Τίνος πράγματος το όνομα είναι τα Τέμπη; Αν απαντήσετε «της ομώνυμης όμορφης κοιλάδας», ελέγχεστε για περιορισμένη αίσθηση του χιούμορ. Ή για πλήρη αποκοπή από την ελληνική πραγματικότητα.

«Τα Τέμπη» είναι πια συνώνυμο του σημείου καμπής στην πολιτική ζωή της χώρας. Συνεκδοχικά σημαίνει επίσης «άνοδο του αντισυστημισμού», «δυσπιστία προς τους πολιτικούς θεσμούς», «καχυποψία για τη Δικαιοσύνη» και πολλά άλλα τα οποία αναφέρονται συχνότατα στον δημόσιο διάλογο.

Το πραγματικό όνομα είναι «ανεξέλικτο πολιτικό σύστημα»

Για μισό αιώνα το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης έμεινε ίδιο και απαράλλαχτο, σα να μην έχουν συμβεί σοβαρές μεταβολές στην οργάνωση της κοινωνίας και της οικονομίας της χώρας. Είναι από τους ελάχιστους τομείς –αν όχι ο μόνος– της χώρας, που έμειναν ανέγγιχτοι από τη θύελλα της κρίσης.

«Οι θεσμοί πέφτουν θύματα της επιτυχίας τους» έγραφε ο Μοντεσκιέ. Το ίδιο συνέβη και με την επιτυχημένη Δημοκρατία της Μεταπολίτευσης. Εμεινε περισσότερο καιρό από όσο έπρεπε αναπαυμένη στην επιτυχία της. Και τώρα δυσκολεύεται να ξεσυνηθίσει, να ξεφύγει από τη (βολική) αδράνεια και να πάρει μια νέα μορφή, αυτή της Δ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, την οποία έχει ανάγκη η χώρα στον 21ο αιώνα.

Ο ακραίος πρωθυπουργοκεντρισμός, ο οποίος είχε ένα νόημα στις πρώτες δεκαετίες της Μεταπολίτευσης, κατέληξε εδώ και καιρό να είναι μια παμφάγα μονόδρομη διαδικασία συγκεντρωτισμού, στην αρχή έναντι της εκτελεστικής εξουσίας, κατόπιν της νομοθετικής και έπονται και οι επόμενες.

Μια απισχνασμένη (έως ανύπαρκτη από πλευράς αρμοδιοτήτων) Προεδρία της Δημοκρατίας, ένα Κοινοβούλιο σε ρόλο τυπικού επικυρωτή των νομοθετημάτων των πρωθυπουργικών συμβούλων, μια Δικαιοσύνη της οποίας η ηγεσία ουσιαστικά επιλέγεται από τον εκάστοτε Πρωθυπουργό, Ανεξάρτητες Αρχές υποστελεχωμένες, βαλλόμενες και θεωρούμενες ως ενοχλητικές ή και «εχθρικές», Αυτοδιοίκηση που με δεκάδες τρόπους γίνεται προσπάθεια να καταστεί όμηρος της εκτελεστικής εξουσίας, δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι σήμερα αποτελούν θεσμικά αντίβαρα στον άκρατο πρωθυπουργοκεντρισμό.

Η ενίσχυση όλων των παραπάνω θεσμών στην κατεύθυνση της απεξάρτησης από την κορυφή της πολιτικής εξουσίας είναι η πρώτη μεγάλη μεταβολή που πρέπει να συμβεί.

Η αλλαγή του τρόπου εκλογής των βουλευτών είναι η δεύτερη (συνδέεται ασφαλώς και με το προηγούμενο σημείο). Διαίρεση των Περιφερειών σε μικρότερες, όπου θα αρκεί η πολιτική δουλειά του υποψηφίου και όχι το «πολιτικό χρήμα», το «τζάκι» ή οι «μεγάλοι χορηγοί», σοβαρός έλεγχος των προεκλογικών δαπανών και θεσμοθέτηση επιπλέον εναλλακτικών υπέρ των ψηφοφόρων (π.χ. το γερμανικό σύστημα, όπου μπορώ να ψηφίσω ένα κόμμα για κυβέρνηση, αλλά υποψήφιο άλλου κόμματος στην εκλογική μου περιφέρεια) είναι αλλαγές που πρέπει να συζητηθούν άμεσα.

Ο περιορισμός της κρατικής χρηματοδότησης, καθώς και η απαγόρευση δανεισμού των κομμάτων είναι μια ακόμα παρέμβαση που θα μπορούσε να λειτουργήσει εξυγιαντικά για την πολιτική λειτουργία των κομμάτων. Η (παχυλή σε ορισμένες περιπτώσεις) κρατική χρηματοδότηση λειτουργεί ως παράγοντας γραφειοκρατικοποίησης των κομμάτων (δεν έχουν πια ανάγκη την εργασία ή την οικονομική συνδρομή των μελών), αλλά και ως περιορισμός των δυνατοτήτων αλλαγής προτίμησης των εκλογέων – στοιχείο αντίρροπο προς τη συνταγματική κατεύθυνση για διευκόλυνση μεταβολής προτίμησης των ψηφοφόρων.

Σε αυτά μπορούν να προστεθούν και αρκετά άλλα, τα οποία έχουμε καθυστερήσει να αντιμετωπίσουμε στην πολιτική μας ζωή. Για παράδειγμα, είναι πια ώριμη η ριζική αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών, μια από τις αποκαθάρσεις για την οποία βοούν οι δρόμοι και οι πλατείες… Δρόμοι και πλατείες που το 2025 δεν έχουν καμία σχέση με το 2011, για όσους έχουν μάτια και βλέπουν.

---

* Ο Δημήτρης Κατσαντώνης είναι συγγραφέας, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ερευνών Τo the Point

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News