Είναι μια ώρα προβολής, στις 9.15 μ.μ., κάθε μέρα για επτά μέρες, σε έναν από τους ωραιότερους κινηματογράφους του κόσμου, όπως έχει ψηφιστεί το «Θησείον». Τίτλοι αρχής. Μετά μερικές νότες από τη μελωδία του Νίνο Ρότα. Μετά μαύρο. Και έπειτα… «Πιστεύω στην Αμερική, στην Αμερική έκανα περιουσία». Είναι ο Μπονασέρα, κατά κόσμον Σαλβατόρε Κορσίτο, ο νεκροθάφτης που θα ζητήσει μια ασύμμετρη χάρη από τον Δον Κορλεόνε. Για να μας εισάγει στο αξιακό και ερμηνευτικό σύμπαν του «Νονού».

H δεύτερη καλύτερη ταινία όλων των εποχών σύμφωνα με το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (AFI), η καλύτερη ταινία όλων των εποχών σύμφωνα με το Σωματείο Αμερικανών Σκηνοθετών, η ταινία των τριών Οσκαρ, των μοναδικών ερμηνειών του Μάρλον Μπράντο, του Αλ Πατσίνο, του Ρόμπερτ Ντιβάλ, του Τζέιμς Κάαν, της Νταϊάν Κίτον και του συγκλονιστικού καστ, το αριστούργημα του Φράνσις Φορντ Κόπολα που πήρε το μυθιστόρημα του Μάριο Πούτσο και το απογείωσε, επιστρέφει.

Η ταινία θα προβληθεί αποκατεστημένη – έχουν περάσει 44 χρόνια από την πρώτη προβολή της στις ΗΠΑ, ενώ στην Ελλάδα είχε κάνει πρεμιέρα στις 29 Σεπτεμβρίου του 1972. Τη νέα κόπια επιμελήθηκε ο ίδιος ο Κόπολα, είναι πλήρως σε ψηφιακή μορφή και υπόσχεται εκπληκτική ποιότητα εικόνας 4Κ και άριστο ηχοσύστημα Dolby – αν βέβαια μπορείς να απολαύσεις ψηφιακή εικόνα και ήχο αλληθωρίζοντας με την άκρη του ματιού σου προς την Ακρόπολη και ακούγοντας τους πλανώδιους που διαφημίζουν τη μουσική πραμάτεια τους στον πεζόδρομο της Αποστόλου Παύλου. Τέλος πάντων…

Ο «Νονός» έχει ένα σπάνιο χαρακτηριστικό. Κάθε φορά που τον ξαναβλέπεις ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο, κάτι που δεν είχες προσέξει τις προηγούμενες φορές. Ενα βλέμμα του Βίτο Κορλεόνε, μια συνταγή για σάλτσα μακαρονιών από τον Κλεμένζα, μια ατάκα, το τσιγάρο με το οποίο πνίγεται ο Λούκα Μπράτσι, οι ρουτίνες της προδοσίας, η τελετουργία του φόνου.

Ο Ερικ Χομπσμπάουμ έχει πει ότι οι Αμερικανοί λάτρεψαν τον «Νονό» γιατί εκτός των άλλων αντιπροσώπευε πατρογονικά ιδεώδη που χάθηκαν κάπου στην πορεία. Στον κόσμο του Ντον Κορλεόνε, εξηγούσε ο σπουδαίος μαρξιστής ιστορικός, οι υφιστάμενοι αγαπούν και σέβονται τα αφεντικά σαν θετούς γονείς τους. Οι άνδρες είναι άνδρες και οι γυναίκες χαίρονται για αυτό… Οι οικογένειες είναι δεμένες κάτω από τον πατρογονικό έλεγχο. Τα παιδιά υπακούουν τους πατεράδες και οι ενάρετες σύζυγοι δεν φοβούνται ότι θα χάσουν τη θέση τους από τις ερωμένες, ούτε ονειρεύονται να ξεσκεπάσουν τους συζύγους τους για να πάρουν διατροφή.

Οντως είναι δύσκολο να σταματήσεις να το ονειρεύεσαι. Και να αντισταθείς στην ευκαιρία να απολαύσεις το σύμπαν των Κορλεόνε στη μεγάλη οθόνη, εκεί όπου γενιές θαυμαστών της τριλογίας δεν μπόρεσαν να το απολαύσουν – το λατρέψαμε μόνο από την τηλεόραση.

Ευκαιρίας δοθείσης εντόπισα δέκα πράγματα που ίσως να μην ξέραμε για τον «Νονό». Σε κάποιους aficionados του κινηματογραφικού έπους μπορεί να είναι γνωστά, αλλά και πάλι δεν χάνουν τίποτα από την αξία τους – άλλωστε και το making off της τριλογίας αποτελεί από μόνο του ένα αριστούργημα. Και τα μυστικά του «Νονού» είναι μέρος της απίστευτης μυθολογίας του.

1. O Ρόμπερτ ντε Νίρο είχε περάσει από πολλά δοκιμαστικά για τον ρόλο του Σόνι Κορλεόνε, αλλά απορρίφθηκε επειδή έβγαινε «πολύ επιθετικός», κατά τα λεγόμενα του Κόπολα. Δεδομένου ότι ο ρόλος πήγε τελικά στον παρορμητικό Τζέιμς Κάαν, ο οποίος συχνά δεν κατάφερνε να αυτοσυγκρατηθεί και αυτοσχεδίαζε στις βίαιες σκηνές του φιλμ, είναι να απορεί κανείς πόσο πιο βαίος θα ήταν ο Ντε Νίρο. Αλλά ας είναι. Ο Ντε Νίρο έπαιξε τελικά τον νεότερο Βίτο Κορλεόνε στο «Νονός 2» και απέσπασε το Οσκαρ β’ ανδρικού ρόλου. Και μας γλίτωσε από το να επιλεγεί ο Τζέιμς Κααν στον ρόλο του Μάικλ Κορλεόνε – αυτόν ήθελαν οι παραγωγοί και μόνο ο Κόπολα επέμενε στον Αλ Πατσίνο.

2. Η γάτα στην εναρκτήρια σκηνή δεν ήταν στο σενάριο. Ηταν μια αδέσποτη που κυκλοφορούσε στα στούντιο της Paramount και την πήρε στα χέρια του ο Μάρλον Μπράντο, εκτιμώντας πως θα προσδώσει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον στον ρόλο του. Τα χάδια του στη γάτα προκάλεσαν το γουργούρισμά της, με συνέπεια κάποιες ατάκες του Δον Κορλεόνε να χρειαστεί να ηχογραφηθούν ξανά.

3. Οπως περιγράφει ο Στιβ Σαπίρο, ο φωτογράφος που κάλυψε τα γυρίσματα και των τριών ταινιών του «Νονού», η κατάσταση στα γυρίσματα του πρώτου φιλμ ήταν πολύ δύσκολη για τον Φράνσις Φορντ Κόπολα, για τον οποίο οι παραγωγοί ήταν εξαιρετικά δύσπιστοι. «Ηταν αβέβαιο αν θα υπάρξουν αρκετά λεφτά για να τελειώσουν τα γυρίσματα και κάποιες μέρες αφαιρέθηκαν από το πρόγραμμα λόγω του προϋπολογισμού. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, υπήρχαν μέρες που έβλεπα τον Κόπολα παντελώς ανίκανο να κερδίσει τον σεβασμό – ή ακόμα και την προσοχή – των βοηθών του σκηνοθετών». Ο Σαπίρο έχει πει ότι ο Κόπολα κατάφερε να «επιβιώσει» επειδή είχε τα μέλη της οικογένειάς του να τον βοηθούν, «όπως οι Κορλεόνε».

4. H σκηνή της δολοφονίας του Μο Γκριν, τον οποίο υποδύθηκε ο Αλεξ Ρόκο, ήταν μια ευθεία παραπομπή σε αντίστοιχη σκηνή της ταινίας «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925) του Σεργκέι Αϊζενστάιν.

5. Πολλά έχουν γραφεί για τα μάγουλα του Μάρλον Μπράντο. Οντως για να προετοιμάσει τον ρόλο του Δον Κορλεόνε καθώς και στις πρόβες ο Μπράντο που ήθελε τον ήρωά του «να μοιάζει σαν μπουλντόγκ» γέμιζε το στόμα του με μπάλες από μπαμπάκι. Ωστόσο για τα κανονικά γυρίσματα φορούσε μια ειδική μασέλα που του είχε φτιάξει οδοντίατρος. Αυτό το εξάρτημα εκτίθεται στο American Museum of the Moving Image στο Κουίνς της Νέας Υόρκης. To μακιγιάζ του Μπράντο διαρκούσε τρεις ώρες.

6. Ο Μάρλον Μπράντο υπέγραψε συμβόλαιο για τον «Νονό» για μόλις 50.000 δολάρια – ποσό μικρό αν αναλογιστεί κανείς ότι ο άβγαλτος τότε Αλ Πατσίνο πήρε 35.000 δολάρια. Είχε ωστόσο ο Μπράντο υπογράψει για ποσοστά επί των εισπράξεων: 1% για κάθε 10 εκατ. δολάρια πάνω από εισπράξεις άνω των 10 εκατ. δολαρίων και 5% για εισπράξεις πάνω από 60 εκατ. δολάρια. Ο Ρόμπερτ Εβανς, παραγωγός της Paramount, είπε ότι επειδή ο Μπράντο βρισκόταν σε οικονομικές δυσκολίες πούλησε τα ποσοστά του για 100.000 δολάρια. «Αυτά τα 100.000 δολάρια του στοίχισαν 11 εκατ. δολάρια» είπε ο Εβανς. 

7. Η σκηνή του γάμου πήρε μια εβδομάδα για να γυριστεί και απαιτήθηκαν 700 κομπάρσοι. H σκηνή με την οικογενειακή φωτογραφία είναι η μόνη σε όλο το έργο όπου συνυπάρχουν στο ίδιο κάδρο ο Μάρλον Μπράντο και η Νταϊάν Κίτον, που παίζει τη φιλενάδα του Μάικλ Κορλεόνε/Αλ Πατσίνο.

8. H πιο δύσκολη σκηνή στο φιλμ ήταν αυτή της δολοφονίας του Σόνι Κορλεόνε στα διόδια. Συνολικά στο κοστούμι του Τζέιμς Κάαν τοποθετήθηκαν 127 σφαιρίδια με ψεύτικο αίμα που εκρύγνηνται. Οι επικεφαλής των ειδικών εφέ του είπαν ότι είναι κάτι που δεν έχουν ξανακάνει, λίγο προτού ακουστεί το «action!» του Κόπολα. «Είναι λίγο αργά να μου το λέτε τώρα, δεν βρίσκετε;» τους απάντησε αγχωμένος ο Κάαν.

9. Ο «Νονός» ήταν υποψήφιος για 11 Οσκαρ. Ο Αλ Πατσίνο απείχε από την τελετή επειδή θεώρησε ατιμωτικό προς το άτομό του το γεγονός ότι ήταν υποψήφιος για Οσκαρ β’ ανδρικού ρόλου, μολονότι o χαρακτήρας του Μάικλ Κορλεόνε είχε μεγαλύτερη διάρκεια σε σχέση με αυτόν του Βίτο Κορλεόνε, για τον οποίο ο Μάρλον Μπράντο προτάθηκε και βραβεύτηκε με Οσκαρ α’ ανδρικού ρόλου.

10. Το 1974, ο «Νονός» (1972) έκανε πρεμιέρα στο NBC για δύο βραδιές, το Σάββατο 16 Νοεμβρίου και τη Δευτέρα 18 Νοεμβρίου, από τις 9 έως τις 11 μ.μ. Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Υδάτων του δήμου της Νέας Υόρκης υπήρξε κορεσμός – και σε πολλές περιπτώσεις ξεχειλίσματα – του δικτύου αποχέτευσης, γεγονός που αποδόθηκε στο ότι πολλά καζανάκια τραβήχτηκαν σχεδόν ταυτόχρονα περί τις 11 μ.μ…

* Ο «Νονός» σε επανέκδοση προβάλλεται από την Πέμπτη 30 Ιουνίου στον κινηματογράφο «Θησείον». Την Κυριακή 3 Ιουλίου διοργανώνεται μεταμεσονύχτια προβολή του φιλμ στο «Ριβιέρα» στα Εξάρχεια.

** Σπάνιο φωτογραφικό υλικό από τα γυρίσματα της τριλογίας των «Νονών» υπάρχει στο εξαιρετικό λεύκωμα «The Godfather Family Album» του οίκου Taschen.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News