Είναι ίσως περιττό να λέμε διαρκώς σε τι εποχή ζούμε και πώς η απροσδιοριστία και η αβεβαιότητα καθορίζουν τα πάντα. Αλλά μάλλον δεν έχει εμπεδωθεί η νέα συνθήκη.

Αν δεν συμβεί αυτό, μάλλον θα έχουμε μπλεξίματα και μάλιστα πολλά. Κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά. Ως γνωστόν, η αβεβαιότητα και η ρευστότητα γεννούν τέρατα και η «υπνοβασία» των ηγεσιών και των κοινωνιών έχει πληρωθεί ακριβά στο (όχι και τόσο μακρινό) παρελθόν.

Υπό αυτήν την έννοια, οφείλει κανείς να δει τι σημαίνει διακυβέρνηση και πολιτική διαχείριση σε συνθήκες χάους. Δύσκολα πράγματα.

Πολλές απόψεις υπάρχουν, λίγες από αυτές είναι ρεαλιστικές και ουσιαστικές (ως προς αυτά αξίζει κανείς να μελετήσει την ομιλία του Βαγγέλη Βενιζέλου στο πρόσφατο συνέδριο του ΠαΣοΚ).

Στο πολιτικό λεξιλόγιο έχει πάντως μπει τον τελευταίο καιρό η έννοια της «προορατικής» ή «προνοητικής» διακυβέρνησης. Στην ευρωπαϊκή πολιτική αργκό λέγεται «Strategic Foresight» και είναι μία διαδικασία και συζήτηση για την Ανοικτή Στρατηγική Αυτονομία (Open Strategic Autonomy) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέχρι το 2040, με αντίστοιχες ομάδες επιφορτισμένες με την εκπόνηση σχεδίων σε όλες τις κυβερνήσεις. Φιλόδοξο σχέδιο, με στόχο τη συνδιαμόρφωση από τις πολιτικές ηγεσίες, τους πολίτες και τους οικονομικούς παράγοντες, των εναλλακτικών σεναρίων για την προετοιμασία και την προσαρμογή στις, κατά τα λοιπά, εικαζόμενες συνθήκες. Τώρα, βέβαια, με όσα έχουν συμβεί την τελευταία διετία, η συζήτηση μπορεί και να μοιάζει αστεία.

Οι βασικές παράμετροι που έχουν ενταχθεί στο Foresight είναι η μετα-πανδημική συνθήκη, η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια, η οικονομία κ.λπ. Και πάλι, όποιος έχει την «εικόνα» για τις επόμενες δεκαετίες, μάλλον είναι πρόσωπο που θα πρέπει να τύχει ιδιαίτερης προσoχής και να μας πει όσα ξέρει.

Το concept είναι καλό και φιλόδοξο. Ομως σε ό,τι αφορά την πολιτική δράση, λείπει η έμφαση στο μοναδικό, ίσως, πεδίο όπου θα όφειλε και θα μπορούσε να υπάρχει μακροπρόθεσμος σχεδιασμός.

Και δεν είναι άλλο από την Παιδεία και την εκπαίδευση. Ισως μόνο εκεί οφείλει κανείς να δράσει «προορατικά» και μόνο εκεί μπορεί να έχει αποτελέσματα που θα απλώνονται σε όλα τα πεδία της κοινωνικής δράσης. Αλλωστε, η ιδέα λέγεται ότι έχει τη ρίζα της στη Φινλανδία, η οποία σχεδίασε και υλοποίησε την τολμηρότερη και ουσιαστικότερη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στην πρώτη δεκαετία του αιώνα.

«Θα πρέπει να τονίσουμε την πρωτεύουσα σημασία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Οποια χώρα δεν μεταρρυθμίσει το εκπαιδευτικό της σύστημα μπροστά στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση είναι καταδικασμένη να μείνει εκτός των παραγωγικών εξελίξεων», ανέφερε η Αννα Διαμαντοπούλου προ ημερών, επίσης στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ. Ποια θα είναι αυτή η μεταρρύθμιση, πώς θα γίνει και πώς θα υλοποιηθεί ως εθνικός στόχος, θα έπρεπε να είναι ένα βασικό θέμα συζήτησης.

Παρά ταύτα, αυτό δεν συμβαίνει. Οχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σχεδόν παντού. Και δυστυχώς, σήμερα η έλλειψη φανερώνεται και αναδεικνύεται πολλαπλώς. Αφήνοντας για λίγο κατά μέρος τη «στενή» εκπαιδευτική διάσταση σε όλες τις βαθμίδες, διαπιστώνει κανείς πόσο έχει παραμεληθεί η Παιδεία ως προς την αντιμετώπιση διαφόρων ζητημάτων.

Ενα παράδειγμα: Προ ημερών διοργανώθηκε από το γραφείο της Αθήνας του Ιδρύματος Hanns Seidel (της βαυαρικής Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης) μία ημερίδα με θέμα «Προβλήματα και προοπτικές της εικόνας της Γερμανίας στην Ελλάδα: Στρατηγικές υπέρβασης αρνητικών αντιλήψεων». Δεν είναι ζήτημα «καυτό» αυτήν την περίοδο, είναι όμως κάτι που διαχρονικά απασχολεί τους Γερμανούς.

Πολλά και ενδιαφέροντα ακούστηκαν, προτάσεις παρουσιάστηκαν και λύσεις αναζητήθηκαν. Το θέμα της εικόνας της Γερμανίας στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο γενικότερα είναι μεγάλο και τελικά είναι προς συζήτηση αν οι ίδιοι οι Γερμανοί θα πρέπει να κάνουν κάτι και τι είναι αυτό, και όχι οι υπόλοιποι.

Εν πολλοίς, η εικόνα αυτή τις περισσότερες φορές διαμορφώνεται από τη συγκυρία. Οταν τα πράγματα είναι ομαλά και ήσυχα, όλα είναι καλά. Οταν ζορίζουν, η στάση της γερμανικής (και κάθε) κυβέρνησης «γεννά» ή «ξυπνά» και τις αρνητικές εικόνες. Οπότε, κάτι άλλο θα πρέπει να εξεταστεί.

Ο μόνος ασφαλής τρόπος υπέρβασης και αντιμετώπισης του ζητήματος είναι η εκπαίδευση. Η Ιστορία, η ερμηνεία, η εξήγηση, η επαφή τού χθες με το σήμερα και εν τέλει, η διασύνδεση ή αποσύνδεση από την πολιτική και την οικονομία.

Ο Δημήτρης Σαββάκος, καθηγητής στο Α’ Λύκειο Νέαπολης Θεσσαλονίκης, πρότεινε στην ημερίδα την ενίσχυση του θεσμού των πολιτιστικών προγραμμάτων και ανταλλαγών, με μετακινήσεις στο εξωτερικό, έτσι ώστε οι μαθητές να γνωρίσουν βιωματικά τα μουσεία, την τέχνη και την ιστορία άλλων χωρών.

Μεταφέροντας την εμπειρία του, περιέγραψε μία επίσκεψη της Β’ τάξης των Γερμανικών του σχολείου στο οποίο διδάσκει, στο ελληνικό λύκειο της Νυρεμβέργης. Αυτό έγινε ιδίοις εξόδοις (έχει σημασία αυτό), στην πόλη όπου έδρασε και δημιούργησε ο Αλμπρεχτ Ντίρερ, αλλά και στην ίδια πόλη όπου στήθηκαν οι φιέστες των Ναζί και στην ίδια πόλη όπου καταδικάστηκαν για τα εγκλήματά τους. «Μετά την επίσκεψη σχεδόν όλα τα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα με τη Γερμανία και ήθελαν να επαναλάβουν την εκπαιδευτική επίσκεψη και την επόμενη σχολική χρονιά», είπε σχετικά ο καθηγητής.

Βλέπουμε την ίδια στιγμή, εδώ και αλλού, τα αποτελέσματα του σχολικού εκφοβισμού και πόσο αδρανή είναι τα σχολεία και τα στελέχη τους ως προς αυτό. Παρακολουθούν, διαπιστώνουν και δηλώνουν αδυναμία να παρέμβουν.

Αυτά είναι μόνο ενδεικτικά παραδείγματα για όσα θα έπρεπε να γίνονται και δεν γίνονται. Δεν αφορά μόνο την εικόνα της Γερμανίας και το bullying, εκτείνεται σε όλα τα ζητήματα που σήμερα αφορούν την Ελλάδα και την Ευρώπη, η οποία ως «ιδέα» και αόριστο ευχολόγιο κινδυνεύει σύντομα να μην έχει και πολλά να πει. Και το θέμα δεν είναι το σχολείο να συνδεθεί με την αγορά. Είναι τελικά να αρθεί πάνω από αυτήν.

Ισως δεν χρειάζονται και πολύ περισσότερα για να καταλάβει κανείς πώς έχει νόημα το φιλόδοξο foresight και πού θα πρέπει να δώσει έμφαση.

Εκτός αν μπορεί κάποιος να μας πει ποια πανδημία θα ξεσπάσει το 2035 ή ποιος θα κυβερνά τότε οπουδήποτε και ποιες θα είναι οι διαθέσεις του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News