Στην αρχή νόμιζα πως ήταν σύμπτωση. Πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι μου έλεγαν ότι πήγαν ή σχεδιάζουν να πάνε στην Ιαπωνία (ανάμεσά τους και ένας καθηγητής Αρχιτεκτονικής με τους φοιτητές του).

Νόμιζα ότι το τελειωτικό «χτύπημα» μου το έδωσε ένας ταξιτζής, ενώ ανεβαίναμε την Πανόρμου: «Πήγε ο κουμπάρος μου, άλλος λαός… Δεν πετούν, λέει, τα σκουπίδια σε κάδους στον δρόμο. Τα βάζουν στις τσέπες τους!» Ομως λίγες μέρες αργότερα είδα και ένα μήνυμα στο Viber. Eλληνίδα φοιτήτρια (κόρη γνωστής γνωστού) που ζει στη Βαρκελώνη δίνει το σπίτι της για έναν μήνα σε κάποιον που θα ήθελε να προσέχει το σκυλάκι της όσο εκείνη θα λείπει. Μαντέψτε για πού.

Ποιος το περίμενε! Η Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου παραδίνεται στις δαγκάνες του υπερτουρισμού. Ο Δυτικός τουρίστας πατάει θριαμβευτικά τη σαγιονάρα του στη χώρα της εκούσιας απομόνωσης.

Να θυμίσω εδώ ότι μέχρι το 1853, όποιος ιεραπόστολος ή ξένος έμπορος τολμούσε να πλησιάσει τα νησιά της Ιαπωνίας εξοριζόταν ή έβρισκε τραγικό θάνατο (προφανώς κάτι γνώριζαν τότε). Το πρόβλημα το δημιούργησε, την προαναφερθείσα χρονολογία, μια αμερικανική ναυτική μοίρα που κατέπλευσε στο Τόκιο με ένα τελεσίγραφο και εξανάγκασε τη χώρα να ανοίξει τα λιμάνια της στον Δυτικό κόσμο.

Ποιος έκοψε τη θέα στο Φούτζι;

Και όμως, ναι. Τον Μάρτιο ο αριθμός των ξένων επισκεπτών άγγιξε για πρώτη φορά τα 3 εκατομμύρια, 11,6 εκατ. από τις αρχές του 2024. Είναι το γεν που έχει πέσει. Είναι το παλιρροϊκό κύμα revenge travel που ακολούθησε την πανδημική κλεισούρα, κοινώς «ταξιδεύω σαν να μην υπάρχει αύριο». Είναι οι κινέζοι τουρίστες. Είναι η εκτόξευση των τιμών σε άλλους παραδοσιακά hot προορισμούς. Είναι ο Βιμ Βέντερς που έκανε ολόκληρη ταινία («Τέλειες Μέρες») για τις δημόσιες τουαλέτες του Τόκιο (επίσημη πλέον τουριστική ατραξιόν, υπάρχει και δίωρη ξενάγηση με το Tokio Toilet Shuttle). Αποτέλεσμα; Ολο και περισσότεροι αποτολμούν αυτό το επικό ταξίδι στις ανατολικές ακτές της Ασίας.

Ακόμα και οι Ελληνες (οι πολύ λίγοι βέβαια, που μπορούν να ανθέξουν το μπάτζετ) έχουν αρχίσει να ενδίδουν. Εδώ συμβάλλει και ότι το «ελληνικό καλοκαίρι» (απαγορευμένη ζώνη για τους περισσότερους) έχει «κουράσει» ακόμα και τους πιο ευκατάστατους. Γιατί δηλαδή να δώσω μια περιουσία στη Μύκονο και να μην τη δώσω κάνοντας και την περατζάδα μου στη διασταύρωση Σιμπούγια του Τόκιο;

«Ηθελα πάντα να πάω, ήταν στο “bucket list” μου», μου λέει 32χρονη εργαζόμενη στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού πολυεθνικής εταιρείας  τεχνολογίας που ασχολείται με την Τεχνητή Νοημοσύνη. «Για κάποιο λόγο όμως, τελευταία, σαν να είχε έρθει αυτή η τόσο μακρινή χώρα πιο κοντά. Ισως επηρέασε ότι είχαν πάει και πολλοί συνάδελφοι… Ηταν και ένα ταξίδι που ήθελα να έχω ολοκληρώσει πριν κάνω παιδιά. Πήγαμε μια παρέα έξι φίλων, κοντά στο Πάσχα. Συναντήσαμε και άλλους Ελληνες».

Τη ρωτάω αν είναι πράγματι τόσο αισθητά τα σημάδια του υπερτουρισμού. Αυτά που έκαναν πρόσφατα τις Αρχές στην παραλίμνια πόλη  Φουτζικαγαγκούτσικο να αποφασίσουν την έγερση –μπροστά από τοπικό πολυκατάστημα– φράχτη ύψους 2,5 μέτρων, που να εμποδίζει τη θέα στο όρος Φούτζι! (πραγματικά ιαπωνέζικο μέτρο αποτροπής του αφηνιασμένου τουρίστα). Η απόφαση ελήφθη μετά από καταγγελίες ντόπιων για ξένους επισκέπτες που σκαρφάλωναν στις γύρω στέγες για το πιο instagrammable κάδρο, δημιουργώντας σκουπίδια και κυκλοφοριακό κομφούζιο.

«Κοιτάξτε, μιλάμε για την Ασία, που έχει ούτως ή άλλως κόσμο» μού απαντάει. «Ομως ναι, στο Κιότο ο συνωστισμός σε έκανε να νιώθεις δυσάρεστα. Μου έκανε εντύπωση, ένα πρωί, που είδα λίγα σκουπίδια στους δρόμους. Ούτε μπορώ να διανοηθώ πώς θα φάνηκε αυτό στους ντόπιους, που έχουν τρέλα με την καθαριότητα. Ηταν αργία (πήγαμε στη διάρκεια της “Χρυσής Εβδομάδας”) και δεν βγήκαν οι υπάλληλοι του δήμου να καθαρίσουν αυτά που είχαν αφήσει οι ορδές το προηγούμενο βράδυ».

Η αλήθεια είναι ότι το Κιότo ειδικά υποφέρει (οι τουρίστες που παρενοχλούν τις γκέισες στα στενά σοκάκια της συνοικίας Γκιόν έχουν εξελιχθεί σε αληθινή λαίλαπα). «Και όμως, υπάρχει τρόπος να παρακάμψεις τα πλήθη», μου περιγράφει έτερη ταξιδιώτισσα, 50 ετών, ιδιωτική υπάλληλος (σε πρόσφατο δεκαπενθήμερο επαγγελματικό ταξίδι, που όμως της άφησε χώρο για ένα συναρπαστκό τουρ: Τόκιο, Κιότο, Οσάκα και Καναζάουα).

«Από τα 25 γνωστά μνημεία επέλεξα να πάω π.χ. σε πέντε, και μετά προτίμησα πιο “αθώα” μέρη, π.χ. μικρούς ναούς που δεν προσήλκυαν μαζικά τουρίστες. Οι ντόπιοι ήταν παντού φιλικοί, ακόμα και σε αυτά τα πιο “παρθένα” μέρη, και ας μην “το έχουν” καθόλου με τα αγγλικά. Είναι επίσης τόσο ήσυχοι! Δεν ακούς πουθενά φασαρία, ακόμα και με τόσο κόσμο. Είναι ένα από τα λίγα σημεία του κόσμου όπου βασιλεύει ακόμα αυτή η ηρεμία. Πήγα και σε onsen, τα ιαπωνικά θερμά λουτρά. Στο τμήμα των γυναικών ήταν μόνο Ιαπωνέζες, όλων των ηλικιών, ήμουν η μόνη “Δυτική». Καμία όμως δεν γύρισε να με κοιτάξει περίεργα. Παρότι, μάλιστα, έχω και τατουάζ, που εκεί είναι “ταμπού” γιατί το έχουν συνδέσει με τη μαφία…»

Πατάσσοντας τον υπερτουρισμό à la japonaise

Ισως το παράδειγμα της Ιαπωνίας να είναι ένα μάθημα αντίστασης στον υπερτουρισμό. Διότι μπορεί οι Ιάπωνες να είναι ο πιο καθαρός και ευγενικός λαός στον πλανήτη, αλλά αν τους πατήσεις τον κάλο δεν αστειεύονται. Μπροστά στο μένος του σύγχρονου «πολυκινητρικού τουρίστα» (δηλαδή με τα πολλά κίνητρα και το περισσό θράσος) γίνονται αληθινοί σαμουράι.

Εξ ου και οι πινακίδες με παραινέσεις και συμβουλές προς τους «απαίδευτους» στον ιαπωνικό τρόπο σκέψης τουρίστες δίνουν και παίρνουν. Σταχυολογώ μερικές, αλλιευμένες από φωτογραφίες που είχαν την καλοσύνη να μου στείλουν οι προαναφερθείσες επισκέπτριες της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου.

«Οχι τηλεφωνήματα – Πηγαίνετε στην είσοδο αν θέλετε να τηλεφωνήσετε», «Μη μιλάτε δυνατά ή πάνω από τους άλλους – Σεβαστείτε τους διπλανούς σας, χρησιμοποιείτε την εσωτερική σας φωνή» (από  μπαρ του Τόκιο).

«Κανείς δεν σας παρακολουθεί, εκτός ίσως από τη νεράιδα της τουαλέτας» (από αφίσα με συμβουλές για την ανάγκη να αφήνουμε πίσω καθαρές τις δημόσιες τουαλέτες).

«Τι θα κάνατε αν ένας μεγάλος σεισμός “χτυπούσε” ξαφνικά το Τόκιο; Χρησιμοποιήστε την Εφαρμογή Προετοιμασίας για Φυσικές Καταστροφές του Τόκιο για να προστατεύσετε τον εαυτό σας και τους αγαπημένους σας» (από ενημερωτική αφίσα).

«Παρακαλώ, λάβετε υπ΄όψιν τι δεν επιτρέπεται στο πάρκο: Η κατανάλωση φαγητού. Η κατανάλωση ποτού. Η ρίψη σκουπιδιών. Η χρήση τρίποδου. Η ζωγραφική» (από πινακίδα σε πάρκο στη Νάρα).

«Μην τρέχετε για το τρένο σας» (από πινακίδα σε σταθμό του μετρό).

Και βέβαια, το αγαπημένο μου, που είναι, νομίζω, και μάθημα πολιτισμού: «Πάρτε τα σκουπίδια σας μαζί σας στο σπίτι».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News