Τον Μάιο του 2009 έπεσε σαν βόμβα στα δημοσιογραφικά γραφεία η ομιλία του Απόστολου Φιλιππόπουλου, οικονομικού συμβούλου του τότε πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή, στο Χίλτον, στην οποία μεταξύ άλλων είπε ότι αν δεν μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες και το μεγαλύτερο κονδύλι, που είναι οι μισθοί στο Δημόσιο, θα μας πνίξουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα.

Η αναφορά και μόνο στην ανάγκη μείωσης των μισθών προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων. Την επομένη το απόσπασμα της ομιλίας στρογγυλεύτηκε όπως και άλλα σημεία, αλλά όπως έδειξε η Ιστορία, η αντίστροφη μέτρηση για την πτώση (ή αποχώρηση, όπως κάποιοι λένε ακόμη και σήμερα) της κυβέρνησης Καραμανλή είχε ήδη αρχίσει: όλοι έλεγαν ότι έρχεται μείωση μισθών.

Τον Σεπτέμβριο προκηρύχθηκαν εθνικές εκλογές, αμέσως μετά την ομιλία Καραμανλή στη ΔΕΘ, στην οποία παρουσίασε ένα συγκρατημένο πρόγραμμα λιτότητας (σταθεροποίησης το είπαν τότε), το οποίο στηριζόταν στο τριετές πάγωμα των μισθών στο Δημόσιο και στην οριζόντια περικοπή όλων των δημοσίων δαπανών.

Στον αντίποδα, ο Γιώργος Παπανδρέου υποσχόταν παροχές και απαντούσε στον Καραμανλή λέγοντας το περίφημο «λεφτά υπάρχουν».

Η συνέχεια είναι γνωστή σε όλους. Ο ΓΑΠ κέρδισε τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου με 44%, αλλά μέχρι να καταθέσει στη Βουλή τον προϋπολογισμό του 2010 οι αγορές τον προειδοποιούσαν ότι η Ελλάδα θα τιμωρηθεί για τα ελλείμματα που δεν αντιμετωπίζει. Οπως και έγινε.

Η άγνωστη πτυχή

Αυτό που ποτέ μέχρι σήμερα δεν έγινε γνωστό, είναι για ποιο λόγο ο Καραμανλής, ενώ γνώριζε την απειλή των δίδυμων ελλειμμάτων, δεν έκανε κάτι νωρίτερα, πιο έγκαιρα, για να ξεφύγει από τον σκόπελο. Απλά δεν μπορούσε, ήταν πια αδύνατο. 

Περνώντας τα χρόνια μάθαμε από το στενό του περιβάλλον ότι αυτό που έγειρε την πλάστιγγα ήταν μια άλλη, εξειδικευμένη οικονομετρική μελέτη για τον πολλαπλασιαστή των δημοσίων επενδύσεων που είχε κάνει το επιτελείο του, αλλά ήταν και σε γνώση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η μελέτη αυτή κατέληγε στο συμπέρασμα ότι για κάθε ένα ευρώ που δαπανά το κράτος για δημόσιες επενδύσεις στην οικονομία φτάνουν μόλις τα 80 λεπτά (0,8 ευρώ), όταν ο πολλαπλασιαστής των επενδύσεων, δηλαδή η κινητοποίηση πρόσθετων πόρων (δηλαδή οφέλους για την οικονομία) από τα δημόσια έργα ή τις επιδοτούμενες επενδύσεις έπρεπε να βρίσκεται τουλάχιστον στο 1,8 ή ακόμη και υψηλότερα (στο 2). 

Με άλλα λόγια, αυτό που διαπίστωσαν τότε οι καθηγητές και οι ειδικοί ήταν πως ένα μέρος από τα λεφτά των δημοσίων επενδύσεων και των επιδοτήσεων του κράτους για επενδύσεις χάνονταν στον δρόμο (έπεφταν, δηλαδή, σε μυστηριώδεις «μαύρες τρύπες») μέχρι να γίνει το έργο. Ενώ, παρότι υπήρχαν τα χρήματα, πολλά έργα δεν τελείωναν καν!

Παράλληλα, έτσι όπως είχε καταντήσει το κράτος των 800.000 και πλέον δημοσίων υπαλλήλων (την εποχή της «συνέντευξης» και των περίφημων stage για ημετέρους), δεν υπήρχε δημοσιονομική σωτηρία…

Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από αυτό –εκτεταμένη διαφθορά, μίζες μεταξύ των εμπλεκομένων εταιρειών και των δημοσίων λειτουργών, πολιτικό χρήμα ή όλα μαζί– κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα, μόνο να το υποθέσει.

Η διαπίστωση, όμως, αυτή, σε συνδυασμό με το εύρος του δημοσιονομικού ελλείματος που έκλεισε στο ύψος ρεκόρ 12,4% του ΑΕΠ το 2009, καθώς και οι αποκαλύψεις, τους αμέσως επόμενους μήνες, για τις κρυφές δαπάνες και τη χρηματοδοτική τρύπα που υπήρχε στο Δημόσιο και στη λειτουργία του, οδήγησαν τον Καραμανλή στην έξοδο από την κεντρική πολιτική σκηνή και τη διακυβέρνηση της χώρας.

«Μια φορά κι έναν καιρό»

Ολα αυτά μπορεί να μοιάζουν σαν παραμύθι. Η ιστορία μπορεί να ξεκινούσε από το «μια φορά κι έναν καιρό». Αλλά πάντοτε τα παραμύθια ήταν και είναι διδακτικά.

Φτάνουμε, λοιπόν, στο σήμερα, στο παρόν. Οι ευρωπαϊκοί πόροι που έχει να διαχειριστεί η κυβέρνηση από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι τεράστιοι. Μαζί με τα κονδύλια (επιδοτήσεις και επενδυτικά κίνητρα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής) ξεπερνούν τα 65 δισ. ευρώ, τα οποία θα πρέπει να διατεθούν ή να δεσμευθούν μέσω προγραμμάτων έως το 2026 ή, το αργότερο, το 2027.

Μόνο για το 2024, όπως περιέγραψε μιλώντας στο Protagon ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας Νίκος Παπαθανάσης (ΕΔΩ), θα διατεθούν 12 δισ. ευρώ για επενδύσεις. Ο πολλαπλασιαστής από τις παρεμβάσεις αυτές, το ζεστό χρήμα που θα πέσει στις επιχειρήσεις και την οικονομία αν όλα πάνε καλά, θα πρέπει να οδηγήσει σε έναν υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, πολύ υψηλότερο από τη συντηρητική εκτίμηση του προϋπολογισμού για αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,9% το επόμενο έτος.

Αν και εφόσον η κατανάλωση, ο τουρισμός και οι εξαγωγές παραμείνουν στα εφετινά επίπεδα, τότε μόνο με την ώθηση των δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων η οικονομία μπορεί να φτάσει σε έναν ρυθμό ανάπτυξης ακόμη και πάνω από 4%. Αυτό είναι το κρυφό, αισιόδοξο σενάριο για την κυβέρνηση, που πάντοτε έχει στον νου της ότι το 2024 είναι μια ακόμη χρονιά εκλογών, των ευρωεκλογών…

Σκιές συμφερόντων 

Εκτός κι αν σε αυτή τη σύνθετη διαδικασία υποβολής, έγκρισης, εκταμίευσης πόρων και υλοποίησης έργων και προγραμμάτων μεσολαβήσουν «σκιές» εξυπηρέτησης συμφερόντων. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, οι έλεγχοι από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας είναι εξονυχιστικοί και εξαντλητικοί. 

Η αρχή γίνεται από τα προγράμματα που υποβάλλουν τα ίδια τα υπουργεία, αυτά που υπογράφουν οι υπουργοί, καθώς οι πληροφορίες θέλουν να έχουν ήδη απορριφθεί προτάσεις (κυρίως ψηφιακής αναβάθμισης) με ελαστικούς προϋπολογισμούς, καθώς και προγράμματα (εκπαίδευσης εργαζομένων και αναβάθμισης δεξιοτήτων) τα οποία και στο παρελθόν είχαν απασχολήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αποτελεσματικότητα, το επίπεδο του σχεδιασμού τους και το εύρος τους.

Σε κάθε περίπτωση, το επιτελικό κράτος, η κυβέρνηση Μητσοτάκη και το Μέγαρο Μαξίμου, είναι βέβαιο ότι θα δεχθούν πιέσεις από το εσωτερικό και το εξωτερικό για να προτιμηθούν επιχειρηματικά σχήματα, να ευνοηθούν φιλικά προσκείμενοι επιχειρηματίες, έτσι ώστε να γείρουν την πλάστιγγα προς την πλευρά κάποιων.

Βέβαια, η εποχή είναι διαφορετική. Ο Μητσοτάκης έχει την πολιτική δύναμη στα χέρια του και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η οποία δίνει και τα περισσότερα χρήματα) τα μάτια της επάνω μας…

Καλύτερα υποψιασμένοι        

Από τις μέχρι τώρα δράσεις των προηγούμενων δύο ετών, διάστημα στο οποίο τρέχει παράλληλα με το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά και από έρευνες που γίνονται, έχει διαπιστωθεί ότι μεγάλες επιχειρήσεις που ευνοήθηκαν βγάζουν λεφτά στο εξωτερικό ως θυγατρικές ξένων ομίλων (ενώ δικαιούνται να μεταφέρουν στον βασικό μέτοχο μόνο μερίσματα από τα κέρδη κάθε χρήσης) ή έχουν κατηγορηθεί για φορολογικές παραβάσεις. Είναι ένα ζήτημα για το οποίο καλείται να επιληφθεί η ΑΑΔΕ.

Περισσότερο υποψιασμένα, όμως –όπως θα έπρεπε–, είναι τα στελέχη του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας για δεκάδες μικρά προγράμματα (ύψους μέχρι 1 εκατ. ευρώ) τα οποία υποβάλλονται κυρίως στο πεδίο των ψηφιακών δράσεων, ακόμη και από δημόσιους φορείς.

Πολλά από αυτά εγκρίθηκαν στο παρελθόν χωρίς στη συνέχεια να ελεγχθούν ως προς την υλοποίηση και την πραγματική σημασία τους για τη δημόσια διοίκηση. Πιο απλά, εγκρίθηκαν ακόμη και μη αναγκαίες δράσεις, με αποτέλεσμα να σπαταληθούν πόροι και πολλά προγράμματα να μείνουν μισά. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News