Να είμαι ολίγον κυνικός; Πότε στην παγκόσμια Ιστορία, κάποιες χιλιάδες νεκρών αμάχων εμπόδισαν την εκδήλωση εθνικών συμφερόντων, οικονομικών προσθαφαιρέσεων ή γεωπολιτικών ανακατατάξεων; Ποτέ. Ισα ίσα που οι μάζες των αμάχων, των γυναικόπαιδων, των αρρώστων στα νοσοκομεία και των γερόντων στα κρεβάτια της ανημποριάς μετατρέπονταν πάντα σε εύκολο παιχνίδι των φανατικών.

Από το 428 π.Χ. που η Αθηναϊκή Δημοκρατία αποφάσισε (κι ύστερα ξε-αποφάσισε) τη σφαγή όλων των άμαχων Μυτιληνιών προς παραδειγματισμό των υπολοίπων συμμάχων τους, μέχρι το 1940-41 που οι Γερμανοί βομβάρδιζαν αδιακρίτως τις πόλεις ώστε να στείλουν τους έντρομους αμάχους να γεμίσουν τους δρόμους ώστε να εμποδιστεί η προέλαση των αντίπαλων στρατευμάτων, τα γυναικόπαιδα ήταν πάντα τροφή για τα σπαθιά, τα κανόνια και τα αεροπλάνα των εμπολέμων.

Ο σημερινός δυτικός κόσμος βέβαια, οι αστικές κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο νομικού και ηθικού σεβασμού της ανθρώπινης ζωής. Μόνο εκεί όμως και υπό προϋποθέσεις. Εξω από τον δυτικό κόσμο συνεχίζει να υπάρχει ένα αυταρχικό χάος, όπου δικτατορικά καθεστώτα και κοινωνίες ιεραρχημένες σε παλαιικά πρότυπα διαφεντεύουν τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Τουλάχιστον στη Δύση πετύχαμε τον στοιχειώδη σεβασμό της ανθρώπινης ζωής και της αξιοπρέπειας, έστω κι αν πολλές φορές δεν εκτιμούμε δεόντως αυτό το επίτευγμά μας.

Ολα όμως αλλάζουν απότομα ακόμα και για τις δυτικές κοινωνίες, αν η ειρηνική διαβίωση δώσει την θέση της σε έκρυθμες μη ελεγχόμενες καταστάσεις. Μέσα στους καπνούς τρομοκρατικών επιθέσεων, πολεμικών συρράξεων, πληθυσμιακών ροών ή μεγάλων εγκλημάτων, όλες οι αξίες και τα εγγυημένα δικαιώματα αναθεωρούνται μέσα από ένα πρίσμα εθνικών, συλλογικών και ατομικών σκοπιμοτήτων.

Ο ίδιος δυτικός άνθρωπος που σε καιρό ειρήνης εξοργίζεται βλέποντας κάποιον να κλωτσά ένα γατάκι, μπορεί να αποδειχθεί αφόρητα σκληρός απέναντι στον άνθρωπο ή στους ανθρώπους, αν νιώσει ότι απειλούνται –έστω και εκ του μακρόθεν– η ζωή του, η οικονομική του ευμάρεια, η ησυχία του, αλλά και η ταξινόμηση που έχει κάνει για τον κόσμο γύρω του.

Μην απορείτε, λοιπόν, που έχετε γείτονες και φίλους που έφριξαν με τη σφαγή 1.300 Ισραηλινών, αλλά δεν τους καίγεται καρφί για τους νεκρούς της Γάζας. Ούτε να εκπλήττεστε που κάποιος άλλος γνωστός σας δακρύζει με τον πόνο της παλαιστίνιας μάνας που έχασε το παιδί της από ισραηλινή βόμβα, αλλά αντιδρά περιφρονητικά στον οδυρμό της Ισραηλινής που είδε το δικό της παιδί σφαγμένο από μαχαίρι της Χαμάς. Αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο με ιδεολογικά στερεοτυπικά ματογυάλια, που εμποδίζουν την πραγματικότητα να εισχωρήσει στον εγκέφαλό τους και να του διαταράξει όσα πίστευε ως τώρα.

Πλην είναι εξίσου αδύναμη –και συχνά υποκριτική– η ισομερής αντιμετώπιση και των δύο μακελειών, καθότι σε όλα τα εγκλήματα υπάρχει θύτης και θύμα. Και αφού υπάρχουν, πρέπει να επιλέξουμε κάθε φορά ξεχωριστά και ακριβοδίκαια δίχως ενιαία τσουβαλιάσματα ή συμψηφισμούς, ποιο είναι το θύμα και ποιος ο θύτης. Μόνο έτσι μπορούμε να στηρίξουμε τον έναν και να κατακεραυνώσουμε τον άλλον. Αν δεν το κάνουμε, αν καταλήξουμε ότι «και οι δυο φταίνε, και οι δυο ίδιοι είναι» αποφεύγουμε βολικά να μπούμε βαθύτερα στο πρόβλημα και να πάρουμε θέση.

Βολικό είναι επίσης και το «και τι με νοιάζει εμένα τι γίνεται εκεί κάτω». Μας νοιάζει, διότι κι αν δεν χτυπήσουν την πόρτα μας βόμβες, θα τη χτυπήσουν οικονομική κρίση και ροές μεταναστών. «Μα έχει καμιά σημασία τι θέση θα πάρει ο καθένας μας σε αυτό τον πόλεμο, θα επηρεάσει κανέναν;» θα ρωτήσετε. Ναι, έχει, διότι ανεξαρτήτως του πόσο ψυχρά και υπολογιστικά κινείται ο κόσμος γύρω μας, έχει μια κάποια αξία να ψάχνουμε λίγο παραπάνω τα γεγονότα για το δικό μας ηθικό ισοζύγιο.

Για να μάθουμε να αντέχουμε την αλήθεια και να την ομολογούμε δίχως υπεκφυγές στον εαυτό μας πριν μιλήσουμε στους άλλους. Αλλά, κυρίως, για να αποδείξουμε ότι ως ανθρώπινες μονάδες είμαστε λιγότερο κυνικοί από τον κόσμο που μας περιβάλλει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News