Οι σύροι πρόσφυγες στην Ελλάδα έχουν γνωρίσει το Αιγαίο με τον χειρότερο τρόπο. Ως ένα δύσκολο πέρασμα για να φύγουν από έναν τόπο που δεν ήθελαν καν να αφήσουν. Τώρα που έχουν αναγκαστεί να συνηθίσουν τη ζωή τους σε έναν νέο τόπο, κάποιοι θέλουν να γνωρίσουν ένα διαφορετικό Αιγαίο. Ή ό,τι έχει μείνει από αυτό σε ένα μουσείο. Μικρά αγαλματίδια με σταυρωμένα χέρια κι ανέκφραστα πρόσωπα, αγγεία, με χρώμα ή ξεβαμμένα, αγάλματα από μάρμαρο, ζώα φτιαγμένα από χαλκό, ειδώλια από πηλό και κοσμήματα από χρυσό. Αλλά, μία στιγμή. Γιατί να ενδιαφέρεται σήμερα για την αρχαιοελληνική και κυπριακή τέχνη ένας εκπατρισμένος που έχει χάσει –μαζί με όλα τα άλλα- την πολιτισμική κληρονομιά της χώρας του;

Ενας ξεναγός και ένας διερμηνέας συνόδευσαν 16 Σύρους –δύο οικογένειες με παιδιά, δύο ζευγάρια και τέσσερις άνδρες- σε ένα ταξίδι περίπου 5.000 χρόνια πίσω στον χρόνο, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας. «Γιατί μοιάζουν όλα τα πρόσωπα μεταξύ τους;», ρώτησε ένας από τους επισκέπτες που φιλοξενούνται σε ξενοδοχείο μέσω του προγράμματος Στέγης και Φιλοξενίας της οργάνωσης Αλληλεγγύη-Solidarity Now. Ο ξεναγός εξήγησε ότι πρόκειται για μία παράδοση η οποία απαιτεί να είναι ίδια τα πρόσωπα. Και παρότι πιστά στην παράδοση, τα κυκλαδικά ειδώλια έχουν κάτι μοντέρνο που ενέπνευσε χιλιάδες χρόνια αργότερα καλλιτέχνες όπως τον Πικάσο και τον Μοντιλιάνι.

Σε κάποια από αυτά αχνοφαίνονται γραμμές στην περιοχή της κοιλιάς. «Είναι πιθανό να είναι οι ραβδώσεις που αφήνει πίσω μία εγκυμοσύνη», τόνισε ο ξεναγός. Είπε ότι ενώ στις βιτρίνες τα ειδώλια εμφανίζονται όρθια, το πιο πιθανό είναι ότι τότε οι αρχαίοι Ελληνες τα τοποθετούσαν οριζόντια, σαν να είναι κοιμισμένα. Πρόσθεσε επίσης ότι είναι πολύ πιθανό η εικόνα που έχουν σήμερα τα μικρά ειδώλια να είναι «διαστρεβλωμένη», καθώς ίσως τότε είχαν χρώμα. Ο ξεναγός εξηγούσε, ο διερμηνέας μετέφραζε και οι σκοτεινές αίθουσες του μουσείου με τις αυτόφωτες βιτρίνες είχαν γεμίσει με μία αραβική μελωδία.

Υπήρχε ένα μόνιμο πηγαδάκι γύρω από τον ξεναγό και τον διερμηνέα. Ανάμεσα σε δυο – τρεις ομάδες τουριστών ξεχύνονταν τα προσφυγόπουλα που έκοβαν βόλτες, κολλούσαν τα πρόσωπά τους στους αυτόφωτους διαδραστικούς χάρτες εξερεύνησης και ύστερα επέστρεφαν στο πηγαδάκι. Κάθε τόσο απομακρύνονταν και οι μεγάλοι για να στηθούν μπροστά από τα εκθέματα. Προέκταση των χεριών τους πάντα ήταν ένα smartphone για οικογενειακές φωτογραφίες μπροστά από μία βιτρίνα, σέλφι με ένα άγαλμα, πόζες σχεδόν αγκαλιά με μία περικεφαλαία. «Sparta;», ρώτησε ενθουσιασμένος ένας από το γκρουπ δείχνοντας τη βιτρίνα με τα διάσημα κράνη των οπλιτών της αρχαϊκής περιόδου.

Ο υπεύθυνος της ξενάγησης άρχισε να εξηγεί -ο διερμηνέας μετέφραζε- αυτό που ήξερε ότι θα ήθελαν να ακούσουν οι άνδρες της παρέας. Μίλησε για τον βαρύ (πάνω από 25 κιλά) οπλισμό των πολεμιστών της αρχαίας Ελλάδας. Με τις μεγάλες ασπίδες και τις περικεφαλαίες οι οπλίτες μετατρέπονταν σε μία κινούμενη μάζα μετάλλου. Με τα δόρατα παρατεταμένα, πολεμούσαν οργανωμένοι σε πυκνή παράταξη, σχημάτιζαν μία παραλληλόγραμμη διάταξη μάχης, μία φάλαγγα. Α! Δεν χρειάστηκε όλη αυτή η εξήγηση. «Φάλαγγα» το λένε και στη Συρία.

Φτάνοντας στον όροφο της Κύπρου, ο ξεναγός επεσήμανε ότι οι επισκέπτες θα αντίκριζαν ένα γνώριμο ύφος. Το νησί είναι πολύ κοντά στη Συρία, άλλωστε. Μοιράζονται κοινές επιρροές και είναι ορατές οι πολιτισμικές ανταλλαγές των πληθυσμών. Πολλοί έγνεφαν ότι πράγματι τα αγάλματα θυμίζουν την κληρονομιά της χώρας τους. «Daesh! (ISIS)», αναφώνησε μία γυναίκα με ένα πονηρό χαμόγελο. Πού; Ηταν ένα αγαλματίδιο φτιαγμένο από ασβεστόλιθο. «Κορμός γενειοφόρου μορφής με κωνικό κάλυμμα και λοφίο», ανέφερε η επιγραφή. Τα γένια της μορφής που δημιουργούσαν ένα τριγωνικό σχήμα, μαζί με τα πεταχτά αυτιά, τον σκούφο και το μειδίαμα τής θύμισαν τους τζιχαντιστές της τρομοκρατικής οργάνωσης ISIS. Ισως φαντάστηκε μία καρικατούρα ενός τρομοκράτη με ένα μαχαίρι στα δόντια και μία μαύρη σημαία στα χέρια.

Ενα έργο τέχνης από τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. τής έφερε στο μυαλό τους σύγχρονους μεγαλύτερους εχθρούς της Τέχνης στη Μέση Ανατολή. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, σε μία αίθουσα μουσείου, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον πόλεμο, μία γυναίκα από τη Συρία μπορεί να κάνει μαύρο χιούμορ. Ακόμα και για έναν αιμοδιψή τζιχαντιστή που έχει διαλύσει τη χώρα της. Γι’ αυτό ενδιαφέρεται σήμερα όσο ποτέ για τα εκθέματα ενός μουσείου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News