Αναρίθμητα είναι αυτά που μπορεί κανείς να θαυμάσει από τον πλούτο που έχει έλθει στο φως, με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την εθνική Παλιγγενεσία. Ο πήχης, ύστερα από έναν χρόνο καταιγισμού από πληροφορίες και πάσης φύσεως ερεθίσματα, είναι πια ψηλά. Θα πρέπει η σύλληψη, το «concept» του όποιου πολιτιστικού γεγονότος να είναι δυνατό για να συμπαρασύρει, έξυπνο για να εντυπωσιαστεί ο επισκέπτης. Αμφότερα τα επιτυγχάνει η έκθεση «Αντικρίζοντας την Ελευθερία! Στη Βουλή των Ελλήνων δύο αιώνες μετά». Με συναίσθηση του θεσμικού – πολιτειακού ρόλου του, το Κοινοβούλιο προχώρησε σε μια έκθεση με συντελεστή βαρύτητας, μα πρωτότυπη, με αφηγηματική δύναμη και σύγχρονα χαρακτηριστικά.

Καταρχάς και επί του πρακτέου, το θετικό είναι ότι όσοι δεν την έχουν δει, μπορούν να την απολαύσουν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2022. Η πανδημία και ο φόβος της Covid-19 έχουν επιτρέψει επισκέψεις με το σταγονόμετρο, ως εκ τούτου κρίθηκε επιβεβλημένη η παράτασή της.

Κατά δεύτερον, η έκθεση διαθέτει ένα ισχυρό αβαντάζ που δεν μπορεί να έχει καμία άλλη. Το κύριο «σώμα» της παρακολουθεί τα αποτυπώματα της Επανάστασης σε μια αίθουσα ιστορική, την πλέον ιστορική του Μεγάρου της Βουλής: την αίθουσα Τροπαίων και Υπασπιστών, ή άλλως Ελευθερίου Βενιζέλου, στον πρώτο όροφο του κτιρίου. Η κατασκευή του χώρου χρονολογείται πολύ κοντά σε κομβικά γεγονότα του Αγώνα (1842-43), δίνοντας στον επισκέπτη την αίσθηση εκείνου του χωροχρόνου – αίσθηση που εντέχνως έχει ενταθεί, καθώς έχουν σφραγισθεί τα παράθυρα προς τη λεωφόρο και η οπτική επαφή με την αθηναϊκή ζωή «έξω» δεν είναι δυνατή.

Το βλέμμα ταξιδεύει εύκολα ψηλά. Στο επάνω μέρος της αίθουσας, σε ύψος έξι μέτρων, δεσπόζει ένα σπάνιο εικαστικό μνημείο – μοναδικό καλλιτέχνημα που λίγοι γνωρίζουν ότι υπάρχει στη Βουλή: η ζωοφόρος, 59 μέτρων συνολικά, κατά μήκος της οποίας αποτυπώνονται 20 παραστάσεις – στρατιωτικοί και διπλωματικοί σταθμοί της Επανάστασης. Από την πυρπόληση του τουρκικού στόλου στη Χίο, από τον Κανάρη, ως τη λεηλασία της Πελοποννήσου από τον Ιμπραήμ πασά, και από τη Συνθήκη του Λονδίνου ως τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, η ζωφόρος όχι μόνο κοσμεί την έκθεση, αλλά και της προσφέρει γερή νοηματοδότηση. Ηταν ομολογουμένως σοφή η επιλογή της από τους επιμελητές της έκθεσης, τον Θοδωρή Κουτσογιάννη και τη Μαρία Καμηλάκη, προκειμένου να εξυφάνουν γύρω από τον άξονά της τη βασική αφήγηση. Η έρευνά τους προσανατολίστηκε εξαρχής στον εντοπισμό υλικού, γραπτών και εικαστικών τεκμηρίων που να λειτουργούν ως σχόλιο για τις παραστάσεις της ζωφόρου, να τις επεξηγούν, να συνομιλούν τρόπον τινά μαζί τους, να συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα. Συνολικά 367 μοναδικά τεκμήρια έρχονται σε επαφή με τις νωπογραφίες του Μεγάρου της Βουλής, ζωντανεύουν τον Αγώνα.

Με τον ίδιο ακριβώς μηχανισμό, δομήθηκε και η αίθουσα Υπασπιστών («συνέχεια» της πρώτης αίθουσας), στην οποία δεσπόζουν οι προσωπογραφίες 14 αγωνιστών – πρωτεργατών της Επανάστασης, ένα ιδιότυπο «Ηρώον», επίσης φιλοτεχνημένο στο μακρινό παρελθόν. Ο Κολοκοτρώνης και ο Υψηλάντης, ο Μιαούλης και ο Καραϊσκάκης στέκουν αγέρωχοι, πλάι στη Μαντώ Μαυρογένους και τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, τον λόρδο Βύρωνα και τον Μακρυγιάννη, που προστέθηκαν επί τούτω, για να μη λείπει τίποτε από το πάνθεον της εποχής. Και ό,τι εκτίθεται γύρω τους είναι σε συνάφεια με τη δράση τους κατά τον εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα. «Οι ήρωες του “ξίφους” που πήραν στα χέρια γιαταγάνια και τουφέκια, ενώνουν τις δυνάμεις τους με τους ήρωες της “γραφίδας”, οι οποίοι με πολιτικά φυλλάδια εθνεγερτικού περιεχομένου, δοκίμια πατριωτικού χαρακτήρα και λογοτεχνικά έργα έδωσαν τον δικό τους ωφέλιμο αγώνα, κι από κοινού μας χάρισαν το πολύτιμο αγαθό της Ελευθερίας», αναφέρουν οι επιμελητές στο σημείωμά τους, στην έκδοση-οδηγό της έκθεσης.

Θέλει πάντως ώρα για να «περπατηθεί» η έκθεση. Για να επικεντρωθείς στις λεπτομέρειες του – μνημειακής κλίμακας– πίνακα του Λουντοβίκο Λιπαρίνι (Ludovico Lipparini, από το Μουσείο του Τρεβίζο) «O Λόρδος Βύρων ορκίζεται στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη», ή αυτές που καθιστούν καθηλωτική την «Πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», έργο του Νικηφόρου Λύτρα. Να περιεργαστεί τα συνταγματικά κείμενα των Εθνοσυνελεύσεων, αλλά και την ψηφιακή διαδραστική τράπεζα, εγκατάσταση με στοιχείο… ανατροπής στον χώρο. Πλάι σε κειμήλια και καλλιτεχνήματα του 19ου αιώνα, μια τράπεζα τελευταίας τεχνολογίας, με πλείστες όσες εκπαιδευτικές εφαρμογές, δημιουργεί ένα ελκυστικό παιχνίδι αντιθέσεων που μπορεί να απορροφήσει τους επισκέπτες, ιδίως τους νεαρούς και τους πολύ μικρούς.

Η Σχολή των Αθηνών και η Χάρτα του Ρήγα

Η αλήθεια είναι ότι η έκθεση δεν αρχίζει και δεν τελειώνει στον πρώτο όροφο, διαθέτει «πρελούδιο», ενότητα-προπομπό στο ισόγειο του Μεγάρου. Εξίσου σημαντικό και ενδιαφέρον. Στο Περιστύλιο της Βουλής, απέναντι από την αίθουσα της Ολομέλειας, τις εντυπώσεις κλέβει η ταπισερί με τη Σχολή των Αθηνών, δάνειο του Προέδρου της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης προς το ελληνικό Κοινοβούλιο, αλλά και η Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή, ιστορικό κειμήλιο – η Βιβλιοθήκη της Βουλής άνοιξε το «θησαυροφυλάκιό» της.

Στο Περιστύλιο έχει στηθεί ο ιδεολογικός καμβάς της έκθεσης, το εννοιολογικό κάδρο της Επανάστασης, γεγονός πολυδιάστατο και πολυπρισματικό. Εκεί δίδεται το στίγμα του, όπως διαμορφώνεται από τους ξένους αρχαιολάτρες, αλλά και τους έλληνες λόγιους-κοινωνούς του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, που με τη διδασκαλία τους διαδίδουν μηνύματα αφύπνισης του έθνους.

Στα δύο επίπεδα της έκθεσης, έγγραφα, σπάνια βιβλία, εικονογραφημένες εκδόσεις, εφημερίδες του Αγώνα, απαρτίζουν ένα μωσαϊκό πολύτιμο – όλα από τις Ειδικές Συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Περίοπτη θέση καταλαμβάνει η ιστορική συλλογή των Αρχείων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, ένα σώμα 38 κωδίκων και 10.000 λυτών εγγράφων από τις αρχές της Επανάστασης ως την εκλογή του Οθωνα. Στο υλικό της έκθεσης συγκαταλέγονται κειμήλια, όπλα και προσωπικά αντικείμενα αγωνιστών, ψηφίδες που σχηματίζουν την εικόνα της καθημερινότητας του Αγώνα. Ολα ανεξαιρέτως τα τεκμήρια είναι αυθεντικά, απουσιάζουν πλήρως οι ψηφιακές αναπαραγωγές.

Η γνησιότητα της έκθεσης, η εγγύτητά της στην ιστορική πραγματικότητα, μπορεί ίσως να ερμηνεύσει και τη δύναμη που αποπνέει. Ενα από τα εντυπωσιακότερα καλειδοσκόπια του Αγώνα βρίσκεται στην καρδιά της Βουλής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News