Στα ταξίδια μου προσπαθώ να ακολουθώ την άποψη που λέει πως για να γνωρίσεις καλύτερα μία πόλη πρέπει να χαθείς σε αυτή. Ιδανική περίπτωση για αυτό νομίζω είναι η Νέα Υόρκη, και έτσι πριν από ένα χρόνο τέτοια εποχή περπατούσα στο Μπρούκλιν χωρίς συγκεκριμένη πορεία.

Ξαφνικά βρέθηκα σε μία περιοχή όπου τα μπαλκόνια των κατοικιών σε όλους τους ορόφους είχαν κάγκελα. Βλέποντας σύντομα και τους κατοίκους τους, συνειδητοποίησα ότι βρισκόμουν στη συνοικία των υπέρ-ορθόδοξων Εβραίων. Πέρα από τα ομοιόμορφα ντυσίματα των αντρών και των αγοριών και τις περούκες ή τα φουλάρια που κάλυπταν τα μαλλιά των γυναικών, περισσότερο μου έκανε εντύπωση η αντίδρασή των νεώτερων από αυτούς όταν τύχαινε να περπατάμε στο ίδιο πεζοδρόμιο προσεγγίζοντας ο ένας τον άλλο: Χαμήλωναν το βλέμμα και διαγράφοντας ένα ημικύκλιο, απομακρύνονταν όσο περισσότερο μπορούσαν από δίπλα μου.

Σε αυτή τη συνοικία της Νέας Υόρκης έχουν μειωθεί σημαντικά τα ποσοστά εμβολιασμού και έχουν εμφανιστεί τα περισσότερα κρούσματα ιλαράς, αναγκάζοντας την προηγούμενη εβδομάδα τον δήμαρχο της πόλης να την κηρύξει σε κατάσταση υγειονομικής έκτακτης ανάγκης.

Στην υπόλοιπη Αμερική τα υψηλότερα ποσοστά κρουσμάτων παρουσιάζονται στην παραδοσιακή προτεσταντική κοινότητα των Αμις και την κοινότητα των Αμερικανό-Σομαλών. Κοινότητες στις οποίες κυριαρχεί ο συντηρητισμός και ο απομονωτισμός, ανεξαρτήτως θρησκείας, είναι περισσότερο δεκτικές σε αντιεμβολιαστικές θεωρίες. Αντίστοιχα υποθέτω πως η παγκόσμια αύξηση των ανθρώπων που επιλέγουν να μην εμβολιάσουν τα παιδιά τους πέρα από τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, υποδηλώνει μία γενικότερη στροφή της κοινωνίας στο συντηρητισμό και την εσωστρέφεια. Η υποστήριξη του αντιεμβολιαστικού κινήματος από λαϊκιστές ηγέτες που μάχονται για τον απομονωτισμό των χωρών τους επιβεβαιώνει αυτό το συσχετισμό. Πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Ντόναλντ Τραμπ στην Αμερική και οι ηγέτες των κομμάτων που συγκροτούν την κυβέρνηση της Ιταλίας, οι οποίοι έχουν επανειλημμένα δηλώσει δημόσια τις επιφυλάξεις τους για τον εμβολιασμό.

Η άρνηση των επιστημονικών δεδομένων οδηγεί στην αμφισβήτηση των επιστημονικών και ακαδημαϊκών ελίτ. Εκεί είναι το σημείο επαφής με τα λαϊκιστικά κινήματα που υποστηρίζουν ότι οι συνήθως διεθνείς, πολιτικές, οικονομικές και επιστημονικές δυνάμεις απεργάζονται το κακό των απλών ανθρώπων, των λαών. Η αμφιβολία για τα επιτεύγματα της προόδου αρχίζει ανεπαίσθητα με μία νοσταλγία για παλαιότερες εποχές, λιγότερο εξελιγμένες αλλά υποτίθεται με πιο ευτυχισμένους ανθρώπους (γεμάτο το Facebook από αναρτήσεις με σχετικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες), αναπτύσσεται με την πεποίθηση ότι φυσικά παραδοσιακά προϊόντα γιατρεύουν πιο αποτελεσματικά από τα φάρμακα (ανεξάρτητα αν στη σύγχρονη ιατρική οφείλεται το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής για το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων στην ιστορία) με κατάληξη στην πίστη ότι μας ψεκάζουν και ότι τα εμβόλια βλάπτουν. Oλο και περισσότεροι άνθρωποι προσπαθώντας να επιστρέψουν στην παλαιότερη υποτιθέμενη χρυσή εποχή, επαναφέρουν και τις ασθένειες της.

Ακούγεται σαν αστείο σατιρικής εκπομπής, αλλά η σύζυγος υψηλόβαθμου στελέχους της κυβέρνησης Τραμπ δήλωσε πρόσφατα στο Τwitter: «φέρτε πίσω τις παιδικές μας αρρώστιες, προσφέρουν υγεία και πολεμούν τον καρκίνο». Η επιστήμη και η πρόοδος είναι αποτέλεσμα κριτικού και ορθολογικού τρόπου σκέψης, απρόσκοπτης μετάδοσης της γνώσης και μετακίνησης των ανθρώπων που την κατέχουν, ισότιμης συνεργασίας κρατών. Ό,τι ακριβώς απεχθάνονται και αντιμάχονται οι λαϊκιστές.

Την αμέσως επόμενη ημέρα από την ανακοίνωση του δημάρχου της Νέας Υόρκης, μία άλλη εντυπωσιακή ανακοίνωση ήρθε να αποδείξει τη δύναμη της επιστήμης: Η πρώτη φωτογραφία μίας μαύρης τρύπας. Για το αδιαμφισβήτητο επιστημονικό επίτευγμα έχουν γραφεί πολλά από γνώστες του αντικειμένου.

Υπάρχει όμως και η συμβολική σημασία του: Η φωτογραφία ήταν αποτέλεσμα της μακροχρόνιας συνεργασίας 13 επιστημονικών ιδρυμάτων από διάφορες χώρες του κόσμου. Η ανακοίνωση έγινε σε έξι ταυτόχρονες συνεντεύξεις σε χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Η ίδια η φωτογραφία τραβήχτηκε συντονισμένα από οκτώ τηλεσκόπια διάσπαρτα σε διάφορα σημεία του πλανήτη, τα οποία δημιούργησαν μία εικονική κάμερα με το μέγεθος της γης. Ηταν κυριολεκτικά ένα παγκόσμιο επίτευγμα.

Η ανακοίνωση της μίας ημέρας ανέδειξε τη νίκη του σκοταδισμού, της δυσπιστίας στην πρόοδο και του απομονωτισμού. Η φωτογραφία της επόμενης μέρας φώτισε τη δύναμη της επιστήμης και της συνεργασίας. Πάντα υπήρχαν αντίρροπες δυνάμεις ανάμεσα στην πρόοδο και την οπισθοδρόμηση, στη συρρίκνωση και την επέκταση. Απλά σήμερα όσο πιο εντυπωσιακά είναι τα επιστημονικά επιτεύγματα και ευρεία η συνεργασία που τα δημιουργεί, τόσο περισσότερο παράλογη φαντάζει η αμφισβήτησή τους. Αλλά ευτυχώς και τόσο πιο απίθανη η ανακοπή της προόδου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News