Η δεκαετία του 1940 ήταν ίσως η πιο δύσκολη για την Ελλάδα από ιδρύσεως του κράτους. Από τον Έλληνοιταλικό Πόλεμο στην Κατοχή και από την Απελευθέρωση στον Εμφύλιο, τα τέλη της δεκαετίας βρήκαν τον ελληνικό λαό καταρρακωμένο, να έχει περάσει πολύ περισσότερα απ’ όσα μπορούσε να διαχειριστεί.

Το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, με τη νίκη του Εθνικού Στρατού στα τέλη Αυγούστου του 1949, σήμανε την επικράτηση του αστικού καθεστώτος έναντι του κομμουνισμού και πρόβαλε βέβαια επιτακτικό το ζήτημα του τρόπου διαχείρισης της «επόμενης ημέρας». Αυτό όμως μόνο απλό δεν ήταν.

Ο Εθνικός Στρατός, χάρη στην νίκη επί του λεγόμενου Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), είχε αρχίσει να αυτονομείται επικίνδυνα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ήδη από το 1948 τάσεις προς την επιβολή ενός αυταρχικού μη κοινοβουλευτικού καθεστώτος. Αυτό αποφεύχθηκε τελικά αφενός χάρη στην αντίδραση πολιτικών ηγετών, όπως ο Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, ο Σοφοκλής Βενιζέλος και ο Γεώργιος Παπανδρέου, και αφετέρου χάρη στην επιμονή των ΗΠΑ να επανέλθει το κοινοβουλευτικό σύστημα στη χώρα όσο το δυνατόν γρηγορότερα – η Ελλάδα είχε εισέλθει στη ζώνη επιρροής των ΗΠΑ ήδη από το 1947 με το Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ.

Με την οικονομία της χώρας κατεστραμμένη και τα πολιτικά πάθη οξυμένα, η ομαλή μετάβαση στην κανονικότητα ήταν κάτι περισσότερο από απαραίτητη. Οι διώξεις των κομμουνιστών όμως συνεχίζονταν, παρά την άρση του στρατιωτικού νόμου και την αναστολή ισχύος του Γ΄ Ψηφίσματος «Περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων την δημοσίαν τάξιν», το οποίο είχε ψηφιστεί τον Ιούνιο του 1946 και στρεφόταν εμφανώς εναντίον του ΚΚΕ και των υποστηρικτών του. Οι πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές λοιπόν, που έγιναν στις 5 Μαρτίου 1950, είναι προφανές ότι δεν μπορούσαν να διεξαχθούν επί ίσοις όροις.

Τα αποτελέσματα των εκλογών αυτών απεικόνιζαν ουσιαστικά την κατανομή των πολιτικών δυνάμεων μετά το τέλος του Εμφυλίου.  Δεδομένου ότι τα παλαιά κόμματα είχαν χάσει την αίγλη τους και δεν υπήρχε ουσιαστικά κάποιος κομματικός φορέας που να ξεχωρίζει, η πολυδιάσπαση του εκλογικού σώματος ήταν σχεδόν αναπόφευκτη. Είναι ενδεικτικό ότι στις εκλογές αυτές συμμετείχαν 29 (!) σχηματισμοί, προέκυψε δεκακομματική Βουλή ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό που συγκέντρωσε κόμμα δεν ξεπερνούσε το 19%.

Το Κέντρο αθροιστικά κατάφερε να ξεπεράσει το 51% των ψήφων, τα κόμματα της Δεξιάς παράταξης συγκέντρωσαν ποσοστό που άγγιξε το 39%, ενώ η Αριστερά που εκπροσωπήθηκε από τη Δημοκρατική Παράταξη εξασφάλισε το 9,7% των ψήφων (το ΚΚΕ είχε τεθεί εκτός νόμου από τα τέλη του 1947, με τον Αναγκαστικό Νόμο 509).

Τον επόμενο ενάμισι χρόνο το Κέντρο κυβερνούσε ισορροπώντας πάνω σε τεντωμένο σκοινί, αλλάζοντας τρεις φορές πρωθυπουργό και πέντε φορές κυβέρνηση. Όμως το καλοκαίρι του 1951 τα πράγματα θα άρχιζαν να παίρνουν μια διαφορετική τροπή: ο Αλέξανδρος Παπάγος ιδρύει τον Ελληνικό Συναγερμό και η αναδιάρθρωση της Δεξιάς παράταξης, την οποία εκπροσωπούσε, θα άλλαζε ριζικά τα δεδομένα όπως ξεκίνησε να φαίνεται ήδη από τις εκλογές της 9^ης Σεπτεμβρίου 1951.

Στις εκλογές εκείνες νίκησε μεν ο Ελληνικός Συναγερμός, αλλά δεν πέτυχε αυτοδυναμία, το Κέντρο διατήρησε την εκλογική του δύναμη όπως και η Αριστερά, που πλέον αντιπροσωπευόταν από την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ). Ο Παπάγος όμως αρνήθηκε να συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνεργασίας κι έτσι σχηματίστηκε κεντρώα κυβέρνηση της ΕΠΕΚ και του Κόμματος Φιλελευθέρων, με πρωθυπουργό τον Πλαστήρα. Αυτή έμελλε να είναι η τελευταία κυβέρνηση του Κέντρου μέχρι το 1963.

Παρά το μικρό χρονικό διάστημα της ζωής της, η κυβέρνηση αυτή άφησε πίσω της σημαντική – αλλά και αντιφατική – κληρονομιά.

Από τη μία μεριά, έχουμε το κλείσιμο της Μακρονήσου με την ψήφιση του νόμου «περί μέτρων ειρήνευσης» τον Απρίλιο του 1952, με βάση τον οποίο μετατράπηκαν σε ισόβια 2.000 θανατικές καταδίκες και απολύθηκαν οι περισσότεροι πολιτικοί κρατούμενοι από τις φυλακές. Από την άλλη μεριά, έχουμε την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και τριών ακόμη κομμουνιστών, καταδικασμένων με τον νόμο περί κατασκοπείας, στις 30 Μαρτίου 1952.

Η Ελλάδα εισέρχεται στο ΝΑΤΟ, κατοχυρώνεται η ψήφος των γυναικών, ενώ λαμβάνονται και μέτρα για την εξυγίανση της οικονομίας. Σημείο-σταθμό αποτέλεσε η ψήφιση του νέου Συντάγματος του 1952, το οποίο βασιζόταν ουσιαστικά στο Σύνταγμα του 1863/1911. Ωστόσο, μεγάλο μέρος της νομοθεσίας «περί εκτάκτου ανάγκης» που εφαρμοζόταν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου παρέμεινε σε ισχύ, με αποτέλεσμα να μπουν στο στόχαστρο πολλοί γνωστοί αριστεροί. Η διατήρηση του πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων ως προαπαιτούμενου για μια θέση στο Δημόσιο, για έκδοση διπλώματος οδήγησης και διαβατηρίου και, για κάποιο χρονικό διάστημα, για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια, οδήγησε σε δημιουργία πλήθους φακέλων πολιτικών φρονημάτων από την αστυνομία. Οπότε, η ειρήνευση που ευαγγελιζόταν το Κέντρο ουσιαστικά απείχε πολύ από την πραγματικότητα.

Οι επόμενες εκλογές θα ήταν ιστορικές. Eγιναν στις 16 Νοεμβρίου 1952 και ανέδειξαν αδιαμφισβήτητο νικητή τον Αλέξανδρο Παπάγο. Η Δεξιά είχε βρει πλέον τον απόλυτο εκφραστή της στον Ελληνικό Συναγερμό, που είχε καταφέρει να συσπειρώσει τις διάφορες πολιτικές δυνάμεις του χώρου και ταυτόχρονα να συμπεριλάβει στους κόλπους του και πρώην στελέχη του Κέντρου, όπως του Κόμματος Φιλελευθέρων αλλά και τον Γεώργιο Παπανδρέου. Το Κέντρο αποδυναμώθηκε σημαντικά, ενώ η ΕΔΑ, εξαιτίας του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος που εφαρμόστηκε, παρά το γεγονός ότι διατήρησε το εκλογικό της ποσοστό, δεν κατάφερε να εκλέξει ούτε έναν βουλευτή. Όσο για το παράνομο ΚΚΕ, η στάση του σ’ εκείνες τις εκλογές συνοψίζεται στο γνωστό «Τι Παπάγος, τι Πλαστήρας».

Οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1952 εγκαινίασαν μια υπερδεκαετή διακυβέρνηση της χώρας από τον χώρο της Δεξιάς, που ξεκίνησε από τον Ελληνικό Συναγερμό και συνεχίστηκε από την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News