Θα έχετε συναντήσει κι εσείς ανθρώπους που έχουν μάθει γράμματα μόνοι τους – γεννημένοι γύρω στο ’20, όταν τίποτε αναφορικά με την εκπαίδευση και τη λέξη «σχολείο» δεν ήταν αυτονόητο. Που έχουν μάθει στοιχειώδη γραφή κι ανάγνωση, χάρη στην ευστροφία τους, χάρη στην κοινωνική επιθυμία τους να μην μπουν στο περιθώριο. Συγκλονιστικοί άνθρωποι. Συνήθως χειρώνακτες, που έβγαζαν το ψωμί τους με δουλειές του ποδαριού, με μόχθο. Και μαγικός αυτός ο μηχανισμός του αυτοδίδακτου – ποτέ μου δεν θα μπορέσω να τον καταλάβω. Μιλάμε για μια εποχή που μοιάζει τόσο παλιά, όσο η λίθινη… 

Από την εποχή της Ρήνας και του Ρήγα, του αλφαβητάριου Δελμούζου, ως τη Λόλα, το μήλο της και τη γιαγιά με το τσεμπέρι, η χώρα έχει διανύσει δρόμο πολύ μέχρι να βρεθεί μπροστά στο Webex, την οθόνη της τηλεκπαίδευσης και το αγκάθι της πανδημίας. Μαθητές που στερούνται τη διά ζώσης διδασκαλία, ενίοτε και τη μαγεία της τάξης, μαραμένοι μπροστά σε υπολογιστές και κινητά, ακόμη και βαριεστημένοι μέχρι θανάτου, που κλείνουν κάμερες, απενεργοποιούν μικρόφωνα και αποσύρονται από την εκπαιδευτική διαδικασία της ανάγκης, για μια ματιά στο Instagram. Γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια ερωτήσεις κατανόησης και μαθηματικούς υπολογισμούς, συμμετέχοντας άθελά τους σε μια ισορροπία που μπορεί εύκολα να εξελιχθεί εις βάρος τους – το ξέρουν; 

Κι αν όχι, οφείλουν να το ξέρουν οι «μεγάλοι», οι ιθύνοντες, οι κυβερνώντες. Στη Μεγάλη Βρετανία, εκτιμάται ότι περίπου 200.000 παιδιά θα εισέλθουν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, χωρίς να έχουν κατακτήσει βασικές λειτουργίες ανάγνωσης. Το 2019, σε σχετική αξιολόγηση, οι μαθητές που είχαν μείνει «πίσω» υπολογίζονταν σε 180.000, πλην όμως ο αριθμός φέρεται να έχει εκτοξευθεί μετά την εμφάνιση των μέτρων και των απαγορευτικών της Covid-19.

H συνειδητοποίηση αυτής της ισορροπίας τρόμου κάνει τον πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον να καταστρώνει τετραετές σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την κάλυψη του μαθησιακού κενού στα παιδικά κεφάλια. Εγκυρες εφημερίδες, όπως οι Sunday Times, δίνουν βήμα σε ειδικούς, οι οποίοι φωνάζουν για παιδιά που εμφανίζουν καινούργιες ανάγκες και εκπαιδευτικούς που χρειάζονται χρόνο μαζί τους. Η επίδοση, ο βαθμός εναγκαλισμού με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, είναι εξάλλου σε τόσο έντονη αλληλεπίδραση με την πνευματική και ψυχική υγεία κάθε μαθητή, που η πανδημία, ο εγκλεισμός, το «όχι» στην κανονικότητα, νοούνται μόνο ως σοβαρό πλήγμα στη ζωή του σχολείου. 

Βάσει πάντα του δημοσιεύματος, ο βρετανός πρωθυπουργός συγκαταλέγει το ζήτημα της εκπαίδευσης, ως υπ’ αριθμόν 2, στις προτεραιότητές του, αμέσως μετά το πρόγραμμα του εμβολιασμού του πληθυσμού. Αναμένεται, δε, να προβεί σε ανακοινώσεις τον επόμενο μήνα. 

Εχει να μαθαίνει και η δική μας χώρα από το παράδειγμα του «Νησιού». Δεν πάει, άλλωστε, πίσω σε κενά και ελλείψεις. Σχετική έκθεση –για την Ελλάδα– της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ίδιο διάστημα, το 2019, έκανε λόγο για λειτουργικά αναλφάβητα 15χρονα παιδιά, για μαθητές που δεν διαθέτουν δηλαδή βασικές δεξιότητες σε γραφή και ανάγνωση – ναυάγιο κανονικό στον κόσμο της εκπαίδευσης. Μόνο ένα στοιχείο να σας θυμίσω: το 35,8% των ελλήνων μαθητών παρουσίαζε κακή επίδοση στα Μαθηματικά, όταν δέκα χρόνια νωρίτερα το ποσοστό κυμαινόταν στο 30,4%. Ο μέσος όρος της Ευρώπης; Στο 22,2%. 

Και τώρα αφήστε τη φαντασία σας να δουλέψει. Η τηλεκπαίδευση –καλή και άγια, κατά τα άλλα, πολύτιμη όσο δεν παίρνει σε τόσο δύσκολους καιρούς–, θα ‘χει αφήσει πίσω της συντρίμμια… Δεν εμπεδώνονται τα κλάσματα κι οι εξισώσεις μέσα από την οθόνη. Δεν μπαίνουν εύκολα στο μυαλό του μικρού ανθρώπου τα τροπικά επιρρήματα, τα επίθετα και τα γένη, όταν υπάρχει «παραπέτασμα». Δεν μπορούν να κάνουν τα μαγικά τους τα κείμενα του Ζαχαρία Παπαντωνίου και της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, με τη διαμεσολάβηση της τεχνολογίας. Διαφωνεί κανείς; 

Οσο φιλότιμους και επαρκείς εκπαιδευτικούς κι αν βλέπουν τα παιδιά απέναντί τους. Οσο εγγράμματους και φροντιστικούς  γονείς κι αν έχουν στο σπίτι. Η κατάκτηση της γνώσης, ακόμη και σε βασικά επίπεδα, μπορεί να μετατραπεί σε όνειρο απατηλό ιδίως για μαθητές από χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα, που δεν έχουν τις ανέσεις ενός ιδιωτικού (π.χ. τάξεις σε μικρές ομάδες), που δεν διαθέτουν κονδύλι για μαθήματα ιδιαίτερα, που δεν επηρεάζονται από ισχυρά μορφωτικά πρότυπα στο περιβάλλον τους. Είναι σχεδόν προδιαγεγραμμένη η ανισότητα, σήμερα στο θρανίο, αύριο στην αγορά, τα εισοδήματα και το βιοτικό επίπεδο. 

Η κυβέρνηση και η κυρία Κεραμέως προσωπικά, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και άπαντες οι δορυφορικοί επιστημονικοί φορείς του υπουργείου, θα πρέπει να στύψουν το μυαλό τους για το πώς τα παιδιά δεν θα βγουν χαμένα, επειδή κλήρωσε στη γενιά τους το λαχείο του κορονοϊού. Το υπουργείο εξετάζει –και λογικά– την παράταση του διδακτικού έτους εντός του Ιουνίου. Αρκεί όμως η τρεχάλα για να καλυφθεί η ύλη; Οταν οι μαθητές δεν έχουν έλθει σε βαθιά επαφή με τα ουσιώδη, τι μπορεί να κάνει ένα σχολικό έτος-λάστιχο, και μόνο; Πώς βρίσκει τον προσανατολισμό του ένα παιδί που έχει χαθεί σε ένα δάσος που πυκνώνει; Ερμαιο σε έναν κόσμο υψηλών απαιτήσεων, με όρους σκληρού ανταγωνισμού – έχει περάσει ο καιρός που το ζητούμενο ήταν να μάθει πέντε κολλυβογράμματα. 

Λειτουργικά αναλφάβητα παιδιά σημαίνει αυριανοί πολίτες με καταργημένη κρίση και θέληση, που θα δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν τα κοινά, που δεν θα γνωρίσουν ποτέ τα μονοπάτια της λογικής, για να οικοδομήσουν απόψεις και επιχειρήματα, εύκολα θύματα λαϊκισμών και θεωριών συνωμοσίας. 

Αλίμονο…

Εκτός κι αν κάποιοι θέλουν τα παιδιά μας να πιστεύουν ότι Πλούταρχος είναι μόνο ο τραγουδιστής, το Νεπάλ συνορεύει με τη Λευκορωσία και Λιχτενστάιν ονομάζεται γνωστή ατραξιόν σε γερμανικό τσίρκο. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News