Ζούμε, ξανά, στην εποχή των τεράτων; Μια γρήγορη ματιά στον κόσμο αρκεί για να το επιβεβαιώσει. Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρώπη βιώνουν ακόμα ισχυρότερους τους κραδασμούς της ύστερης παγκοσμιοποίησης: η μεσαία τάξη –ο μεγάλος χαμένος της εποχής– πιέζεται όλο και περισσότερο και οι ψηφοφόροι διχάζονται πάνω σε ένα παλιό δίπολο που εμφανίζεται μαζί με κάθε κρίση: «Σύστημα- αντισύστημα» ή, αλλιώς, «ελίτ» και «περιθώριο».

Αυτά αποτυπώθηκαν πανηγυρικά με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, την ώρα που όλο και περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη δοκιμάζονται από την επέλαση των αδικημένων. Ποιος θα περίμενε ότι αξιωματική αντιπολίτευση στη Γερμανία θα ήταν το ακροδεξιό AfD ή ότι στη Γαλλία θα χρειαζόταν μια δικαστική απόφαση για να αποτρέψει την άνοδο της Μαρίν Λεπέν στην εξουσία;

Αν και τα ειδικά χαρακτηριστικά της ως χώρα που ακροβατεί μεταξύ Ανατολής και Δύσης διαφέρουν, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να μην επηρεαστεί από τα σημεία των καιρών. Δέκα και κάτι χρόνια μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, το αποκαλούμενο «αντισύστημα» είναι ξανά παρόν. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της τελευταίας δημοσκόπησης του Ρrotagon: η αλματώδης αύξηση, κυρίως της Πλεύσης Ελευθερίας (14,2% στην πρόθεση και 17,9% στην εκτίμηση ψήφου) και δευτερευόντως της Ελληνικής Λύσης (7,6% και 8,8%), με παράλληλη ανάκτηση ποσοστών, επιπέδου ευρωεκλογών 2023, για τη Νέα Δημοκρατία. Δηλαδή, «αντισύστημα Vs συστήματος». Το νέο πολιτικό δίλημμα επιβεβαιώνεται και από την πλήρη κατάρρευση της αντιπολίτευσης που έχει κυβερνήσει: ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ καταγράφουν όλο και πιο καθοδικές τάσεις, αποκτώντας σταδιακά υπαρξιακό ζήτημα.

Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον αμερικανό συγγραφέα Ρόμπερτ Κάπλαν, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εντόπισε στη σύγχρονη συγκυρία «άγχος, απαισιοδοξία και αβεβαιότητα για τον μεταβαλλόμενο κόσμο, ειδικότερα στους νέους». Πράγματι, το παραδοσιακό πολιτικό προσωπικό, και στην Ελλάδα, αδυνατεί να εμπνεύσει τις νέες γενιές – το χάσμα γενεών, άλλωστε, αποτυπώνεται όλο και πιο βαθύ σε κάθε επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Για τη νεολαία δεν αρκούν οι εγγυήσεις για ένα μέλλον απλώς αξιοπρεπές. Θέλουν καλά αμειβόμενη εργασία, θέλουν ιδιόκτητη κατοικία, θέλουν προοπτική να κάνουν οικογένεια. Τι από αυτά τους προσφέρει σήμερα απλόχερα το «σύστημα»; Οι νέοι ψηφοφόροι λοιπόν, γίνονται η πηγή του «αντισυστήματος». Είτε τροφοδοτούν τα αντίστοιχα κόμματα είτε απαξιώνουν πλήρως την πολιτική. Τι είναι άραγε χειρότερο;

Μπορεί να εκτιμάται ότι η Πλεύση Ελευθερίας και η Ελληνική Λύση θα ξεφουσκώσουν όσο  απομακρυνόμαστε από το δράμα των Τεμπών, τα πράγματα όμως μοιάζουν αρκετά πιο πολύπλοκα. Διότι δεν είναι μόνο τα «σενάρια συνωμοσίας» που ρίχνουν νερό στον μύλο τους. Η ώθηση δόθηκε από το γεγονός ότι, πράγματι, όλοι όσοι κυβέρνησαν τη χώρα τα τελευταία 20 χρόνια έβαλαν το λιθαράκι τους για να φτάσουμε εν έτει 2023 σε μια μετωπική σύγκρουση δύο τρένων. Το επιχείρημα, όχι και τόσο αντισυστημικό, είναι ότι όλοι αυτοί, μαζί, ευθύνονται –άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο– για την αδυναμία εκσυγχρονισμού του κράτους. «Μα, θα εκσυγχρονίσουν το κράτος η Ζωή και ο Βελόπουλος;», αναρωτιέται κανείς ευλόγως. Δεν έχει σημασία, διότι σε αυτήν την εποχή η λογική δεν πιάνει τόσο τόπο- σημασία δεν έχει η ουσία, αλλά το συναίσθημα.

Οπως και το 2015, έτσι και σήμερα: Ενα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων βγάζει τη γλώσσα στο σύστημα. Αν η Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι ταυτισμένη με την ελίτ, με την υψηλή επιχειρηματικότητα, είναι δεμένη με τον στενό πυρήνα της Δύσης, δεν ενδιαφέρεται για τα προβλήματα των πολλών, αδιαφορεί για την καταπολέμηση της ακρίβειας, φέρνει ιδιωτικά πανεπιστήμια, επιβάλλει νέα ήθη και αντι-παραδοσιακές ταυτότητες, τότε η Πλεύση Ελευθερίας και η Ελληνική Λύση είναι, για όλο και περισσότερους, τα ακριβώς αντίθετα. Ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι αν κληθούν να κυβερνήσουν, είναι βέβαιο ότι δεν θα μπορέσουν να λύσουν ούτε ένα από τα μείζονα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Ούτε αυτό έχει σημασία.

Αν κανείς βέβαια το διαβάσει από την ανάποδη, είναι αυτά ακριβώς τα προβλήματα που καλείται να λύσει η Νέα Δημοκρατία αν θέλει να κυβερνήσει, αυτοδύναμα, τη χώρα. Να αποδείξει δηλαδή ότι δεν είναι η ελίτ, όπως πανταχόθεν κατηγορείται. Αλλιώς συμβάλλει και η ίδια στην αμφισβήτηση της πολιτικής τάξης. Με λίγα λόγια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης πλήττεται μεν από τη γενική τάση αμφισβήτησης, δύναται όμως την ίδια ώρα να προβάλλει ως η μόνη λύση για τη διατήρηση της συστημικής σταθερότητας.

Παρότι ακούγεται αντιφατικό, το «αντισύστημα» θρέφεται και από την Κεντροαριστερά. Από τη στιγμή που, κυρίως το ΠΑΣΟΚ, και σε δεύτερο πλάνο ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν αποφασίσει να πηγαίνουν ενάντια σε όλα, τότε θα πρέπει να συμβιβαστούν με τη ρευστοποίηση στην οποία υπόκεινται. Επί πολλές δεκαετίες η σοσιαλδημοκρατία ήταν η εναλλακτική της Κεντροδεξιάς –ήταν δηλαδή μια δύναμη συστημική. Οταν παριστάνει κάτι που δεν είναι, οι ψηφοφόροι θα πάνε στο αυθεντικό. Είναι πολύ ενδιαφέρον το στοιχείο ότι ενώ ο αντιπολιτευτικός λόγος του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή είναι σαφώς πιο συγκροτημένος, αυτή που κερδίζει είναι η Ζωή Κωνσταντοπούλου, το πολιτικό αφήγημα της οποίας δύσκολα μπορεί κανείς να παρακολουθήσει: όλα γίνονται χυλός και ο καθένας διαλέγει αυτά που θέλει να ακούσει.

Η διαφαινόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση ως αποτέλεσμα των αλλοπρόσαλλων κινήσεων του αμερικανού προέδρου είναι βέβαιο ότι θα διογκώσει ακόμα παραπάνω τις κοινωνικές και πολιτικές διαιρέσεις. Η αστάθεια, τα ετερογενή συνεργατικά κυβερνητικά σχήματα και οι διάφορες εκφάνσεις της ακυβερνησίας είναι μορφές νίκης του «αντισυστήματος». Οι Ελληνες, όπως και συνολικά οι Ευρωπαίοι, θα βρεθούν τα επόμενα χρόνια μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις. Τελικά, ποιος θα επικρατήσει;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News