Συνομιλώντας με αξιωματικούς που φοίτησαν στην Ευελπίδων τη δεκαετία του 1960 αντιλαμβάνεσαι γρήγορα και με πολύ μεστό τρόπο ότι η «Ενωση», δηλαδή η προσάρτηση της Κύπρου από την Ελλάδα, ήταν η κινητήριος δύναμη μιας ολόκληρης γενιάς. Ηταν το όραμα που ξεπερνούσε τα τείχη των στρατοπέδων, διαχεόταν κάθετα στην ελληνική και πολύ περισσότερο στην ελληνοκυπριακή κοινωνία της εποχής.

Συγκεκριμένα για το στράτευμα, η «Ενωση» ήταν μια λανθάνουσα μορφή της Μεγάλης Ιδέας, περισσότερα από 40 χρόνια μετά τον επίσημο θάνατό της στη Μικρά Ασία. Ηταν η τελευταία ευκαιρία των ελλήνων αξιωματικών να εκπληρώσουν το όραμά τους ή, πιο απλά, το καθήκον τους: να επεκτείνουν τα σύνορα της πατρίδας. Στους κοιτώνες της Σχολής, πλάι στους ήρωες του 1821 κρέμονταν τα πορτρέτα των ηρώων της ΕΟΚΑ. Του Καραολή, του Δημητρίου, του Παλληκαρίδη – όλοι τους απαγχονίστηκαν από τους Βρετανούς.

Η «Ενωση» άγγιζε τότε τα όρια της ιερότητας. Το γιατί δεν ήρθε είναι μεγάλη συζήτηση. Εκφεύγει της παρούσης, αλλά σίγουρα δεν περιορίζεται απλώς και μόνο στις ενέργειες της χούντας. Η χούντα ευθύνεται μεν για το πραξικόπημα που άνοιξε την πόρτα της Κύπρου στους Τούρκους, το Κυπριακό όμως δεν ξεκινά στις 15 Ιουλίου 1974. Πόσα από αυτά που μεσολάβησαν, πόσα από όσα καταγράφηκαν εκείνες τις μαύρες μέρες, αλλά και από αυτά που ακολούθησαν, γνωρίζουν οι σπουδαστές της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών του Ναυτικού που στην παρέλαση της 25^ης Μαρτίου φώναξαν, εκτός από το μνημειώδες «γ@ιεται η Τουρκία», «η Κύπρος είναι ελληνική»;

Αν κρίνουμε με βάση τις γνώσεις ενός μέσου αποφοίτου Λυκείου, η μετριοπαθής απάντηση είναι «όχι τόσο πολλά» – για να αποφύγουμε τον αφορισμό του «τίποτα». Τι Ιστορία διδάσκονται αυτά τα παιδιά – σημειωτέον, γεννημένα περίπου την εποχή που η Κύπρος έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης– στη Σχολή του Ναυτικού; Θα είχε ενδιαφέρον να παρευρεθεί κάποιος στις παραδόσεις.

Αν, πάλι, η απάντηση στην ερώτηση πόση και κυρίως ποια Ιστορία γνωρίζουν οι μελλοντικοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του ελληνικού στρατεύματος καθορίζεται από τα συνθήματα που ακούσαμε, τότε η απάντηση είναι απογοητευτική. Αυτό είναι το ένα ζήτημα. Το άλλο ζήτημα, ίσως σημαντικότερο, έχει να κάνει με την ανάγκη αυτών των νέων παιδιών να κτίσουν τη συλλογική ταυτότητά τους, ειδικά ως μέλη των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, πάνω στις εθνικές ματαιώσεις του παρελθόντος. Προκύπτει έτσι ο χείριστος συνδυασμός: συνείδηση βασισμένη στην ημιμάθεια και την άνωθεν προκάτ στρέβλωση της Ιστορίας. Διότι, φαντάζομαι, δεν πιστεύει κανείς ότι το σύνθημα, όπως και κάθε σύνθημα στις παρελάσεις, είναι γραμμένο από τους/τις 19χρονους και όχι από τους εκπαιδευτές τους.

Τα παιδιά αυτά μάλλον θα σοκαριστούν όταν (ή αν) μάθουν τη βαθιά ρήξη Ελλάδας-Κύπρου με επίδικο την «Ενωση», εκκινώντας από τη δεκαετία του 1950, με κορύφωση στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και μοιραίο τελικό προορισμό το 1974. Ισως τα πράγματα γίνουν ακόμα χειρότερα αν αντιληφθούν ότι τόσο σε επίπεδο πολιτικών ελίτ όσο και σε λαϊκό, είναι πολλοί αυτοί που πλέον αντιμετωπίζουν αλλήλους ως βάρος. Υπάρχουν, άλλωστε και σχετικές έρευνες, όπου οι πολίτες και στις δύο χώρες χαρακτηρίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις ως σχέσεις «ανάγκης», ενίοτε και «υποκριτικές».

Το τραύμα της εισβολής και της κατοχής στην Κύπρο παραμένει ανοιχτό. Ούτε όμως το ελληνοκυπριακό τραύμα έχει κλείσει. Διότι, ασχέτως του μύθου περί του «κείται μακράν», το 1974 αποδείχτηκε ότι η Ελλάδα αδυνατεί να προστατεύσει την Κύπρο. Αρα τα περί «ελληνικότητας» της Κύπρου, όπως την εννοούν στην Ευελπίδων, ας αφήσουμε τους Κύπριους να την κρίνουν. Διότι είναι άλλο θέμα η συνείδηση (το αν υπάρχει ή όχι «κυπριακή συνείδηση» είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση) και άλλο η κρατική υπόσταση του έθνους.

Διόλου αξιοπερίεργο το γεγονός ότι αμφότερα τα συνθήματα βρήκαν ιδιαίτερη υποστήριξη στον κόσμο των social media. Άλλωστε η συνειδησιακή υπόσταση της μαγικής σφαίρας δεν διαφέρει πολύ από την πραγματικότητα που επικρατεί σε επιμέρους ομαδοποιήσεις, όπως το στράτευμα. Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι αντίστοιχες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται στην εποχή «Τραμπ 2.0» για την καλλιέργειας μιας ούλτρα δεξιάς ταυτότητας. Ολα αυτά ισχύουν.

Εδώ, όμως, προκύπτει το τρίτο, ίσως και μεγαλύτερο ζήτημα: έχουν οι σπουδαστές των στρατιωτικών σχολών σύγχρονα ερείσματα για να αισθανθούν περήφανοι προκειμένου να μην προστρέχουν σε ιστορικές στρεβλώσεις; Υπάρχουν σήμερα τα σύμβολα επί των οποίων θα ορθωθεί η συλλογική ταυτότητα, ή οι Ενοπλες Δυνάμεις θα συνεχίσουν εις το διηνεκές να ετεροπροσδιορίζονται από τον προαιώνιο εχθρό και να χρησιμοποιούν την Ιστορία ως οδό διαφυγής από το παρόν, και όχι ως πυξίδα για το μέλλον;

Η αλήθεια είναι ότι η κατάσταση στο στράτευμα δεν είναι η καλύτερη δυνατή. Ούτε από άποψη εκπαίδευσης και ηθικού, ούτε μισθολογικά, ούτε σε προοπτικές επαγγελματικής καριέρας. Αρκεί κανείς να δει τις ολοένα αυξανόμενες αποχωρήσεις στελεχών, ειδικά από το Πολεμικό Ναυτικό, αλλά και το πόσο πίσω έχει μείνει η Αμυνα της χώρας στις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, αλλά και την εγχώρια παραγωγή. Αυτά είναι τα πραγματικά ερωτήματα στα οποία καλείται να απαντήσει η Πολιτεία, και συγκεκριμένα η κυβέρνηση, δια της πολυαναμενόμενης «Ατζέντας 2030». Διότι τα πειθαρχικά μέτρα έναντι των φωνασκούντων μόνο προσχηματικά μπορεί να είναι. Το ζήτημα είναι τι γίνεται με την ουσία.

Από τη θλιβερή συζήτηση δεν θα μπορούσε να λείψει η Αριστερά. Μπορεί ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ να το σκέφτηκαν πριν καταδικάσουν, πάντα στην κομματική λογική κόστους-οφέλους, όμως ΣΥΡΙΖΑ και Νέα Αριστερά έσπευσαν, ως συνήθως, να αποδώσουν το «κακό» στη χουντοποίηση της χώρας επί Μητσοτάκη. Λες και ο πυρήνας όλων των δεινών της Ελλάδας του 2025 εντοπίζεται στην επταετή δικτατορία. Λες και το Κυπριακό γεννήθηκε και πέθανε κατά τη διάρκεια της χούντας. Πώς όμως θα μπορούσε να λείπει η Αριστερά από το εθνικό σπορ της διαστρέβλωσης της Ιστορίας;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News