«Δεν δίναμε σημασία σε τίποτα. Γι’ αυτό επιβιώσαμε. Είναι η φύση του ανθρώπου τέτοια. Δεν μας τρόμαζε τίποτα. Είχαμε χάσει τις οικογένειές μας, είχαμε χάσει τα πάντα. Τι άλλο να φοβηθούμε;», είχε πει πριν από μερικά χρόνια ο Θεσσαλονικιός Εβραίος Ραφέλ Βαρσάνο. Ηταν 15 ετών, όταν μέσα στον ζόφο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της γερμανικής Κατοχής, βρέθηκε στην τρίτη αποστολή θανάτου προς το Αουσβιτς-Μπιρκενάου, η οποία αναχώρησε από τον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό Θεσσαλονίκης το 1943. Επιβίωσε και από το στρατόπεδο και από αυτό που βρήκε μετά, επιστρέφοντας. Η ζωή τού επεφύλασσε πολλές ακόμη δεκαετίες, γεμάτες από γνώση, δράση, αλλά και πολύ σκληρές αναμνήσεις που δεν αποχωρίστηκε ποτέ. Ο Ραφέλ Βαρσάνο έφυγε πλήρης ημερών σε ηλικία 91 ετών.

«Πίσω από τις λέξεις “Ολοκαύτωμα”, “ναζισμός”, “θύματα”, “φρικαλεότητες” κρύβονται άνθρωποι. Ο Ραφέλ Βαρσάνο είναι ένα κομμάτι της ιστορίας του πλανήτη. Ζει στη Θεσσαλονίκη με τον αριθμό στο μπράτσο του τόσα χρόνια. Διηγήθηκε στον Στίβεν Σπίλμπεργκ την ιστορία του, πριν ο δεύτερος ξεκινήσει το ντοκιμαντέρ για το Ολοκαύτωμα» έγραφε χαρακτηριστικά το 2013 στο Protagon η Χριστίνα Ταχιάου, στο κείμενό της με τον εύγλωττο τίτλο «Ο Εβραίος 115.365». 

Ανεξίτηλα γραμμένο στο χέρι του αυτό το νούμερο της ντροπής και της ναζιστικής βαρβαρότητας, δεν του επέτρεψε ποτέ να ξεχάσει. Και όντως δεν ξέχασε. Το 1957 αναγνώρισε στη Θεσσαλονίκη και συνέβαλε στη σύλληψη και παραπομπή σε δίκη του διαβόητου Μαξ Μέρτεν, του «δήμιου της Θεσσαλονίκης» όπως είναι γνωστός, αφού οδήγησε στον θάνατο το 98% των εβραϊκής καταγωγής Θεσσαλονικέων, με την καταναγκαστική εργασία και τις μαζικές εκτοπίσεις τους στα κρεματόρια της «τελικής λύσης».

Η ανατριχιαστική ιστορία του Ραφέλ Βαρσάνο καταγράφηκε στο «Σαουλίκο», το βιβλίο που έγραψαν από κοινού ο γιος του Σάμμυ Βαρσάνο και ο Πάνος Μπαϊλης.

«Σαουλίκο» ήταν η ταβέρνα όπου ο μικρός Ραφέλ ή Ρόμπυ πήγαινε με τους δικούς του ως το 1940 και άκουγε τη Σοφία Βέμπο. «Δεν ξαναβρήκε ούτε “Σαουλίκο”, ούτε δικούς του. Πήγε τον Μάρτη του 1943, παιδάκι ακόμα, στο στρατόπεδο, ούτε τα 16 δεν είχε κλείσει καλά καλά. Στη διαδρομή με το τρένο, τους έλεγαν ότι πηγαίνουν στην Πολωνία για να δημιουργήσουν μια νέα πατρίδα. Στον δρόμο, ο κόσμος πέθαινε. Με την άφιξη στο Άουσβιτς, χώρισαν τους άντρες από τις γυναίκες. Χάθηκε με τη μητέρα του. Στη συνέχεια, τον χώρισαν από τον πατέρα και τον αδερφό του. Εκείνοι πήγαν κατευθείαν στους θαλάμους αερίων. Ο Ραφέλ έζησε, βίωσε όλη τη φρίκη ως το 1945, όταν έφτασαν οι Ρώσοι, μεταφέρθηκε στην Αυστρία, από εκεί στην Αθήνα και στη συνέχεια στη Θεσσαλονίκη. Μόλις 28 κιλά».

Κάποια παιδικά τραύματα παραμένουν στην κυριολεξία ανεξίτηλα. Αν όμως καταφέρεις να επιβιώσεις, ο πόνος δίνει σιγά σιγά τη θέση του σε μια βαθιά (φιλο)σοφία της ζωής. Ακόμα κι αν απεβίωσε, ο Ραφέλ Βαρσάνο θα είναι για πάντα ένας από τους πιο σπουδαίους επιζήσαντες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News