Η Βελγίδα Σαντάλ Ακερμάν γύρισε την ταινία «Ζαν Ντιλμάν» το 1975. Ας φανταστούμε το σενάριό της να φτάνει σήμερα σε μια εταιρεία παραγωγής: Ποιος τρελός σκέφτηκε να φτιάξει τρεισήμισι ωρών ταινία με βασική πλοκή την καθημερινή ρουτίνα μιας γυναίκας, θα έλεγαν ο ένας στον άλλον στελέχη της βιομηχανίας του θεάματος που θέλουν να καταλάβουν σχεδόν τα πάντα από το πρώτο δεκάλεπτο και να τους πιάσει η δράση από τον λαιμό. Πιθανότατα θα γελούσαν και δεν θα διάβαζαν πέρα από την πέμπτη σελίδα.

Η ταινία της Ακερμάν φέρνει μπροστά σου επί τρεις ώρες και βάλε την ίδια και απαράλλακτη καθημερινότητα μιας χήρας που φροντίζει το σπίτι της, μεγαλώνει τον έφηβο γιο της και εκδίδεται. Ολα γίνονται με μια ψυχαναγκαστική τελετουργία, σε ένα περιβάλλον που μοιάζει με νεκρή φύση, σε μια καθημερινότητα που έχει βουλιάξει σε μαύρη τρύπα. Τίποτα ζωντανό δεν υπάρχει εκεί μέσα, τα πρόσωπα έχουν χάσει το χρώμα της ζωής και ο παλμογράφος της επικοινωνίας είναι λίγο πριν από την ευθεία γραμμή του τέλους.

Η ατμόσφαιρα ακροβατεί μεταξύ μυθοπλασίας και ρεαλισμού. Βλέπεις ταινία ή ντοκιμαντέρ; Θα μπορούσε να είναι και ένα ποιητικό ριάλιτι. Σε κάποιες σκηνές είναι όντως σαν να κρυφοκοιτάζεις την καθημερινότητα μιας γυναίκας από κάμερες που έχουν κρύψει σε διάφορα σημεία στο σπίτι της. Ετσι κι αλλιώς, αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του κινηματογράφου της Ακερμάν. Ξεχειλώνει τα χρονικά περιθώρια των στατικών και κλειστοφοβικών πλάνων της, θέλει να μυρίσεις αληθινή ζωή πίσω από αυτά.

Η ταινία θεωρείται αριστούργημα κατά την κριτική εδώ και χρόνια, αλλά βρέθηκε στην κορυφή της λίστας με τις «100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών» του εμβληματικού περιοδικού για το σινεμά «Sight and Sound». Και κάπως έτσι ήρθε και μπροστά μας, μπήκε στο μενού του σύγχρονου θεατή που καταπίνει λαίμαργα και ασυναίσθητα εικόνες, όπως το πουλί τα σπόρια.

Στην αρχή αισθάνεσαι περίεργα. «Τι στο καλό παρακολουθείς;», σου φωνάζει ο εγκέφαλός σου, ο εθισμένος σε σενάρια δομημένα με τους κανόνες της σύγχρονης κινηματογραφικής παραγωγής, που σε έχει μάθει κι εσένα να βλέπεις με τα κουτάκια της. Το ελκυστικό θέαμα πρέπει να είναι έτσι, πρέπει να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, αυτή τη δράση. Να σε αρπάζει με μια καταιγιστική ροή πληροφοριών, πλοκής, εικόνων. Να σε αποχαυνώνει περίπου όπως το σκρολάρισμα.

Κι όμως, αν αντέξεις το πρώτο μισάωρο της ταινίας της Ακερμάν, θα πιάσεις τον εαυτό σου να βλέπει ακόμα. Σταδιακά θα αφεθείς στο αργό ξεδίπλωμα της καθημερινότητας της ηρωίδας, στο καζάνι των συναισθημάτων της, που νιώθεις να βράζει καθώς η φλόγα της ασφυξίας της το ζεσταίνει. Σε ένα σκηνικό επαναλαμβανόμενων κινήσεων και συμπεριφορών τρυπώνουν μικρές παραφωνίες, μικρές ηλεκτροπληξίες, που είναι αρκετές για να δημιουργήσουν σασπένς.

Θα εθιστείς στον ρυθμό της Ακερμάν και τότε θα συμβεί κάτι μαγικό. Θα τον νιώσεις να επιδρά επάνω σαν αποτοξίνωση. Εσύ, ο θεατής με το ενσωματωμένο τηλεκοντρόλ στο χέρι, ο μονίμως ανικανοποίητος, που βαριέται στο πι και φι, που απιστεί πανεύκολα, που πάει από το ένα στο άλλο ανερμάτιστα, σε ένα μενού που του προσφέρει μια fast food αφθονία θεαμάτων, εσύ έχεις καταφέρει να δεις μια εξοντωτικά πολύωρη ταινία, έναν κινηματογραφικό μαραθώνιο για τη βασανιστικά μονότονη ρουτίνα μιας γυναίκας.

Και το είδες, και σου άρεσε. Στο τέλος θα αισθανθείς την ασφυξία αιώνων του γυναικείου φύλου και ίσως βγεις στο μπαλκόνι να πάρεις οξυγόνο, προσπαθώντας να καταλάβεις τι σου συνέβη.

Γιατί αυτή η ταινία πήρε την πρώτη θέση σε μια κινηματογραφική λίστα αριστουργημάτων; Μπορεί να μοιάζει υπερβολικό, αλλά δεν είναι και τόσο, αν σκεφτείς το μήνυμα που μεταφέρει, ειδικά σήμερα. Μας υπενθυμίζει την αξία ενός άλλου χρόνου, εντός μας. Που έρχεται σε αντίθεση με την εξωφρενική ταχύτητα που έχει αναπτύξει ο κόσμος μας. Κι όμως, αυτός ο εσωτερικός μας χρόνος δίνει τελικά έναν εξίσου ισχυρό παλμό. Απλώς εμείς έχουμε ξεχάσει να τον ακούμε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News