Η χώρα μας αναμφίβολα βρίσκεται σε μια ιδιαίτερη γειτονιά: ενώ παραμένει για χρόνια αφοσιωμένη στην ιδέα του διεθνούς δικαίου, μερικοί γείτονές της επιχειρούν να «ξαναδούν» τις διεθνείς σχέσεις υπό το πρίσμα της (πραγματικής ή νομιζόμενης) ισχύος τους και πάντως όχι μέσα σε δικαιικά πλαίσια. Το δίκαιο της θάλασσας είναι το κατ’ εξοχήν πεδίο ανάδυσης τέτοιων αταβιστικών επιβιώσεων στην περιοχή. Και παρότι οι γείτονες μοιάζουν σαν μια εξαίρεση βαθέος 20ου αιώνα μέσα σε ένα περιβάλλον 21ου, παραμένει η ανάγκη να προσδιοριστεί η πλέον ενδεδειγμένη στρατηγική αντιμετώπισης μιας τέτοιας διαρκούς όχλησης.

Η αφετηρία της όλης συζήτησης είναι αναμφίβολα η αφοσίωση των εθνικών μας επιχειρημάτων στο διεθνές δίκαιο: η επίκληση του δικαίου δεν μας κάνει απλώς συμπαθείς στη διεθνή κοινή γνώμη. Καθιστά τη διαφωνία μας με τους γείτονες ένα ζήτημα αρκετά ευρύτερο μιας απλής διακρατικής διάστασης απόψεων: μπορούν έτσι τα εθνικά δίκαια της Ελλάδας να γίνουν πρότυπο διεκδικήσεων για το οριστικό πέρασμα προς διεθνείς σχέσεις οι οποίες θα διέπονται από κανόνες δικαίου και θα επιλύονται με ειρηνικά μέσα.

Μπορώ να μαντέψω ποια θα ήταν η απάντηση κάθε είδους αμφισβητιών και σκεπτικιστών στον ανωτέρω συλλογισμό: ότι το διεθνές δίκαιο είναι εξαιρετικά εύθραυστο και «πολιτικό», ότι χαρακτηρίζεται από μεταβλητότητα και περιπτωσιολογική προσέγγιση. Διαφωνώ με μια τέτοια λογική αλλά αυτό δε σημαίνει πως δε σκέπτομαι και ποιο θα ήταν το καλύτερο αντεπιχείρημα στον ανωτέρω συλλογισμό: ως χώρα επικαλούμαστε το διεθνές δίκαιο, μη λησμονώντας όμως πως η ανώτατη μορφή επίκλησης ενός κανόνα του διεθνούς δικαίου είναι η εφαρμογή του.

Μια εμβληματική έκφανση του περάσματος από την επίκληση στην εφαρμογή του διεθνούς δικαίου είναι η συμφωνία με την Ιταλική Δημοκρατία για την ΑΟΖ. Πρώτα-πρώτα γατί έχοντας υπογραφεί στα πλαίσια που θέτει η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας και, μεταξύ άλλων, επιβεβαιώνοντας το δικαίωμα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες, αναδεικνύει το δικαιικό υπόβαθρο των εθνικών θέσεων σε μια ευρεία κλίμακα θεμάτων. Επιπλέον, δίνει ένα ισχυρά αισιόδοξο στίγμα για την πορεία παρόμοιων συμφωνιών με γειτονικές χώρες. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι η περίπτωση της Αιγύπτου είναι αρκετά πιο σύνθετη από εκείνη της Ιταλίας, η εφαρμογή όμως του δικαίου της θάλασσας στη συμφωνία με την Ιταλία μπορεί να αποτελέσει μια εμβληματική περίπτωση επίδειξης εθνικής και πολιτικής βούλησης για τη διευθέτηση τέτοιου είδους διαφορών στην περιοχή.

Η συμφωνία του 2009 για την ΑΟΖ με την Αλβανία επεδείκνυε παρόμοια βούληση διευθέτησης αλλά χάθηκε στην πορεία μέσα στη δίνη των ιδιαιτεροτήτων της αλβανικής πολιτικής σκηνής και στα ψευδοσυνταγματικά επιχειρήματα του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας. Η τελεσφόρηση της συμφωνίας με την Ιταλία, μια χώρα που αποτελεί αναμφίβολα σημαντικό παράγοντα στις διεθνείς σχέσεις, ίσως αποτελεί τον σκαπανέα για να περάσουμε στην επόμενη φάση: αυτή της καλής γειτονίας και της εφαρμογής του διεθνούς δικαίου μέσω συμφωνιών που θα αναγνωρίζουν τα δικαιώματα της χώρας μας και θα λύνουν ένα-ένα τα προβλήματα που οι επικίνδυνοι ελιγμοί και η παράδοξη αίσθηση ισχύος γειτονικών κρατών επιχειρούν να παγιώσουν στην περιοχή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News