Μια, αν όχι λύση, τουλάχιστον απάντηση στον περίπλοκο γρίφο του Μεταναστευτικού επιχείρησε να δώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία παρουσίασε την Τετάρτη ένα συνεκτικό σχέδιο για τη διαχείριση των ροών και των αιτήσεων ασύλου.

Το πακέτο προτάσεων είχε εξαγγελθεί από το 2019, αλλά καθυστέρησε αρκετά και λόγω της πανδημίας του κορονοϊού που αναπροσάρμοσε τις προτεραιότητες. Ισως μάλιστα να καθυστερούσε ακόμη περισσότερο αν δεν είχε συμβεί η πυρκαγιά που κατέκαψε τον καταυλισμό στη Μόρια. Αυτό εξάλλου είχε παραδεχτεί και η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: η Μόρια ήταν μια οδυνηρή υπενθύμιση της αποτυχίας της τρέχουσας πολιτικής.

Η έτερη παραδοχή της προέδρου ήταν ότι το σχέδιο δεν πρόκειται να ικανοποιήσει και τα 27 κράτη-μέλη, όσο και αν πρόκειται για μια –εκ μέρους της Επιτροπής– προσπάθεια για «δίκαιη και λογική» ισορροπία ανάμεσα στην «ευθύνη και την αλληλεγγύη». Ισως και αυτή η πρόβλεψη να επιβεβαιωθεί.

Τι προβλέπει το σχέδιο

Το νέο «Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Ασυλο» προβλέπει μεγαλύτερη αυστηρότητα σε ό,τι αφορά τις επιστροφές παράτυπων μεταναστών, αυξημένους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα και επιτάχυνση των διαδικασιών. Εγκαταλείπεται πάντως η λογική της υποχρεωτικής διανομής ανάλογα με τον πληθυσμό.

Οι χώρες της ΕΕ που δεν θέλουν να πάρουν αιτούντες άσυλο σε περίπτωση αύξησης των μεταναστευτικών ροών πρέπει να συμμετάσχουν στις επιστροφές όσων η αίτηση για άσυλο απορρίπτεται από τις ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες έφτασαν.

Η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει ακόμη την προστασία από δικαστικές διώξεις των ΜΚΟ που διασώζουν μετανάστες στη θάλασσα.

Αναθεωρεί επίσης την αρχή να ανατίθεται στην πρώτη χώρα εισόδου ενός μετανάστη στην ΕΕ η ευθύνη της επεξεργασίας του αιτήματός του για άσυλο. Πρόκειται για τον κανονισμό «Δουβλίνο ΙΙΙ», τον πυλώνα του συστήματος ασύλου στην Ευρώπη, που δεν έχει σταματήσει να τροφοδοτεί τις εντάσεις ανάμεσα στους 27, εξαιτίας του βάρους το οποίο εναποθέτει στις χώρες που, λόγω γεωγραφικής θέσης, είναι στην πρώτη γραμμή των αφίξεων, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία.

Στην πρόταση της Επιτροπής, η χώρα που είναι υπεύθυνη για το αίτημα ασύλου θα μπορεί να είναι εκείνη στην οποία ένας μετανάστης έχει αδελφό ή αδελφή, στην οποία έχει εργαστεί ή σπουδάζει. Επίσης, η χώρα που έχει χορηγήσει βίζα σε έναν μετανάστη θα είναι εκείνη που θα πρέπει να επιφορτιστεί με την αίτηση ασύλου.

Σε διαφορετική περίπτωση, οι χώρες πρώτης εισόδου θα παραμείνουν υπεύθυνες για την αίτηση ασύλου.

Καμία χώρα δεν θα είναι υποχρεωμένη να παρέχει στέγη σε κανέναν μετανάστη, τονίζει ο Guardian, αλλά σαν δέλεαρ για την αποδοχή μεταναστών, η ΕΕ θα διαθέτει στη χώρα 10.000 ευρώ ανά ενήλικο άτομο από πόρους του ενωσιακού προϋπολογισμού.

Προβλέπεται επίσης μια πιο γρήγορη διαδικασία, ώστε να απορρίπτονται οι μετανάστες που έχουν λίγες πιθανότητες να λάβουν διεθνή προστασία. Πρόκειται, σύμφωνα με την Επιτροπή, για εκείνους που έρχονται από χώρες που είχαν ένα θετικό ποσοστό απόκρισης σε αιτήματα ασύλου μικρότερο του 20%, όπως η Τυνησία ή το Μαρόκο. Για αυτούς, η επεξεργασία του αιτήματος ασύλου γίνεται στα σύνορα και σε ένα διάστημα 12 εβδομάδων.

Η Επιτροπή θα εκτιμά τον αριθμό των μεταναστών που θα πρέπει να αναλάβει. Ολα τα κράτη συνεισφέρουν, ανάλογα με το οικονομικό τους βάρος και τον πληθυσμό τους. Μπορούν όμως να επιλέξουν ανάμεσα στο να υποδεχθούν αιτούντες άσυλο, να γίνουν «ανάδοχοι» της επιστροφής στη χώρα του ενός μετανάστη που δεν έχει δικαίωμα να παραμείνει στην ΕΕ ή να βοηθήσουν κυρίως στην κατασκευή κέντρων υποδοχής. Ολα αυτά υπό την αίρεση της έγκρισης από την Κομισιόν.

Σε περίπτωση μιας παρόμοιας κρίσης με εκείνην του 2015, όταν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο πρόσφυγες έφτασαν στην Ευρώπη, η επιλογή για μια χώρα περιορίζεται στην ανάληψη της ευθύνης για τη μετεγκατάσταση των προσφύγων ή την επιστροφή των μεταναστών που έχει απορριφθεί η αίτηση ασύλου τους.

Ομως, αν μια χώρα της ΕΕ δεν καταφέρει να στείλει μετανάστες στη χώρα προέλευσής τους μέσα σε οκτώ μήνες, οφείλει να τους υποδεχτεί.

Πρόκειται για εναλλακτικές επιλογές που θεωρούνται ανέφικτες για τις μικρές χώρες που δεν διαθέτουν τα μέσα, εκτίμησε μια ευρωπαϊκή πηγή.

Προκειμένου, τέλος, να αυξηθούν οι επιστροφές προς τις χώρες προέλευσης, η Επιτροπή θα ορίσει έναν συντονιστή, που θα στηρίζεται σε ένα δίκτυο «ειδικών» στα κράτη-μέλη και θα «εντατικοποιήσει τις διαπραγματεύσεις» με τις χώρες προέλευσης.

Γιόχανσον: Δεν είμαστε σαν το 2015

Η ευρωπαία επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον υπενθύμισε πως η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από το 2015, με τον αριθμό των αφίξεων παράτυπων μεταναστών στην ΕΕ να έχει πέσει το 2019 στις 140.000. Και αν το 2015, το 90% των μεταναστών απέκτησαν το καθεστώς του πρόσφυγα, σήμερα τα δύο τρίτα δεν έχουν δικαίωμα σε διεθνή προστασία, κάτι που εκτιμά ότι μειώνει τον αριθμό των ενδεχόμενων μετεγκαταστάσεων.

Η ΕΕ έχει υπογράψει 24 συμφωνίες επανεισδοχής με τρίτες χώρες, αλλά «δεν λειτουργούν όλες» σχολίασε. Ένα μέσο πίεσης θα είναι η δημοσίευση ετήσιων εκθέσεων που αποτιμούν την ικανότητα της μιας ή της άλλης χώρας να πάρει πίσω τους πολίτες της και που θα έχει συνέπειες στη χορήγηση βίζας στους πολίτες τους.

Επιπλέον, η ΕΕ έχει στόχο να υπάρξει «αυξημένη αποτελεσματικότητα στις επιστροφές» παράτυπων μεταναστών προς τις χώρες προέλευσής τους, εκτίμησε σήμερα η Ίλβα Γιόχανσον κατά την παρουσίαση της μεταρρύθμισης του ασύλου στην Ένωση. Παραδέχτηκε όμως ότι δεν μπορούμε να φτάσουμε στο 100%, αλλά από το 29% που καταγράφεται σήμερα υπάρχει περιθώριο προόδου.

«Πρέπει να επικεντρωθούμε περισσότερο στις επιστροφές. Υπάρχει στο πακέτο μας σήμερα ένας αριθμός πρωτοβουλιών προκειμένου να φτάσουμε σε μια αυξημένη ικανότητα επιστροφών. Ένα κρίσιμο σημείο είναι να έχουμε καλές συμφωνίες επανεισδοχής (των μεταναστών αυτών) στις τρίτες χώρες, και αυτό θα είναι προτεραιότητα», επέμεινε.

Οι πρώτες αντιδράσεις

Ηδη ΜΚΟ κατηγορούν την Κομισιόν ότι υποχώρησε στις πιο εχθρικές προς την υποδοχή των μεταναστών χώρες.

Η Oxfam κατηγόρησε την Επιτροπή ότι «υποκύπτει στις αντιμεταναστευτικές κυβερνήσεις». Για τον ειδικό στο Μεταναστευτικό, Ιβ Πασκουό, η Επιτροπή «αναδιευθετεί ένα σύνολο χωρίς πραγματικό σχέδιο, χωρίς δομή, χωρίς σκελετό».

«Είναι ένας συμβιβασμός ανάμεσα στη μικροψυχία και την ξενοφοβία» έγραψε στο Twitter ο Βέλγος ερευνητής Φρανουά Γκεμέν, λέγοντας ότι πρόκειται για «τις ίδιες συνταγές που αποτυγχάνουν εδώ και 20 χρόνια, και την ίδια λογική της Ευρώπης-φρούριο».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News