Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η κλιματική αλλαγή και η πράσινη μετάβαση είναι οι παγκόσμιες τάσεις που ανατρέπουν τα δεδομένα στον κόσμο και στη μικρή μας χώρα στον 21ο αιώνα. Ταυτόχρονα, ο συνδυασμός των ψηφιακών εργαλείων με τους στόχους και τις πολιτικές της πράσινης μετάβασης είναι η απάντηση σε όλους τους Daniel του μέλλοντός μας.

Η στρατηγική και ο τρόπος παρακολούθησης, αντιμετώπισης, αλλά και αποκατάστασης οφείλουν να επαναπροσδιοριστούν άμεσα και ριζικά και να υιοθετηθούν λύσεις αποδοτικές, κινητοποιώντας όλους τους απαραίτητους πόρους – ανθρώπινους και μη.

Εύλογα κάποιος θα αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν, τη στιγμή που η ακρίβεια των επιστημονικών προβλέψεων είναι πλέον εντυπωσιακή (είτε πρόκειται για μετεωρολογικά δεδομένα είτε για μοντέλα πρόγνωσης της εξέλιξης των φαινομένων), η κρίσιμη πληροφορία να μη φτάνει έγκαιρα σε αυτούς που επιχειρούν και πρέπει να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις για να σωθούν ανθρώπινες ζωές και περιουσίες.

Πώς είναι δυνατόν, τη στιγμή που διανύουμε την 4^η προς 5^η Βιομηχανική Επανάσταση, με πληθώρα τεχνολογικών λύσεων σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, Τεχνητής Νοημοσύνης, μηχανικής μάθησης κ.ά., να μην μπορούμε να έχουμε ουσιαστική παρακολούθηση των κρίσιμων μεγεθών σχετικά με τις φυσικές καταστροφές; Πώς είναι δυνατόν με αυτό το εντυπωσιακό ερευνητικό δυναμικό και το ακριβές και ουσιαστικό έργο τους να μην μπορούμε να οδηγηθούμε στη λήψη αποφάσεων – κρίσιμων για τη χώρα και τους πολίτες της, με την ασπίδα της γνώσης και της επιστήμης;

Τι λείπει, άραγε, από αυτή την εξίσωση μεταξύ διαθέσιμων δεδομένων, επιστημονικής γνώσης και λήψης αποφάσεων; Η απάντηση σίγουρα δεν είναι απλή ούτε μονοδιάστατη και προφανώς περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων και δράσεων κάτω από έναν εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. 

Υπάρχει όμως κάτι που με βάση τη διεθνή εμπειρία αλλά και την υφιστάμενη εγχώρια τεχνογνωσία θα μπορούσε να δράσει ως καταλύτης και να οδηγήσει σε μια διαφορετική και πιο αποδοτική διαχείριση φυσικών καταστροφών μελλοντικά, είτε αφορά πλημμύρες είτε κάποια άλλη καταστροφή. 

Ο λόγος για τη δημιουργία ενός εθνικού ενοποιημένου υποστηρικτικού συστήματος λήψης αποφάσεων το οποίο, αξιοποιώντας ως βάση δεδομένων τη διαθέσιμη πληροφορία σχετικά με τους κινδύνους, καθώς και τα διαθέσιμα τεχνολογικά εργαλεία και επιστημονικά μοντέλα, θα μπορεί να μετασχηματίζει όλη αυτή τη γνώση σε κάτι επιχειρησιακά χρήσιμο και κρίσιμο. Ενα σημείο αναφοράς, δηλαδή, για όλη την απαιτούμενη πληροφορία για τη βέλτιστη διαχείριση κινδύνων καταστροφών.

Το πώς μπορεί ένα τέτοιο εργαλείο να διαμορφωθεί, έχει προφανώς πολλαπλές προσεγγίσεις και διάφορες μεθοδολογίες. Το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι μπορεί να αποτελέσει σημαντικό όπλο στη φαρέτρα μας ως χώρας, για τη διαχείριση φυσικών καταστροφών. Ηδη, με διαφορετικές μορφές και προσεγγίσεις και για διαφορετικές φάσεις στον κύκλο ζωής ενός κινδύνου, αντίστοιχα συστήματα υπάρχουν και λειτουργούν αποτελεσματικά σε διάφορες χώρες του κόσμου (βλ. Risk Index Map – FEMA, Interactive Map Disaster footprint – NEMAΟ, East Africa Hazard Watch κ.ά.)

Οσοι ασχολούνται με ζητήματα πολιτικής προστασίας και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (και ευτυχώς είναι πολλοί και σημαντικοί) έχουν αρκετά ξεκάθαρη εικόνα, τόσο για τα είδη των δεδομένων, αλλά και για τον τρόπο αξιοποίησής τους, έτσι ώστε η λήψη αποφάσεων να μπορεί να είναι αποδοτική, να μπορεί να μετασχηματιστεί σε ένα ουσιαστικό επιχειρησιακό εργαλείο. 

Αισθητήρες, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, μοντέλα εκτίμησης κινδύνου, χωρικά δεδομένα, αποθετήρια έργων και πρωτοβουλιών και πολλά άλλα κάτω από ένα ενοποιημένο σύστημα που θα μπορεί να αξιοποιεί όλη τη σπουδαία και έγκριτη επιστημονική –και όχι μόνο– γνώση και να διαμοιράζει πληροφορία σε αυτούς που επιχειρούν. 

Ειδικά προφίλ κινδύνου, επομένως και διαφορετική χάραξη στρατηγικής ανά περιοχή της χώρας, με προσδιορισμό διακριτών και ξεκάθαρων ρόλων για όλους τους εμπλεκόμενους. Από την κεντρική διοίκηση, τους επιχειρησιακούς φορείς, την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και την ερευνητική και επιστημονική κοινότητα.

Απαραίτητη προϋπόθεση, φυσικά, είναι και η ουσιαστική εμπλοκή και συνεργασία όλων αυτών, με ταυτόχρονη διαμόρφωση ενός δυναμικού οικοσυστήματος στο οποίο η γνώση και η πληροφορία θα είναι διαθέσιμη προς όλους, με ταυτόχρονη την ενίσχυση του συν-σχεδιασμού.

Θα μπορούσε κάποιος να πει πως όλα όσα αναφέρουμε υπάρχουν ήδη, σε σχέδια, σε ερευνητικά έργα, σε διαδικασίες, σε μελέτες και πρακτικές. Και πως ακόμα και οι προβλέψεις για τις περιοχές υψηλής επικινδυνότητας υπάρχουν ήδη, είτε σε επιστημονικές μελέτες είτε στα Εθνικά Σχέδια Αντιμετώπισης Εκτακτων Αναγκών. Δείτε, για παράδειγμα, τον χάρτη της Θεσσαλίας από το Σχέδιο Δάρδανος 2.(8.10.2022)

Σε αυτό το σημείο θα σας βάλω στη θέση ενός ανθρώπου που επιχειρεί και θα ήθελα να σκεφτείτε σε τι από όλα αυτά προλαβαίνετε να ανατρέξετε και πόσα τηλέφωνα προλαβαίνετε να κάνετε τη στιγμή εξέλιξης ενός φαινομένου.

Φανταστείτε, λοιπόν, πόσο πιο εύκολα, έγκαιρα και έγκυρα όλο αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει μέσα από ένα σύστημα που θα καθοδηγεί τη λήψη αποφάσεων και όλη η απαραίτητη και ενημερωμένη πληροφορία θα βρίσκεται σε αυτό. Σε μια οθόνη οπτικοποιημένη και διαθέσιμη ταυτόχρονα προς όλους.

Δεν είναι επιστημονική φαντασία, τα εργαλεία υπάρχουν, η τεχνογνωσία επίσης, όπως και το απαραίτητο επιστημονικό, και όχι μόνο, δυναμικό για να τα υλοποιήσει όλα αυτά. Εχουμε μια ευκαιρία να προσεγγίσουμε τη διαχείριση κινδύνων σε όλες τις φάσεις της με άλλη οπτική, να ξαναγράψουμε κανονισμούς και να φτιάξουμε καινούργιους εκεί που απαιτείται, να εκπαιδευτεί ο κόσμος στην αντιμετώπιση κινδύνων. Να θεσμοθετηθούν άμεσα επιτροπές αξιολόγησης κινδύνου για τις πλημμύρες αλλά και τις πυρκαγιές (καθώς και για κάθε άλλο κίνδυνο), στα πρότυπα της επιτροπής αξιολόγησης σεισμικού κινδύνου του ΟΑΣΠ, και να ληφθούν πολλά συμπληρωματικά μέτρα.

Ολα αυτά μπορούν και είναι εφικτό να γίνουν. Απλώς, μιας και η διάσταση του χρόνου αποκτά άλλα χαρακτηριστικά, με τη συχνότητα εμφάνισης των φαινομένων να αυξάνεται –μειώνεται, όπως λέμε, η περίοδος επαναφοράς–, πρέπει να μην το αναβάλουμε αυτή τη φορά. Δεν υπάρχει πολύς χρόνος μέχρι την επόμενη καταστροφή. 

---

H Βασιλική Μπέσιου είναι εμπειρογνώμονας σε θέματα Πολιτικής Προστασίας και Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή – Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News