε αυτές και όχι στους άνδρες τους είναι γι’ αυτές αδιανόητο, όπως είναι αδιανόητο να αμφισβητήσουν τις ηθικές και πολιτικές πεποιθήσεις που διαμόρφωσαν όταν ήταν 14 χρονών».

Η αρθρογράφος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «πρέπει να είναι φοβερό να υποχρεώνεται να λειτουργήσει μια γυναίκα με μια τόσο περιορισμένη παλέτα. Και πρέπει να είναι εξαιρετικά δύσκολο να είσαι ένας συντηρητικός tout court στην Αμερική». Εντάξει, ας μην κάψουν τα σουτιέν τους. Ας αλλάξουν τουλάχιστον κόμμωση.

Φωτό: Δεν έχει σημασία ποια είναι ποια. Εχουν όλες τους το ίδιο χρώμα μαλλιών, την ίδια κόμμωση, το ίδιο ντύσιμο. Πηγή: Guardian/ AP/Film Magic/Barcroft

Στην Ιστορία οι περίοδοι της ακμής διαδέχονται εκείνες της παρακμής. Σε ποια φάση βρίσκεται η δημοκρατία; Για τον Γκίντεον Ράχμαν των Financial Times δεν υπάρχει αμφιβολία. Εκείνο το κύμα που γεννήθηκε στη Δύση και έφτασε και αλλού μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου έδωσε τη θέση του σε ένα κύμα αυταρχισμού το οποίο με τη σειρά του επέστρεψε στις παλιές δημοκρατίες. Χώρες όπως η Ρωσία, η Ταϊλάνδη, οι Φιλιππίνες και η Νότια Αφρική γνωρίζουν μια αναγέννηση του δεσποτισμού από την οποία η Ευρώπη, όπως αποδεικνύουν οι περιπτώσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, είναι κάθε άλλο παρά απρόσβλητη.

Το ίδιο, και μάλιστα «πιο δραματικά», συμβαίνει και στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου ο νέος πρόεδρος «θεωρεί την ελευθεροτυπία “εχθρό” ενώ δεν σέβεται την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης».  Και έχει και κοινό για να συμμεριστεί τις απόψεις του. Γιατί εάν περισσότερο από το 70% των Αμερικανών που γεννήθηκαν τη δεκαετία του ’30 θεωρεί «σημαντικό» να ζουν σε μια δημοκρατία, το ποσοστό αυτό γίνεται 30% ανάμεσα σε εκείνους που έχουν γεννηθεί τη δεκαετία του ’80.

Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Ρωσία του Πούτιν είναι ένα «σοφτ αυταρχικό καθεστώς» με συστατικά στοιχεία τον λαϊκισμό, τον αυταρχισμό και τη διαφθορά. Η απόδοση δικαιοσύνης με συνοπτικές διαδικασίες του Ροντρίγκο Ντουέρτε συναντά την αποδοχή μεγάλου μέρους μιας κοινής γνώμης στις Φιλιππίνες, η οποία έχει τρομοκρατηθεί από την εγκληματικότητα και το εμπόριο ναρκωτικών. Και στη Νότια Αφρική, η πρώτη γενιά που ζει ελεύθερη από το απαρτχάιντ, πιστεύει λιγότερο στη δημοκρατία από την προηγούμενη ενώ επιζητά μια στάση ανάλογη με αυτή του Ντόναλντ Τραμπ απέναντι στη μετανάστευση.

Συμπέρασμα; Για πολλούς πολίτες η δημοκρατία είναι μέσο όχι σκοπός. Και αν η δημοκρατία δεν προσφέρει δουλειά (Νότια Αφρική), ασφάλεια (Φιλιππίνες) ή ταυτίζεται με την οικονομική στασιμότητα (ΗΠΑ), η εναλλακτική του αυταρχισμού γίνεται πιο ελκυστική. «Freedom works», «η ελευθερία λειτουργεί», έλεγε κάποτε ο Ρόναλντ Ρέιγκαν. Δυστυχώς κάποιοι δεν θα ορκίζονταν σήμερα.

Φωτό: Το σκίτσο του Ferguson τα λέει μάλλον όλα. Πηγή: Financial Times

Το σχολείο Σεντ Τόμας στο Μάντσεστερ είναι η πιο εμβληματική περίπτωση. Γιατί παρά το γεγονός ότι ανήκει στην Αγγλικανική Εκκλησία, δεν έχει ούτε έναν  χριστιανό μαθητή – είναι όλοι τους μουσουλμάνοι.

Είναι το πιο ακραίο παράδειγμα, αλλά όχι το μοναδικό. Σε τουλάχιστον άλλα 30 σχολεία που διαχειρίζεται η Αγγλικανική Εκκλησία, γράφουν οι Times, οι περισσότεροι μαθητές δεν προσεύχονται στον Χριστό αλλά στον Αλλάχ. Και ποια είναι η αντίδραση της Αγγλικανικής Εκκλησίας; «Κουλ», αν κρίνει κανείς από όσα λέει στην εφημερίδα ο αιδεσιμότατος Νάιτζελ Τζέντερς, υπεύθυνος της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης στο Ηνωμένο Βασίλειο: «Αυτό που μας λένε οι γονείς των μουσουλμάνων μαθητών είναι ότι επιλέγουν τα σχολεία μας ακριβώς επειδή παίρνουμε την πιστή στα σοβαρά κι επειδή έχουμε μια προσέγγιση που δεν δίνει σημασία μόνο στην ακαδημαϊκή αλλά και στην πνευματική ανάπτυξη».

Για κατήχηση και προσηλυτισμό ούτε λόγος. «Ακριβώς όπως εκατομμύρια άλλοι γονείς μάς εμπιστεύθηκαν τα παιδιά τους, και οι μουσουλμάνοι ξέρουν ότι από τις τάξεις μας αποφοιτούν μαθητές που είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τη ζωή σε μια Βρετανία σύγχρονη και έναν κόσμο ο οποίος γίνεται όλο και πιο μικρός. Και είμαστε περήφανοι για το γεγονός ότι η εκπαίδευση που προσφέρουμε δεν απαιτεί διαβατήρια».

Αυτό κι αν είναι μάθημα.

Φωτό: Το ένα κρατάει τη λαμπάδα του, το άλλο φοράει τη μαντήλα του.  Ωραία πράγματα. Πηγή: The Times/Paul Rogers