Ηταν ένα από τα μεγάλα πρόσωπα της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς, ο άνθρωπος που οδήγησε την Πορτογαλία με σύνεση και χωρίς παλινωδίες μακριά από τις περιπέτειες των μνημονίων της περασμένης δεκαετίας –μια οδυνηρή αντίστιξη με τους δικούς μας. Και όμως… Ο Αντόνιο Κόστα, πρωθυπουργός της Πορτογαλίας από το 2015, υπέβαλε την Τρίτη την παραίτησή του. Adeus… Είχε προηγηθεί έφοδος της αστυνομίας στην επίσημη κατοικία του στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά.

«Η αξιοπρέπεια του λειτουργήματος του πρωθυπουργού δεν είναι συμβατή με οποιαδήποτε υποψία για την ακεραιότητά του»: αυτό δήλωσε ο Κόστα και τόνισε πως είναι «πλήρως διαθέσιμος να συνεργαστεί» με τις δικαστικές αρχές.

Η γενική εισαγγελία της χώρας ανακοίνωσε ότι ο πρωθυπουργός βρισκόταν υπό έρευνα από τις δικαστικές αρχές (συγκεκριμένα από το Ανώτατο Δικαστήριο) για διαφθορά κυρίως σε ό,τι αφορά τις «πράσινες» επενδύσεις της κυβέρνησής του. Νωρίτερα, εισαγγελείς κατονόμασαν επισήμως τον υπουργό Υποδομών Ζοάο Γκαλάμπα ως ύποπτο και έθεσαν υπό κράτηση τον προσωπάρχη του Κόστα, Βίτορ Εσκάρια.

Οπως ανέφεραν πορτογαλικά Μέσα Ενημέρωσης και η ιταλική έκδοση της Huffington Post, το 2021 είχαν καταγραφεί τρεις τηλεφωνικές συνομιλίες του Αντόνιο Κόστα με τον τότε υπουργό Περιβάλλοντος, Μάτος Φερνάντες. Τα ρεπορτάζ αναφέρουν ότι την περίοδο εκείνη οι εισαγγελικές αρχές είχαν εστιάσει την ερευνά τους στον Φερνάντες και σε μια επένδυση άνω του 1,5 δισ. ευρώ σε πράσινο υδρογόνο. Το Ανώτατο Δικαστήριο, με δεδομένο ότι οι υποκλοπές αφορούσαν τον ίδιο τον πρωθυπουργό, διερεύνησε το αν θα έπρεπε να αξιοποιηθούν στην έρευνα, για να εγκρίνει τελικά τη χρήση ενός από τα τρία τηλεφωνήματα.

Ο Κόστα, που είναι πρωθυπουργός από το 2015, συνέδεσε το όνομά του με την οικονομική ανάκαμψη της Πορτογαλίας μετά το μνημόνιο και την επιτυχημένη αντιμετώπιση της πανδημίας. Κοινοτικοί κύκλοι θεωρούσαν ότι ήταν ένας από τους ανερχόμενους αστέρες της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής και το όνομα του είχε ακουστεί για τη θέση του προέδρου της Κομισιόν, αν αποχωρούσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αλλά και για αυτή του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Σύμφωνα με το Politico, η υπόθεση που αφορά σχέδια εξόρυξης λιθίου και ένα μεγαλεπήβολο έργο πράσινου υδρογόνου, βύθισε στο χάος την κυβέρνηση στην Πορτογαλία. Ολα άρχισαν λίγες ώρες μετά την έφοδο της αστυνομίας στην επίσημη κατοικία του πρωθυπουργού και την επιβεβαίωση της εμπλοκής του σε έρευνα για διαφθορά.

Εναπόκειται πλέον στον πορτογάλο πρόεδρο Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα να ασκήσει το συνταγματικό του δικαίωμα για να διορίσει νέο πρωθυπουργό ή να διαλύσει το κοινοβούλιο, προκηρύσσοντας εκλογές. Ο πρόεδρος ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει την Τετάρτη συμβουλές από τους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο σχετικά με την καλύτερη δυνατή πορεία προς τα εμπρός. Την Πέμπτη αναμένεται ότι θα προβεί σε διάγγελμα .

Οπως εξηγεί το Politico, πολλοί αναμένουν ότι ο πρόεδρος της Πορτογαλίας θα διαλύσει το κοινοβούλιο, ωστόσο θα μπορούσε να ακολουθήσει και άλλες οδούς. Θα μπορούσε να ζητήσει από τον Κόστα να παραμείνει υπηρεσιακός πρωθυπουργός μέχρι να εγκριθεί ο προϋπολογισμός του 2024, στο τέλος του μήνα, και να διαλύσει το κοινοβούλιο στη συνέχεια. Θα μπορούσε ακόμη να ζητήσει από τον Κόστα να παραμείνει μέχρι να διεξαχθούν νέες εκλογές.

Η άλλη επιλογή θα ήταν να διορίσει ο πρόεδρος νέο πρωθυπουργό αντί να διαλύσει το κοινοβούλιο. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα ελέγχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο και ο Ρεμπέλο ντε Σόουζα θα μπορούσε να επιλέξει έναν διάδοχο από τις τάξεις του, προκειμένου να παρακάμψει το ενδεχόμενο μιας μεγάλης πολιτικής αλλαγής και να διασφαλίσει ότι ο προϋπολογισμός θα ψηφιστεί εντός του χρονοδιαγράμματος.

Το σύνταγμα της Πορτογαλίας, συνεχίζει το Politico, παρέχει στον πρόεδρο ευρύ περιθώριο επιλογής του αντικαταστάτη ενός παραιτηθέντος πρωθυπουργού. Μετά την παραίτηση του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2004, ο τότε πρόεδρος Χόρχε Σαμπάιο διόρισε στη θέση αυτή τον δήμαρχο της Λισαβόνας και αντιπρόεδρο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, Πέντρο Σαντάνα Λόπες, ο οποίος τότε δεν ήταν καν μέλος του κοινοβουλίου.

Σήμερα ωστόσο ελάχιστα σημερινά μέλη του Σοσιαλιστικού Κόμματος θεωρούνται ικανά να ανταποκριθούν στα καθήκοντα του πρωθυπουργού εν μέσω μιας εκτεταμένης έρευνας για διαφθορά. Θεωρείται έτσι πιο πιθανό ο πρόεδρος της χώρας να διαλύσει το κοινοβούλιο και να ζητήσει νέες εκλογές.

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα έχει χάσει με βάση τις δημοσκοπήσεις πάνω από 10 μονάδες από τις τελευταίες εκλογές που διεξήχθησαν το 2022, εξακολουθεί ωστόσο να προηγείται οριακά στις έρευνες κοινής γνώμης και θα μπορούσε να συγκεντρώσει τις περισσότερες έδρες σε περίπτωση διεξαγωγής νέων εκλογών.

Ο κύριος αντίπαλος των Σοσιαλιστών είναι το κεντροδεξιό, Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Πορτογαλίας, το οποίο κυβέρνησε μετά την οικονομική κατάρρευση του 2011 και αγωνίζεται να απαλλαγεί από τη σύνδεσή του με τις πολιτικές λιτότητας που εφαρμόστηκαν. Ο σημερινός ηγέτης του, Λουίς Μοντενέγκρο, δηλώνει ότι η μόνη επιλογή είναι η διεξαγωγή νέων εκλογών και ότι η «νομιμοποίηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος έχει καταρρεύσει».

Ο Κόστα επέμεινε ότι το κόμμα του ήταν έτοιμο να κερδίσει την πλειοψηφία του πορτογαλικού λαού. Ωστόσο οι δημοσκοπήσεις οδηγούν το Politico στην εκτίμηση από  ότι η εκ νέου διεκδίκηση της εξουσίας από του Σοσιαλδημοκράτες θα απαιτούσε τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με το ακροδεξιό κόμμα Τσέγκα, το οποίο αυξάνει σταθερά τις δυνάμεις του και κατέλαβε την τρίτη θέση στις τελευταίες εκλογές. Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Πορτογαλίας και ο Μοντενέγκρο ξεκαθάρισαν πάντως ότι δεν θα σχημάτιζαν ποτέ κυβέρνηση με το κόμμα Τσέγκα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News