Ο βρετανικός Guardian ήταν κάθετος στον τίτλο του: «Σεξουαλικές παρενοχλήσεις σε παιδιά στα Ελληνικά καμπ προσφύγων». Στον υπότιτλο γινόταν λίγο πιο επιφυλακτικός: «Οργανώσεις υποστηρίζουν ότι παιδιά και γυναίκες φοβούνται να αφήσουν τις σκηνές τους όταν σκοτεινιάζει». Διαβάζοντας, δε, το ρεπορτάζ, δεν έβγαινε από πουθενά κάποιο στοιχείο, αλλά όλες οι μαρτυρίες ήταν ένα «κάποιος μας είπε», «μια εθελόντρια άκουσε ότι», «η υπεύθυνη της τάδε οργάνωσης άκουσε ότι» και «η τάδε επικεφαλής οργάνωσης εκφράζει τις ανησυχίες της». Μόνο μια βουλευτής των Εργατικών της Βρετανίας απεφάνθη στα σίγουρα: «Οι αποκαλύψεις θα πρέπει να μας κάνουν όλους να ντρεπόμαστε!» Μα ποιες «αποκαλύψεις», καλή μου κυρία; Ενόσω δεν υπάρχει τίποτε συγκεκριμένο, δεν είναι αποκαλύψεις: είναι υποψίες, εικασίες και φήμες.

Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος εάν δεν υπάρχει φωτιά εκεί που υπάρχει καπνός. Βεβαίως, λογικά υπάρχει φωτιά. Μη βιαστείτε, όμως, να υποθέσετε ότι κάποιος κουκουλώνει υποθέσεις. Ούτε να πείτε ότι εφόσον δεν υπάρχουν συγκεκριμένες καταγγελίες δεν υπάρχουν και αδικήματα. Η κατάσταση στα προσφυγικά καμπ είναι πολύ μπερδεμένη. Και η αλήθεια τους το ίδιο.

Το ρεπορτάζ γύρω από τους πρόσφυγες και τις συνθήκες ζωής τους είναι δύσκολη υπόθεση. Κι αυτό, επειδή κάθε εμπλεκόμενος ο οποίος θα δεχτεί να μιλήσει, θα πει τη δική του αλήθεια. Όχι επειδή, απαραιτήτως, θέλει να κρύψει κάτι ή επειδή θέλει να σε κοροϊδέψει. Αλλά επειδή έχει κάθε εμπλεκόμενος έχει δική του οπτική γωνία. Κάθε εμπλεκόμενος ξεκινά από διαφορετική αφετηρία, έχει άλλα μέσα, άλλο ρόλο και άλλη λογική. Αλλιώς αντιλαμβάνεται την κατάσταση ο στρατιώτης που εργάζεται στο καμπ κι αλλιώς ο μεμονωμένος αλληλέγγυος, ο εθελοντής οργάνωσης, ο εργαζόμενος, ο προμηθευτής σε είδη διαβίωσης, ο κάτοικος του γειτονικού χωριού και φυσικά, αλλιώς ο ίδιος ο πρόσφυγας.

Eνα από τα μεγάλα προβλήματα είναι ότι ελάχιστοι από τους εμπλεκόμενους μιλούν, ενώ οι αρμόδιοι των συναρμόδιων yπουργείων αποφεύγουν να μπαίνουν σε λεπτομέρειες. Περιορίζονται στους αριθμούς που δημοσιοποιούν, στις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις και σε όσα επιθυμούν οι ίδιοι να πουν. Από τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους, εκτός των υπεύθυνων τύπου των οργανώσεων, κανείς δε θέλει να μιλήσει ονομαστικά. Οι υπεύθυνοι τύπου των διαφόρων οργανώσεων που δραστηριοποιούνται μιλούν τυπικά κι είναι εξαιρετικά φειδωλοί στις δηλώσεις τους. Από τους αλληλέγγυους και τους εθελοντές έρχονται πολλές πληροφορίες και, ιδίως, καταγγελίες, πλην όμως σπανίως θα βρεθεί ένα στοιχείο ή μια απόδειξη γι αυτές.

Κάπως έτσι, σε ένα θολό τοπίο, παρακολουθούμε –όσοι το παρακολουθούμε, διότι το γενικότερο ενδιαφέρον έχει ατονήσει, ακόμη και των εθελοντών του πρώτου καιρού- τις ζωές δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι βρίσκονται κάπου όπου δε θέλουν, δεν ξέρουν για πόσο θα μείνουν και δεν έχουν τίποτε να κάνουν όλη τη μέρα. Καθημερινά, από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής δημοσιοποιείται ο αριθμός των προσφύγων που βρίσκονται στην Ελλάδα. Γύρω από τη Θεσσαλονίκη υπάρχουν 13 καμπ και στους γειτονικούς νομούς άλλα 15. Περίπου 20.000 άνθρωποι, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά.

Όμως, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες ως προς τον ακριβή αριθμό που δημοσιοποιεί καθημερινά το Υπουργείο. Ένα παράδειγμα: την 1η Αυγούστου στο καμπ του Χέρσου Κιλκίς είχε ανακοινωθεί ότι φιλοξενούνται 3.730 άτομα. Στις 17 Αυγούστου, ο αριθμός είχε πέσει στα 2.410. Ωστόσο, σύμφωνα με απολύτως ασφαλείς πληροφορίες του protagon, στο Χέρσο σιτίζονται 1.800 άτομα, ενώ είναι πιθανόν ο αριθμός των φιλοξενουμένων να είναι ακόμη μικρότερος. Κι αυτό το τελευταίο το γράφουμε επειδή είναι κοινό μυστικό ότι πολλοί πρόσφυγες, εγκαταλείποντας τα καμπ προκειμένου να μεταβούν προς άγνωστη κατεύθυνση, αφήνουν έναντι κάποιου αντιτίμου την κάρτα σίτισης σε κάποιον άλλον. Έτσι, ο πραγματικός αριθμός των φιλοξενουμένων μπορεί να μην αντιστοιχεί στον αριθμό των μερίδων που διανέμονται καθημερινά.

«Πρόκειται για ανοιχτά κέντρα φιλοξενίας», διευκρινίζουν από το Υπουργείο και την Ύπατη Αρμοστεία, «άρα όποιος θέλει φεύγει όποτε θέλει». Και πού πηγαίνει; Δεν ξέρουμε με σιγουριά. Πάντως, ακόμη περισσότεροι είναι αυτοί που θέλουν να φύγουν, με το πρόγραμμα της Ύπατης Αρμοστείας για διαμονή σε δωμάτια ξενοδοχείων και διαμερίσματα να είναι το αντικείμενο του πόθου τους. Και μάλιστα, όπως λέγεται από ανθρώπους που γνωρίζουν τα ενδότερα των καμπ, το σενάριο των σεξουαλικών παρενοχλήσεων είναι στο πλαίσιο πίεσης προκειμένου κάποιοι να εγκατασταθούν σε ξενοδοχείο ή διαμέρισμα. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, μόλις συνειδητοποιήσουν ότι δεν πρόκειται να μεταφερθούν από το καμπ, σταματούν τις αναφορές περί παρενοχλήσεων.

Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιπτώσεις σεξουαλικών παρενοχλήσεων. Σε εμάς έχουν γίνει γνωστές τρεις συγκεκριμένες περιπτώσεις. Η πρώτη ήταν στο καμπ στα Διαβατά, μεταξύ ανηλίκων, έγιναν καταγγελίες και η υπόθεση πήρε το δρόμο της δικαιοσύνης. Η δεύτερη περίπτωση αφορά εθελόντρια από άλλη ήπειρο, η οποία απέκρουσε έναν πολύ επίμονο πρόσφυγα μέσα στο καμπ. Η τρίτη περίπτωση αφορά επίσης αλλοδαπή εθελόντρια η οποία δέχτηκε κατά τη διάρκεια εκδρομής παρενόχληση από πρόσφυγα μέσα στη θάλασσα και τον απέκρουσε με ένταση. Μάλιστα, η συγκεκριμένη εθελόντρια είναι μουσουλμάνα και βούτηξε στη θάλασσα με μπουργκίνι.

Στους αρμόδιους του καμπ της Σόφτεξ, όπου ακούγεται ότι υποτίθεται πως υπάρχουν τα περισσότερα περιστατικά παρενόχλησης, δεν έχει φτάσει ούτε μια συγκεκριμένη καταγγελία. Μάλιστα, σε δυο περιπτώσεις που έφτασαν αναφορές, δόθηκαν ονόματα κοριτσιών που δεν υπήρχαν. Το συγκεκριμένο καμπ είχε δεχτεί μεγάλο αριθμό προσφύγων από την Ειδομένη, και ιδίως άτομα που, όπως λέγεται, είχαν ασχοληθεί επί μήνες με την οργάνωση της πορνείας εκεί. Ωστόσο, τώρα έχουν μετακινηθεί οι περισσότεροι εξ’ αυτών και η κατάσταση έχει ηρεμήσει.

Σε καμιά περίπτωση, πάντως, δεν μπορεί να υποτιμηθεί το γεγονός ότι υπάρχουν νεότατα άτομα 16, 17, 20 ή 22 ετών, τα οποία εδώ και πολλούς μήνες δεν έχουν την παραμικρή ευκαιρία για συναναστροφή με γυναίκες πέραν αυτών του καμπ, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

Ένα μεγάλο αγκάθι είναι η απασχόληση των προσφύγων. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν τίποτε να κάνουν όλη μέρα εδώ και μήνες, και για άγνωστο ακόμη χρονικό διάστημα! Για τα παιδιά, οι εθελοντικές οργανώσεις προσφέρουν δημιουργική απασχόληση, ενώ σε κάποια καμπ παρέχεται κάποιου είδους εκπαίδευση και για τους μεγάλους, όπως ραπτική ή μαθήματα κομμωτικής. Άγνωστο είναι το τι θα γίνει με τα σχολεία, καθώς από το Υπουργείο Παιδείας τηρείται σιγή. Υποτίθεται ότι στις 15 Αυγούστου θα ανακοινώνονταν οι αποφάσεις για το πώς και πού θα κάνουν μαθήματα τα παιδιά των προσφύγων, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει η παραμικρή κινητικότητα, παρόλο που η σχετική επιτροπή που σύστησε το Υπουργεία είχε καταλήξει σε πόρισμα τον Ιούλιο κι είχαν πραγματοποιηθεί ειδικές συσκέψεις. Σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, οι προτάσεις της επιτροπής είναι: α) να λειτουργήσουν τάξεις μέσα σε όσα καμπ είναι αυτό δυνατό και β) να εγγραφούν σε δημοτικά σχολεία όσα παιδιά δε θα έχουν τη δυνατότητα δασκάλου σε κέντρο.

Ωστόσο, και οι δυο αυτές προτάσεις εμφανίζουν προβλήματα. Αφενός μεν δεν προβλέπεται από το νόμο η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων σχολείων, ενώ είναι ελάχιστα τα παιδιά οι γονείς των οποίων έχουν τα απαραίτητα χαρτιά προκειμένου να τα εγγράψουν στο σχολείο. Κύκλοι εκπαιδευτικών κάνουν λόγο για επείγουσα ανάγκη αλλαγής του νομικού πλαισίου, ώστε να λυθούν τα θέματα αυτά. Στο «κακόφημο» καμπ της Σόφτεξ, πάντως, όλοι είναι υπερήφανοι: την Τρίτη 16 Αυγούστου χτύπησε το κουδούνι, στο «Hope School» που στήθηκε από τους εθελοντές. (Δείτε εδώ περισσότερες πληροφορίες)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News