Είναι ένα μικρό, ασήμαντο περιστατικό, αλλά δεν το ξεχνάω. Πριν από 15 περίπου χρόνια. Εχω τον γιό μου ολίγων μηνών στο καρότσι και δυσκολεύομαι να περάσω στο απέναντι πεζοδρόμιο με το γωνιακό καφέ εξαιτίας οχήματος παρκαρισμένου πάνω ακριβώς στη διάβαση πεζών (διότι η βιώσιμη κινητικότητα έπασχε πολύ πριν την πανδημία).

Ρωτώ στο καφέ και μου δείχνουν τον ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου, που είναι, λέει, «δημοσιογράφος». Τον πλησιάζω και τον πληροφορώ ευγενικά ότι δυσκολεύομαι να περάσω με το καρότσι.

Η αντίδρασή του; Με κοίταξε με άδειο βλέμμα. Τι μου απάντησε; Απολύτως τίποτα.

Σήμερα σκέφτομαι ότι τo περιστατικό αυτό είναι… peanuts. Ωχριά μπροστά στα σύγχρονα περιστατικά παγιωμένης καθημερινής βαναυσότητας. Τα σόσιαλ βρίθουν μαρτυριών από ανθρώπους που υπέστησαν (ή έγιναν μάρτυρες) πάσης μορφής βίας (λεκτικής, συναισθηματικής και σωματικής, φυσικά): μέσα στο λεωφορείο, πάνω από την καφετιέρα του γραφείου, σε μια αίθουσα αναμονής, την ώρα που έχουν βγει για λίγο βραδινό τρέξιμο ή την ώρα που ξεφορτώνουν από το πορτ μπαγκάζ τα ψώνια του σουπερμάρκετ.

Προ ημερών κάποιος έγραφε στο Facebook για έναν 60χρονο που έκανε μια νεαρή τουρίστρια να κλαίει μέσα στο μετρό επειδή είχε τοποθετήσει λάθος τις βαλίτσες της και εκείνος δεν μπορούσε να κάτσει. Ενας φίλος που συνόδευε προ καιρού τη φρεσκοεγχειρισμένη σύζυγό του μέσα σε έναν υπερβολικά στενό θάλαμο ανελκυστήρα ιδιωτικής κλινικής, παρακάλεσε κάποιον να περιμένει το επόμενο ασανσέρ (για να μη στριμωχτούν) και εκείνος μπούκαρε με τσαμπουκά.

Μια γνωστή μού έλεγε ότι μέσα στον Ηλεκτρικό την έχουν περιλούσει με βρισίδι (χωρίς εμφανή λόγο) τουλάχιστον δυο-τρεις φορές το τελευταίο εξάμηνο, ενώ ένας συνάδελφος που ανεβαίνει κάθε μέρα την Κηφισίας κούναγε το κεφάλι του: «Δεν ξέρεις τι μπορεί κάθε φορά να “σκάσει”. Και καλό είναι να μην απαντάς κιόλας, γιατί δεν ξέρεις πόσο χειρότερο μπορεί να γίνει».

Αυτό το κοινωνικό μπούλινγκ δεν διαφέρει πολύ από το σχολικό. Μόνο που δεν έχει διαγνωστεί επισήμως, δεν «τρέχουν» προγράμματα αναχαίτισής του, δεν θα επιβληθεί αποβολή ή άλλη ποινή, τα δελτία ειδήσεων δεν θα το προβάλουν με δραματικό μουσικό «χαλί» (εντάξει, μόνο εφόσον το πράγμα φτάσει στο απροχώρητο, ενδεχομένως και στα επείγοντα).

Οι ειδικοί αποφαίνονται ότι ίσως και να ζούμε σε μια από τις πιο απρεπείς (σε τρόπους και ήθος) περιόδους της ανθρώπινης Ιστορίας (ακόμα και στην Εποχή του Χαλκού ή στον Μεσαίωνα, έναν κάποιον, ακατέργαστο έστω, κώδικα αρμονικής επικοινωνίας θα τον είχαν).

Σήμερα αυτό το μείγμα απαξίωσης/οργής/βίας (λεκτικής ή άλλης), με το οποίο τείνουμε όλο και πιο συχνά να αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους που περιδιαβάζουν την καθημερινότητά μας, κοντεύει πια να νορμαλοποιηθεί. Απαξιωτικές σιωπές, μπινελίκια, αρνητικά σχόλια για την εμφάνιση, eye-rolling, αγκωνιές, τρολάρισμα, προσβολές, πλατάγισμα της γλώσσας, τρολάρισμα, shaming κ.τλ.

Σαν η καθημερινή μας ζωή να έχει τιγκάρει από χιλιάδες μπαλόνια με σκουπίδια (όπως αυτά που έστελναν προ καιρού οι Βορειοκορεάτες στη Νότια Κορέα).

Τραμπουκισμός στην εποχή της συμπερίληψης

Η δε γκάμα έχει πλέoν διανθιστεί με όλων των ειδών τα «φρούτα». O Λίον Τζέιμς, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης, κάθισε για δέκα ολόκληρα χρόνια και σταχυολόγησε άρθρα εφημερίδων σχετικά με τις διαφορετικές μορφές κοινωνικού μπούλινγκ: «air rage» (μαλλιοτράβηγμα μέσα στο αεροπλάνο), «neighbour rage» (ξεκατίνιασμα μεταξύ γειτόνων), «parking lot rage» (εκτόνωση όλης της ψυχοπαθολογίας σου για μια θέση πάρκινγκ), «sidewalk rage» (οργή πάνω στο πεζοδρόμιο), «surf rage» (στη Χαβάη και αυτό θα υπάρχει) κ.ο.κ.

Φυσικά, ο προαναφερθείς ειδικός εντόπισε πληθώρα άρθρων για το κλασικό πια «road rage» (οδική οργή), που μετά από το διάλειμμα των εκκωφαντικά έρημων δρόμων των lockdown έχει επανέλθει με απίστευτη δριμύτητα στους ελληνικούς (και λοιπούς) δρόμους. Θυμίζω εδώ ότι ένα αληθινό περιστατικό «οδικής οργής» –από αυτά που στις ΗΠΑ, μόνο το 2022, κόστισαν τη ζωή σε 550 ανθρώπους– ήταν η αφορμή για την πολυσυζητημένη σειρά «Beef», του Netflix.

Και μια και μιλάμε για τις ΗΠΑ, διάφορες έρευνες έχουν καταδείξει εδώ και χρόνια αυτή την επιδεινούμενη «κρίση αγένειας» (λογικό σε μια χώρα που βάζει για δεύτερη φορά υποψηφιότητα για την προεδρία ένας τύπος που κάνει τον Τάκη τον Σουγιά από τη γειτονιά να κοκκινίζει).

Ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε;

Κάποιοι το αποδίδουν στις απανωτές κρίσεις των τελευταίων ετών (την περίφημη «πολυκρίση»). Οχι ότι η ανθρώπινη Ιστορία δεν έχει να επιδείξει πάμπολλες περιόδους βαρβαρότητας. Οπως, όμως, έγραφαν προ ετών στο βιβλίο τους «Incivility: The Rude Stranger in Everyday life» οι Τίμοθι Φίλιπς και Ράιαν Κινγκ, «αυτό που καθιστά ξεχωριστή την εποχή μας δεν είναι η δυσφορία για τη φθορά των διαπροσωπικών κοινωνικών σχέσεων, αλλά η μορφή και η ένταση αυτής της πικρίας. Εχει διαγνωστεί μια κρίση απρέπειας, με μεγαλύτερη σφοδρότητα και  μεγαλύτερο πάθος».

Δεν προκαλεί, δε, έκπληξη ότι το απενοχοποιημένο ξεχαρβάλωμα κάθε έννοιας «civility» (που λένε και στο χωριό μου), σαν να αποκρυσταλλώθηκε στη διάρκεια της πανδημίας. Λογικό, θα πουν κάποιοι. Οταν βρίσκεσαι προ του τέλους, το τελευταίο που σε ενδιαφέρει είναι το «σεις» και το «σας».

Να θυμίσω ότι συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων «έφαγαν» τότε το μπούλινγκ του αιώνα. Διόλου τυχαίο ότι, σύμφωνα με αμερικανική έρευνα (2021), το 39% των εργαζομένων στην εστίαση εγκατέλειψαν τη δουλειά τους, προτάσσοντας ως κυριότερο λόγο την ανησυχία «για την εχθρικότητα και την παρενόχληση από τους πελάτες». Δεν θα ξεχάσω ένα ζευγάρι ιδιοκτητών ενός εστιατορίου στη Μασαχουσέτη, που αναγκάστηκαν να κλείσουν για μία μέρα («Α day of kindness» τη βάφτισαν), προκειμένου να ηρεμήσουν οι υπάλληλοι από το «ξύλο» που εισέπρατταν σε μόνιμη βάση.

Και πάνω σε εκείνο τον τρόμο του θανάτου ήρθαν να επικαθίσουν: η οικονομική επισφάλεια, το ακατάσχετο doomscrolling (γιατί τα δεινά αυτού του πλανήτη δεν λιγοστεύουν), η χαμηλή κοινωνική εμπιστοσύνη (η οικογένεια παραμένει ο Νο 1 θεσμός που εμπιστεύονται οι Ελληνες, όλοι οι υπόλοιποι να πάνε να χαθούν). Τέλος, ο βομβαρδισμός από πληροφορίες (σήμερα ένας μέσος 16χρονος, πριν ακόμα ανοίξει το μάτι του το πρωί για να πάει στο σχολείο, έχει μάθει από τον Τραμπ ότι οι μετανάστες τρώνε τα pets του κοσμάκη στο Οχάιο).

Το πιο υποκριτικό, βέβαια, απ’ όλα είναι ότι όλος αυτός ο εκτραχηλισμός λαμβάνει χώρα στην εποχή της συμπερίληψης.

Ο άγνωστος που σου καταβαρθρώνει το ηθικό

Λίγοι βέβαια σκέφτονται το αποτύπωμα όλης αυτής της συσσωρευμένης ακοσμίας στον ψυχισμό μας. Γιατί, σύμφωνα με έτερες έρευνες, η  γενικευμένη γαϊδουριά έχει συνέπειες. Ενας άγνωστος στον Ηλεκτρικό μπορεί να σου ποδοπατήσει τον (ήδη ευάλωτο) ψυχισμό σου. Οπως και ένα emoji με ορθωμένο το μεσαίο δάκτυλο του χεριού στο insta σου. Εξ ου και τα προβλήματα υγείας λόγω του στρες (που προκαλεί η κακή συμπεριφορά), η χαμένη παραγωγικότητα στην εργασία, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα τροχαία ατυχήματα (λόγω της αυξανόμενης επιθετικής οδήγησης) κ.ά.

Ακόμη λιγότεροι, δε, θα κάτσουν να ασχοληθούν με τους ασκούντες το μπούλινγκ. Τους θύτες δηλαδή. Τι κουβαλούν για να φέρονται έτσι;

Δεν χρειάζεται να είσαι αεροσυνοδός, σερβιτόρος ή νοσοκόμος για το δεις. Γίνεται όλο και πιο δύσκολο να επιλέγεις την ευγένεια σε έναν κόσμο αγενή, αμετροεπή, αιμοβόρο. Σε έναν κόσμο που σου δίνει όλα τα apps για να χωθείς όλο και πιο βαθιά μέσα στο άκαμπτο κουκούλι σου.

Και, αλήθεια, πόσο ανθρώπινος και ευγενής μπορείς να είσαι όταν μπαίνεις σε ένα σάιτ και διαβάζεις: «Eπαληθεύουμε ότι είστε άνθρωπος. Θα χρειαστούν μερικά δευτερόλεπτα» (μου συνέβη προ ημερών). Σου έρχεται πραγματικά να το διαολοστείλεις και αυτό το ρημάδι το AI.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News