Θα θυμάστε στην περίοδο των Αγανακτισμένων πώς η φιδίσια γλώσσα του λαϊκισμού έκανε λόγο για την άμεση Δημοκρατία, με αφορμή μία παρέα στη συνέλευση στο Σύνταγμα που έβγαζε σε ψηφοφορία αν πρέπει να πληρώνουμε φόρους ή όχι.

Και επειδή τα περί άμεσης Δημοκρατίας είχαν επιτυχία, τα πήρε ο Αλέξης Τσίπρας και τα έβαλε στην πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Να μαζεύονται, λέει, μισό εκατομμύριο υπογραφές και να στήνονται κάλπες δημοψηφίσματος. Να μη σε αφήνουν σε χλωρό κλαρί οι χρυσαυγίτες. Και ούτε θέλω να φανταστώ τι θα γινόταν τώρα με τα εμβόλια. Ναι, ξέρω, οι Ελβετοί θα κάνουν δημοψήφισμα για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού. Οι Ελβετοί. Που έχουν άλλη πολιτική κουλτούρα. Σκεφτείτε μόνο τι θα γινόταν εδώ αν στήναμε κάλπες για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού, Θα θέλαμε επιπλέον προσλήψεις στο ΕΣΥ για την περίθαλψη των τραυματιών.

Ο Παναγιώτης Δουδωνής είναι διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου και Λέκτορας στο Κολλέγιο Oriel του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, όπου διδάσκει Ευρωπαϊκό και Συνταγματικό Δίκαιο. Συχνά δε, αρθρογραφεί στο Protagon. Στο βιβλίο του με τίτλο «Το πολίτευμα της συνύπαρξης» υπερασπίζεται ή, καλύτερα, υπενθυμίζει ότι η λειτουργία της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, παρά τα σημεία στα οποία χωλαίνει, αναδεικνύεται ως ο εγγυητής της κοινωνικής συνοχής και της πολιτικής ενότητας. Ωστόσο ο 20ος αιώνας στο μεγαλύτερο μέρος του υπήρξε μια περίοδος αμφισβήτησης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Οι αμφισβητήσεις αυτές προήλθαν τόσο από την άκρα Αριστερά όσο και από την Ακρα δεξιά.

Ο Δουδωνής ξεκινά με αφετηρία ένα ερώτημα που συχνά εμφανίζεται στο δημόσιο διάλογο. «Απειλείται η Δημοκρατία μας;» Βέβαια στην περίοδο της οικονομικής κρίσης διαπιστώσαμε ότι οι θεσμοί που συγκροτούν τη Δημοκρατία μας άντεξαν παρά την πίεση που υπέστησαν. Ωστόσο από την άλλη, όπως επισημαίνει ο Δουδωνής, όλο και πληθαίνουν όσοι μιλούν εναντίον της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Είναι εκείνοι που ζητούν δημοψηφίσματα για όλα, που οικειοποιούνται το Σύνταγμα και επιχειρούν να αποκαταστήσουν μια τάχα ανόθευτη σχέση του λαού με αυτό, χωρίς τη μεσολάβηση των αντιπροσώπων. Τέτοιες θέσεις μπορούν εύκολα να βρουν μεγάλο ακροατήριο αλλά εξίσου εύκολα μπορούν να οδηγήσουν και στον διχασμό. Σε ένα δημοψήφισμα, πόσο μάλλον σε πολλά δημοψηφίσματα, η πλειοψηφία μπορεί να στραφεί εναντίον της μειοψηφίας ή και το αντίστροφο.

Ο συγγραφέας διακρίνει στην αντιπροσωπευτική Δημοκρατία ως τον συνδετικό κρίκο που συνδέει το σύγχρονο πολίτευμα με την αρχαία σκέψη: η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία μπορεί να ιδωθεί ως το μεικτό πολίτευμα για το οποίο μίλησαν τόσοι και τόσοι, με πιο γνωστούς ανάμεσά τους τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Και εστιάζει στη δύναμη της συνύπαρξης, εξηγώντας πώς η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία λειαίνει τις αντιθέσεις στο εσωτερικό των κοινωνιών. Από την άλλη ναι, υπάρχουν και σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία της. Το κυριότερο είναι η «ελεύθερη εντολή», όταν δηλαδή η βούληση του αντιπροσώπου υποτάσσεται στην κομματική γραμμή. Υπάρχουν και απειλές: μια υπονόμευση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με χρήση των ίδιων των διαδικασιών της. Η μεγαλύτερη απειλή για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν προέρχεται σήμερα από τις δικτατορίες ή, πολύ ηπιότερα, από την κατίσχυση των θεσμών άμεσης δημοκρατίας. Προέρχεται από τα ίδια τα σπλάχνα της: η ανάδυση ενός διχαστικού ηγέτη στην εξουσία είναι το πρώτο σχετικά ορατό βήμα.

Πώς αντιμετωπίζονται αυτά; Κατά τον Δουδωνή η απάντηση βρίσκεται στην άνοδο του επιπέδου της δημοκρατικής επαγρύπνησης ή, αν θέλετε, της μόρφωσης. Και αυτό συνδέεται με την ανάδειξη του κομβικού ρόλου της συνύπαρξης για την ύπαρξη και επιβίωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Η γλώσσα του βιβλίου είναι εύληπτη, υπάρχει πλήθος παραδειγμάτων και η ανάγνωσή του συστήνεται σε μεγάλο εύρος αποδεκτών: από πολίτες που ενδιαφέρονται για τα κοινά, φοιτητές, ως και εξειδικευμένο κοινό.

*Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News