Το γράμμα του οκτάχρονου γιου μου στον Αγιο Βασίλη ήταν ακουμπισμένο πάνω στο τραπέζι, σε περίοπτη θέση. Το άνοιξα για να μάθω τις επιθυμίες του και να δω πόσες από αυτές μπορούσα να ικανοποιήσω, ως μέγας χορηγός του Αγίου. Από την πρώτη φράση που διάβασα, άρχισα να ξεροκαταπίνω: «Θέλω ένα iΡhone, ένα PlayStation και μια Lamborghini. Αν δεν μπορείς να μου πάρεις το κανονικό αυτοκίνητο, να μου το φέρεις σε Lego και θα το φτιάξω μόνος μου».

«Ο Aγιος Βασίλης δεν μπορεί να φέρει τέτοια δώρα», είπα στο οκτάχρονο γκρεμίζοντας λίγο τον μύθο του για τον Παντοδύναμο των δώρων, ο οποίος, αν όντως υπήρχε, θα είχε καταλήξει στον ψυχίατρο με αυτά που του ζητάνε τα σύγχρονα παιδιά. Ισως να είχε παραιτηθεί και από το πόστο του, όπως οι πρώην εργαζόμενοι πολυεθνικών γιγάντων, οι οποίοι μιλάνε στο ντοκιμαντέρ του Netflix, «Buy Now, the shopping conspiracy» (Αγόρασε Τώρα, η συνωμοσία της αγοράς), εξηγώντας τις τακτικές που σε μετατρέπουν, από κούνια, σε τελειωμένο τζάνκι της κατανάλωσης.

Οι αριθμοί που περνάνε στο ντοκιμαντέρ είναι σοκαριστικοί: 68,733 κινητά και δυόμισι εκατομμύρια παπούτσια παράγονται κάθε ώρα που περνάει. Ενα από αυτά θα το αγοράσεις κι εσύ, για να το πετάξεις σύντομα και να πάρεις ένα καινούργιο. Γιατί αυτό θέλει η βιομηχανία, να δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης, που περνάει από την τσέπη σου, αφού πρώτα έχει σαρώσει το μυαλό σου. Εμπειρία κατανάλωσης ονομάζεται στη γλώσσα της και δουλεύουν οι καλύτεροι για να τη σχεδιάζουν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μπορείς να της αντισταθείς.

Βλέποντας το ντοκιμαντέρ, καταλαβαίνεις πολύ καλά και γιατί οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς έχουν γίνει ένα ψυχαναγκαστικό δωρομάζεμα, που σε βγάζει νοκ άουτ και σε στέλνει αδιάβαστο. Το χριστουγεννιάτικο shopping μπορεί να είναι πιο στρεσογόνο από το να βλέπεις θρίλερ ή να γράφεις διαγώνισμα, απεφάνθη και μια πρόσφατη έρευνα ακαδημαϊκών της Οξφόρδης. Η καρδιά σου μπορεί να ανεβάσει παλμούς, πράγμα που το βρίσκω απολύτως φυσιολογικό να συμβαίνει όταν το παιδί σου ζητάει μια Λαμποργκίνι και όταν η καταναλωτική νόρμα της γιορτής αυτής σε πετάει στην αγορά για να βρεις δώρα για όλους, μέσα σε μια κατάσταση έντασης και πολυκοσμίας, την οποία η λέξη «ταλαιπωρία» είναι λίγη για να την περιγράψει.

Μπορείς να το αποφύγεις; Δύσκολο, όταν σε κάθε πτυχή της ζωής σου ξεπετάγεται το έθιμο του «Secret Santa». Στο γραφείο, στο pilates, στα αγγλικά των παιδιών, στο ποδόσφαιρο και στο μπαλέτο τους, στο σχολείο, έρχεται η μέρα που θα γίνει μια ανταλλαγή μικρών και εντελώς άχρηστων, συνήθως, αντικειμένων. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη περίσταση που να μαζεύουμε στο σπίτι μας τόσα χαζά και άχρηστα μικροπράγματα. Και αντίστοιχα, να αγοράζουμε άλλα τόσα εμείς, για τους άλλους. Πράγματα που πήραμε χωρίς καθόλου σκέψη και με μηδαμινή έγνοια για το γούστο εκείνου στον οποίο τα πάμε ως δώρα.

«Φέτος αποφασίσαμε με τους φίλους και τους συγγενείς να μην ανταλλάξουμε τίποτα», μου είπε μια φίλη. «Για την ακρίβεια», συμπλήρωσε, «αποφασίσαμε τα δώρα μας ο ένας στον άλλο να είναι άλλου τύπου, ένα κέρασμα ας πούμε ή κάτι χειροποίητο». Ενας άλλος γνωστός αποφάσισε φέτος να αγοράσει σε όλους κάτι που τα τελευταία χρόνια περνάει κρίση: «Θα κάνω δώρο μόνο βιβλία», είπε. Μια άλλη, πάλι, πρότεινε στο γραφείο της να φέρει ο καθένας κάτι από το σπίτι του, κάτι που δεν χρειάζεται πια. 

Υπάρχουν και αυτοί οι άνθρωποι και ζουν ανάμεσά μας, ανάμεσα σε πανικόβλητους καταναλωτές που μπαινοβγαίνουν αυτές τις μέρες σε μαγαζιά για να φορτωθούν σακούλες με ανούσιο περιεχόμενο, οι οποίες, όταν ανοίξουν, δεν θα προσφέρουν καμία συγκίνηση στον παραλήπτη. Απλώς θα φορτώσουν λίγο περισσότερο το ήδη φορτωμένο σπίτι του και θα επιβαρύνουν τον πλανήτη με ό,τι συνεπάγεται η καταναλωτική τρέλα των εποχών και των γιορτών τους.

Θα νομίζει κανείς τώρα ότι μισώ τα δώρα. Το αντίθετο συμβαίνει. Τα θεωρώ μια ένδειξη αγάπης και γι’ αυτό με εκνευρίζει τόσο ο τρόπος με τον οποίο τα δίνουμε τα Χριστούγεννα, τοποθετώντας τα σε ένα πλαίσιο αψυχολόγητου ξοδέματος που το ορίζουν ο ψυχαναγκασμός, ο εκνευρισμός και το άγχος. Λείπει εκείνο που τους δίνει υπόσταση, που κάνει την πράξη τού να δωρίζεις συγκινητική και ουσιαστική για εκείνον που τη δέχεται. 

Ενα τέτοιο δώρο, που του λείπει η τρυφερότητα και το ενδιαφέρον, είναι δώρον άδωρον.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News