Ο Σάμπο ήταν 24 χρόνων και ο Μπίτιο 20, όταν άφησαν την τελευταία τους πνοή, σε μία ξένη γη, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι τους στο Κονγκό.
Ηταν δύο σκλάβοι που μεταφέρθηκαν στο Βέλγιο, στη διάρκεια της βασιλείας του Λεοπόλδου Β’ –από τους χειρότερους δολοφόνους στην Ιστορία– για να διασκεδάσουν τους λευκούς στους «ανθρώπινους ζωολογικούς κήπους», όπου συγκεντρώνονταν οι Βέλγοι, πίσω από φράκτες, για να παρατηρήσουν τους μαύρους να κάνουν κουπί ή να στέκονται μπροστά σε αχυρένιες καλύβες.
Οι δύο Κονγκολέζοι δεν άντεξαν το ταξίδι που έγινε υπό φρικτές συθήκες στα αμπάρια ενός πλοίου, στοιβαγμένοι μαζί με άλλους 136 συντοπίτες τους και πέθαναν από δυσεντερία μία ημέρα μετά την άφιξή τους στην Αμβέρσα, στις 12 Μαΐου του 1894. Την ίδια τύχη είχαν άλλοι οκτώ που μεταφέρθηκαν μαζί τους. Θα παρίσταναν τους κατοίκους ενός «χωριού» που είχε κατασκευαστεί στους χώρους της παγκόσμιας έκθεσης της Αμβέρσας.
Το έγγραφο της ταφής τους σε ανώνυμο τάφο του νεκροταφείου Κίελ βρίσκεται ανάμεσα σε 100 αντικείμενα που αποτελούν για πρώτη φορά μέρος έκθεσης για τη βελγική αποικιοκρατία στο Κονγκό, που διοργανώνεται αυτές τις ημέρες στην Αμβέρσα.
Οπως γράφει ο Guardian, η έκθεση έχει επαναφέρει στη σφαίρα του δημόσιου διαλόγου στο Βέλγιο τη γενοκτονία των Κονγκολέζων και το πολύ σκοτεινό και αιματηρό παρελθόν των Βέλγων στην αφρικανική ήπειρο.
Ο Λεοπόλδος ο Β’, βασιλιάς του Βελγίου, ήταν ο ιδιοκτήτης του Κονγκό και ευθύνεται για τον βασανισμό, τον ακρωτηριασμό και την εκτέλεση 10 εκατομμυρίων Κονγκολέζων από το 1885 έως το 1908.
Ο Σάμπο και ο Μπίτιο είχαν την ίδια απαξιωτική μεταχείριση και μετά τον θάνατό τους. Οταν στα τέλη της δεκαετίας του ’30 οι αρχές μετέφεραν τους τάφους από το νεκροταφείο του Κίελ σε άλλο σημείο, τα οστά των Κονγκολέζων τα πέταξαν σε έναν ομαδικό τάφο χωρίς όνομα.
Κανείς δεν ήξερε την ιστορία τους μέχρι το 1998, όταν κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο «Το φάντασμα του βασιλιά Λεοπόλδου», το οποίο ξεκίνησε μία μεγάλη συζήτηση στη χώρα για το φρικτό παρελθόν της.
Χάρη στην έρευνα της Ελς Ντε Παλμενάερ, επιμελήτριας της έκθεσης «100 X Congo» στο μουσείο Αan de Stroom, 100 δείγματα κονγκολέζικης τέχνης που έφτασαν στην Αμβέρσα τον 19ο και τον 20ό αιώνα, αφηγούνται την ιστορία των ανθρώπων που μεταφέρθηκαν με τη βία στην πόλη για την παγκόσμια έκθεση του 1894. «Είχαν ξεχαστεί από τη συλλογική μνήμη, αλλά τώρα, τουλάχιστον, μπορούμε να τους θυμηθούμε», είπε η επιμελήτρια στον Guardian.
Από το 1885 έως και το 1958 (!) –δύο χρόνια πριν από την κήρυξη της ανεξαρτησίας του Κονγκό από το Βέλγιο– άντρες, γυναίκες και παιδιά μεταφέρθηκαν από το Κονγκό για να γίνουν θέαμα για τους λευκούς στις μεγαλύτερες πόλεις του Βελγίου. Πολλοί πέθαναν στο ταξίδι ή λίγο μετά από τις φρικτές συνθήκες στα πλοία και την έκθεσή τους σε νέες ασθένειες. Οι βελγικές αρχές το μόνο που τους πρόσφεραν ήταν αντισηπτικά και αρωματικό κρασί…
Ο Λεοπόλδος ήθελε με αυτόν τον απάνθρωπο τρόπο να δείξει πώς «εκπολίτισε» τους ιθαγενείς στην αποικία του.
Οι Κονγκολέζοι ήταν υποχρεωμένοι να κάνουν κουπί στα κανάλια, να παίζουν μουσικά όργανα ή να δείχνουν τα γυμνασμένα τους σώματα δίπλα στις καλύβες τους προς τέρψιν των λευκών, που έσπευδαν κατά χιλιάδες να δουν το θέαμα.
Σε μία επίδειξη στο παλάτι του Λεοπόλδου, στις Βρυξέλλες, παρευρέθηκαν 1,3 εκατομμύρια Βέλγοι, σε πληθυσμό τεσσάρων εκατομμυρίων.
Μόλις τα τελευταία χρόνια, ανακαλύφθηκε ο ομαδικός τάφος στον οποίο βρέθηκαν ο Σάμπο και ο Μπίτιο και στη θέση του έχει ανεγερθεί το Βασιλικό Μουσείο της Κεντρικής Αφρικής.
Η πόλη όπου βρίσκεται ο τάφος τους, το Τερβούρεν, αναζητεί τρόπο να αναδείξει την τραγωδία του 1894 και να κάνει γνωστή την ιστορία των θυμάτων από το Κονγκό.
«Πρέπει να κάνουμε έρευνα για να μάθουμε τι ακριβώς συνέβη τότε. Εχουμε μαθήματα να μάθουμε», σημείωσε η Ντε Παλμενάερ.
