1377
| CreativeProtagon/Unsplash/SOOC/IntimenNews

Πόσα politics αντέχει ο τουρισμός;

Χριστίνα Πουτέτση Χριστίνα Πουτέτση 5 Σεπτεμβρίου 2022, 20:08
|CreativeProtagon/Unsplash/SOOC/IntimenNews

Πόσα politics αντέχει ο τουρισμός;

Χριστίνα Πουτέτση Χριστίνα Πουτέτση 5 Σεπτεμβρίου 2022, 20:08

Ας ξεκινήσουμε με μια κοινή παραδοχή.

Φέτος (επίσης) έχουμε πολύ ανάγκη τα χρήματα.

Η δέσμευση της κυβέρνησης για επιδότηση του κόστους ενέργειας χρειάζεται να αντισταθμιστεί με πόρους. Τα έσοδα από τον τουρισμό είναι περισσότερο απαραίτητα από ποτέ. Το ΑΕΠ β’ τριμήνου δείχνει τον δρόμο.

Ας συνεχίσουμε με μια ακόμα παραδοχή.

Φέτος ο κόσμος ήθελε πάρα πολύ να ταξιδέψει για αναψυχή.

Ήταν μια ανάγκη, που είχε συσσωρευτεί στα δύο χρόνια της πανδημίας. Διαπιστωμένη σε κάθε έρευνα, μελέτη ή συνέδριο. Και πολύς κόσμος ταξίδεψε, ήδη από τα τέλη της άνοιξης, με ενθουσιασμό. Η άρση των περιοριστικών μέτρων λειτούργησε καταλυτικά και οι πύλες «άνοιξαν».

Τόσο, ώστε αεροπορικές εταιρίες και ευρωπαϊκά αεροδρόμια ξεπέρασαν τις αντοχές τους. Οι καθυστερήσεις και ακυρώσεις πτήσεων έγιναν επαναλαμβανόμενα φαινόμενα, εξαιτίας και της έλλειψης προσωπικού εδάφους (και αέρος).

Μερικές ακόμα διαπιστώσεις.

Η φετινή χρονιά είναι εξαιρετική. Και με τις δύο έννοιες. Αυτή της ιδιαιτερότητας (post Covid) και εκείνη της απόδοσης. Με βάση τις εκτιμήσεις αξιωματούχων τα έσοδα θα ξεπεράσουν αυτά του 2019.

Παρ’ όλα αυτά ο προβληματισμός δεν λείπει.

Οι λέξεις «υπερτουρισμός», «φέρουσα ικανότητα», «διαχείριση», «αυθεντικότητα», επανήλθαν στον δημόσιο διάλογο, από το 2019, τη χρονιά που μαζί με τα ρεκόρ σε αφίξεις και έσοδα, η εικόνα των προορισμών προβλημάτισε για το πόσο κόσμο αντέχουν ακόμα. Αλλά και για το πού οδεύει τουριστικά η χώρα. Οι πιο υποτονικές μετακινήσεις τη διετία της πανδημίας είχαν αμβλύνει το πρόβλημα, όμως από πέρυσι τα σημάδια ήταν εμφανή.

Και ακριβώς έναν χρόνο πριν, στη ΔΕΘ του 2021, ο Πρωθυπουργός, έχοντας πρόσφατες τις εικόνες, αναφερόμενος στον τουρισμό είπε: «Νομίζω ότι αυτό που πετύχαμε στην πανδημία είναι ότι είχαμε περισσότερα εισοδήματα χωρίς την ίδια αύξηση των επισκεπτών. Υπάρχουν προορισμοί που φτάνουν στα απόλυτα όριά τους. Δεν θα διστάσουμε για κάποιους από αυτούς να πάρουμε πιο δραστικά μέτρα. Πρέπει να προστατεύσουμε τον πυρήνα του προϊόντος μας». Για να καταλήξει: «Αν θέλουμε να μετακινήσουμε το τουριστικό μας προϊόν πιο υψηλά στην αλυσίδα αξίας, σε αυτό πρέπει να στοχεύουμε. Και πρέπει να το κάνουμε με πλήρη σεβασμό στο περιβάλλον, στην πολιτιστική μας κληρονομιά και στις δυνατότητες σημαντικών προορισμών να υποδεχθούν επισκέπτες, ειδικά τους δύσκολους μήνες του Ιουλίου και του Αυγούστου».

Οσοι δραστηριοποιούνται ή εργάζονται στον τουρισμό, τη σεζόν 2022 δοκίμασαν τα όριά τους για να αντεπεξέλθουν. Γιατί ο κόσμος συνέρρευσε. Οι διεθνείς αφίξεις έγιναν είδηση, παρότι και από επίσημα χείλη είχε γίνει σαφές ότι δεν αποτελούν πλέον το ζητούμενο.

Η έλλειψη προσωπικού αναδείχθηκε – όχι μόνο στην εναέρια κυκλοφορία – σε ένα από τα μείζονα προβλήματα της σεζόν. Η παύση και η ρευστότητα που έφερε η πανδημία στην τουριστική βιομηχανία, η εποχικότητα της δουλειάς, οι προβληματικές συνθήκες εργασίας, σε συνάρτηση με την έλλειψη στέγης σε πολλούς προορισμούς, είναι μερικές από τις αιτίες. Πέρα από το ότι πλέον πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο.

Οι τιμές ανέβηκαν. Η έκρηξη του πληθωρισμού – απόρροια του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης – σε συνδυασμό με την έξαρση της ταξιδιωτικής ζήτησης, οδήγησαν στην αύξηση των τιμών σε αγαθά και υπηρεσίες και στον τουρισμό. Όλα είναι ακριβότερα φέτος, αλλά η επιθυμία του κόσμου για διακοπές ήταν μεγαλύτερη. To συναίσθημα ξεπερνά τη λογική. Παρ’ όλα αυτά η «τσέπη» είναι ο τελικός κριτής. Ετσι ανάλογα με τα χρήματα που δαπανήθηκαν σε μετακίνηση και διαμονή, διατέθηκε και το υπόλοιπο. Τα σούπερ μάρκετ είχαν την τιμητική τους, τα σπίτια γέμισαν, ενώ εστιατόρια και καταστήματα προβληματίστηκαν γιατί δεν δούλευαν αντίστοιχα με τον κόσμο που κυκλοφορεί. «Μένουν στα σπίτια. Από τις επτά μέρες που περνούν εδώ,  να βγουν δύο βράδια έξω για φαγητό;» λέει τοπικός επιχειρηματίας σε πολυσύχναστο νησί των Κυκλάδων. «Εχει τόσο κίνηση, που ο κόσμος δεν πλησιάζει στο κέντρο», συμπληρώνει ιδιοκτήτρια καταστήματος στο ίδιο νησί.

Το τουριστικό μείγμα διαφοροποιήθηκε, επίσης. Όχι μόνο από την απουσία των Ρώσων και Ουκρανών, λόγω του πολέμου. Οι Αμερικανοί ενίσχυσαν την παρουσία τους, οι Ελληνες πάλι την περιόρισαν. Ταξίδεψαν λιγότερο και σε κοντινές περιοχές, για να μετριάσουν το κόστος των ακτοπλοϊκών.

Η βιωσιμότητα αυτό το καλοκαίρι, μάλλον έμεινε στην άκρη. Πόσο μάλλον η διαχείριση των προορισμών. Με τους τελευταίους να δέχονται χιλιάδες επισκέπτες και αυτοκίνητα, το traffic jam έγινε καθημερινότητα, ο όγκος των απορριμμάτων και η κατανάλωση νερού απλά πολλαπλασιάστηκαν. Ο Δήμος Πάρου δημοσίευσε ότι οι ημερήσιες ποσότητες απορριμμάτων κυμάνθηκαν από 67 έως 76 τόνους το διάστημα 6-17 Αυγούστου!

Η προοπτική του τουρισμού δίνει τα τελευταία χρόνια την ευκαιρία για ανοίγματα και επενδύσεις. Σε μεγάλο και μικρό επίπεδο. Τι γίνεται όταν η έννοια της τουριστικής ανάπτυξης και ο εξωραϊσμός του προσφερόμενου προϊόντος γίνεται χωρίς καθοδήγηση;

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ένα ταβερνάκι σε ένα ψαροχώρι της ηπειρωτικής χώρας. Με θέα στο λιμανάκι όπου οι παλιοί ακόμα ψαρεύουν πάνω στο νταλιάνι (το λεγόμενο Θυννείο, ένας τρόπος ψαρέματος από τα βυζαντινά χρόνια), το ταβερνάκι φρεσκαρίστηκε, υιοθετώντας νέα ντιζάιν διακόσμηση. Ανανέωσε και το μενού του με gravlax σολομό και coquilles Saint-Jacques, burrata… αφήνοντας έξω την τοπική σαρδέλα ή τον κέφαλο («πετάλι») που μαζί με τις γαρίδες, είναι ό,τι καλύτερο έχει η περιοχή. Το εξωραϊσμένο ταβερνάκι στο λιμανάκι, μέτραγε πελάτες μόνο σε δύο – τρία τραπέζια. Και έστελνε τον κόσμο που πήγαινε και ζητούσε φρέσκο ψάρι σε άλλες ταβέρνες του χωριού. Γιατί αυτά έβλεπε να «πουλάνε» αλλού ως «υψηλή ποιότητα» και αυτά αντέγραψε, για να έχει «καλούς πελάτες». Και κανείς δεν βρέθηκε στη διαδρομή, η οποία κόστισε χρήματα, χρόνο και προσπάθεια, ώστε να το κατευθύνει στο τι έχει αξία στον τόπο που βρίσκεται. Και πού θα πρέπει να επενδύσει. Γιατί θα είχε καλούς πελάτες.

Παράδειγμα «demode πολυτέλειας» δεν είναι μόνο αυτό. Ενα αναψυκτήριο πάνω στην παραλία σε ανερχόμενο κυκλαδίτικο νησί, πέρασε στα χέρια νέου διαχειριστή μια και το τίμημα ήταν άκρως δελεαστικό για τον ιδιοκτήτη του. Στη θέση των μεταλλικών σεζ λονγκ όπου πήγαιναν κυρίως οι ντόπιοι, μπήκαν ξύλινες βάσεις και παχιά στρώματα, στα τραπεζάκια τοποθετήθηκαν παγωνιέρες με μπουκάλια νερού ή κρασιού και τα woofer έβγαζαν ambient house που αντιλαλούσε στον κόλπο. Η τιμή της ομπρέλας πήγε στα 60 ευρώ και οι celebrities συνέρρευσαν. Γιατί «διακοπές είναι να πίνεις cocktail σε πλαστικό ποτηράκι (βιωσιμότητα;) στη μέση του πουθενά», όπως πόσταρε μια εξ αυτών. Στη μέση του πουθενά με 100 ντιβάνια – ξαπλώστρες και woofer; Μια ματιά στα διεθνή Μέσα αρκεί για να αντιληφθεί κανείς ότι η σύγχρονη πολυτέλεια είναι η απόδραση από τον χώρο και τον χρόνο.

Εχοντας μπροστά της η Ευρώπη «τον πιο δύσκολο χειμώνα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», με τον πρόεδρο Μακρόν να προειδοποιεί τους Γάλλους ότι «τελειώνει η εποχή της αφθονίας και της ανεμελιάς» και τη Γερμανία να δαπανά 65 δισ. ευρώ σε οικονομική βοήθεια για να θωρακίσει τους πολίτες της ενάντια στον ραγδαίο πληθωρισμό, είναι σαφές ότι αυτό που συνέβη το καλοκαίρι του 2022 δεν θα επαναληφθεί σύντομα.

Ωστόσο, οι φωνές ειδημόνων και μη πληθαίνουν, εκφράζοντας προβληματισμό για την πορεία του τουρισμού στην Ελλάδα και το τι αποτύπωμα αφήνει, προτείνοντας να διευρυνθεί ο δημόσιος διάλογος για τον τομέα. Μια κίνηση damage control για την εικόνα που δημιουργεί αυτή η δραστηριότητα, η οποία αν και τόσο αναγκαία με δεδομένη την εξάρτηση της εγχώριας οικονομίας, εξελίσσεται σε δυνάστη προορισμών και πόρων τους μήνες αιχμής.

Ομως σήμερα ο τουρισμός δεν χρειάζεται κάποιον «να κλωτσήσει τη μπάλα στην εξέδρα». Το αντίθετο. Απαιτεί από όλους να επιμερίσουν το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί, για να αλλάξει ό,τι πάει λάθος.

Γιατί πρόκειται για την κορυφαία οικονομική και εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας. Η οποία είναι πολυσύνθετη και ευμετάβλητη, αλλά έχει ισχυρά αντανακλαστικά ανάκαμψης. Και η εξέλιξή της βασίζεται (διεθνώς) σε έρευνα, μελέτη, στατιστικά και εξειδικευμένη γνώση.

Πόσα politics χρειάζεται ένας τομέας ο οποίος δείχνει απλός – σε σχέση με άλλα χαρτοφυλάκια – αλλά είναι τόσο σύνθετος, αφού βρίσκει συναρμοδιότητες σε όλα τα υπουργεία και στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση; Και πόσο ακόμα αντέχει το αφήγημα της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και της αυθεντικότητας, αν στην πράξη ελάχιστοι το υπηρετούν, γιατί το γρήγορο και εύκολο χρήμα βγαίνει αλλιώς;

Από τη βαρυσήμαντη μελέτη Bordas το 2006, η οποία χάθηκε στον χρόνο, πολλές ακόμα ακολούθησαν, αλλά λίγο διαφοροποιήθηκαν στη θεωρία. Και ελάχιστα εφαρμόστηκαν στην πράξη.

Χάρη στα politics.

Τελικά ποιο είναι το mission statement αυτής της μείζονος εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας, η οποία επηρεάζει όλη την επικράτεια οριζόντια και κάθετα; Ποιες είναι οι αξίες και οι στόχοι που θα καθοριστούν κεντρικά, ώστε η κάθε θεσμική βαθμίδα, κλάδος, επιχείρηση, εργαζόμενος να κάνει ανάλογα τη δουλειά του; Και αυτό θα είναι αρκετό.

Γιατί είναι σύνηθες όλοι, σε επίπεδο διεκδικήσεων και αρμοδιοτήτων να έχουν μια οικουμενική προσέγγιση, αλλά σε επίπεδο ευθυνών να απαντούν ότι «τα κακώς κείμενα τα ρυθμίζει η αγορά».

Laissez-faire, laissez-passer.

Μπορεί. Ο τουρισμός στην Ελλάδα θα συνεχίσει. Και πράγματι, η αγορά σε έναν βαθμό θα ρυθμιστεί.

Αλλά δεν χρειάζεται τόσα politics.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...