Στις 21 Απριλίου θα συμπληρωθούν 51 χρόνια από το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών. Οι πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής, πριν και μετά από την παρένθεση, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δεν βρίσκονται ανάμεσα μας. Οι δε γενιές που έχουν τη χώρα στα χέρια τους, διατηρούν θολές και ασπρόμαυρες αναμνήσεις εποχής. Τότε πώς διάολο γίνεται και αυτό που υφιστάμεθα τώρα, ως κρίση, να θεωρείται συνέπεια του τραυματικού σοκ;

Πριν από μερικούς μήνες, στις 17 Νοεμβρίου του 2017, ο συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης και ο καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης συναντήθηκαν, ενώπιον ακροατηρίου, σε ένα αμφιθέατρο της Οξφόρδης. Ηταν, βέβαια, η επέτειος του Πολυτεχνείου που έδινε την αφορμή, όμως η σύγχρονη κρίση χορήγησε την ουσία της συζήτησης. Ηταν ένας διάλογος για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Όσα είπαν τότε, συμπυκνώθηκαν (από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο) σε ένα βιβλίο με τίτλο που αποδίδει το πνεύμα της κουβέντας: «Από πού και ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι;»

«Σιχαίνομαι να ακούω για αγώνες που όλοι δώσαμε» είπε ο Σταύρος Τσακυράκης, προσδιορίζοντας τα αίτια της κρίσης στην αμετροέπειά μας. Άδικο έχει; Ο Δοξιάδης υποστήριξε ότι είναι ζήτημα αν χίλιοι άνθρωποι όρθωσαν εμπράκτως το ανάστημα τους απέναντι στη χούντα. Ομως αυτό έγινε εθνικό αφήγημα, έλαβε διαστάσεις θρύλου. Οταν έπεσε η δικτατορία, όλοι ήθελαν να διηγηθούν μία ιστορία αντίστασης, έστω και αν δεν ήταν δική τους και την έσερναν από τα μαλλιά. Πλέξαμε ένα μύθο και τον μπολιάσαμε με «ιστορικά στελέχη» και «δίκαιους αγώνες». Η δε έννοια του αγώνα εκμαυλίστηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε έγινε προσιτή σε όλους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, μετά τη δικτατορία όλοι οι «αγώνες» να θεωρούνται εξ ορισμού «δίκαιοι». Και όταν ένας αγώνας προσδιορίζεται ως «δίκαιος», εκείνος που τον δίνει θεωρεί αυτονόητη την καταπάτηση των δικαιωμάτων σου. Ο δρόμος κλείνει για το δίκαιο του αγώνα. Με τα χρόνια αυτό απέκτησε την ισχύ του αυτονόητου.

Ναι, φυσικά και δεν είναι όλοι οι αγώνες δίκαιοι. Ομως για ποιο λόγο η κοινωνία μας έχει αποδεχθεί αυτή τη στρέβλωση; Ο Απόστολος Δοξιάδης διακρίνει ένα τεράστιο έλλειμμα πολιτικής φιλοσοφίας. Οπως εξήγησε, η περίοδος της δικτατορίας μας οδήγησε στην ακρότητα ανάμεσα στο άσπρο και στο μαύρο. Μία γενιά ωρίμασε στη διάρκεια της χούντας, έχοντας ως μοναδική προοπτική την πτώση της δικτατορίας. Αυτό της στέρησε το όραμα για την Ελλάδα που θα παρέδιδε στα παιδιά της. Εδώ ήθελα να σηκώσω το χέρι και να πω τον Δοξιάδη ότι η μεταπολιτευτική Ελλάδα είχε το όραμα της ευμάρειας, με κάθε τρόπο. Για αυτό, όταν τελείωσαν τα λεφτά, αποκαλύφθηκε και η υπαρξιακή μας υστέρηση.

Η δικτατορία, συνέχισε ο Δοξιάδης, αναπαρήγαγε κώδικες του εμφυλιοπολεμικού διχασμού. Και όταν ήρθε η Μεταπολίτευση, εμείς συνεχίσαμε να συνομιλούμε μόνο μέσω άκρων. Μόνο με άσπρο ή μαύρο. Χάθηκε η ουσία της μέσης, έμεινε μία τρύπα στο κέντρο. «Η συζήτηση έχει αποκτήσει φαντασιακό χαρακτήρα, με εχθρούς, δαίμονες, ήρωες και αγώνες. Και έτσι χάσαμε τη λογική που συνήθως βρίσκεται στο μέσον».

Τι μπορούμε να περιμένουμε; Ο Τσακυράκης είπε ότι πέταξε λευκή πετσέτα με την πολιτική τερατογένεση των τελευταίων ετών. Ο Δοξιάδης είναι πιο αισιόδοξος, κυρίως επειδή τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι πολίτες αρθρώνουν πολιτικό λόγο και ασχολούνται με τα κοινά. Υπάρχει, λέει, μία κρίσιμη μάζα δημοσιολόγων. Η Δόμνα Μιχαηλίδου παρατήρησε ότι οι πράξεις δεν αντιστοιχούν στον θόρυβο που σηκώνεται στη δημόσια σφαίρα. Εντάξει, αλλά στην Ελλάδα είμαστε. Καμιά φορά θέλεις ολόκληρη φωτιά για να σου μείνει μία σπίθα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News