«Τα εντυπωσιακά οφέλη της συζυγικής οργής». Ηταν αδύνατο να μη μου τραβήξει την προσοχή ο τίτλος του άρθρου στους Financial Times. Υπάρχει, άραγε, κάτι θετικό στο να τρώγεσαι νυχθημερόν με τον συμβίο σου; To ότι το υπoγράφει ο ψυχαναλυτής Τζος Κόεν, συγγραφέας του βιβλίου «All the Rage. Why Anger Drives the World» («Ολη η οργή. Γιατί ο θυμός κινεί τον κόσμο»), για το οποίο πολλά έχουν γραφτεί από τα ξένα μέσα τις τελευταίες μέρες, μεγάλωσε ακόμα περισσότερο το σασπένς.

«Υπάρχει μια πιο σίγουρη πηγή οργής από τον συζυγικό βίο;», θα ρωτήσει ο ειδικός στο συνοδευτικό άρθρο. Κάτι, δε, από αυτή την ερώτηση μού έφερε στο μυαλό θραύσματα εικόνων από τον σπαρακτικό «Χορό των Εραστών» του Τιάγκο Ροντρίγκες (με το «παντρεμένο» ζεύγος Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου – Νίκος Καραθάνος), που είδα πρόσφατα στη Στέγη.

Ο Κόεν δεν διστάζει να αντλήσει υλικό από τον δικό του γάμο, αλλά και από τις ιστορίες ασθενών του, για να εξηγήσει πώς τα δύσκολα συναισθήματα μπορούν, αντίθετα από ό,τι πιστεύεται, να ενισχύσουν την οικειότητα σε μια μακρόχρονη σχέση, και όχι ντε και καλά να τη διαβρώσουν.

Κανείς, βέβαια (ελπίζω), δεν ξεκινά μια κοινή ζωή με νεύρα, «μούτρα» και «σου έχω πει 100 φορές  να μη βάζεις έτσι τα πιάτα μέσα στο πλυντήριο». «Αυτές οι αντίθετες εικόνες», γράφει στο άρθρο του ο Κόεν, «η χαρούμενη λάμψη του γαμπρού και της νύφης και το συνοφρύωμα δυσαρέσκειας στο ζευγάρι που είναι χρόνια μαζί, αναδεικνύουν το παράδοξο η αγάπη και η συντροφικότητα που τόσα χρόνια λαχταράμε να καταλήγει η ρίζα τόσης ματαίωσης».

Κάτι, όμως, είναι βαθιά παραπλανητικό στις πεταλουδίτσες και στα λουλουδάκια. Σε αυτήν την εξωραϊσμένη εικόνα του νεαρού  και άφθαρτου ζευγαριού που εκπέμπει μόνο αγάπη και ελπίδα «υπάρχει πολύ λίγος χώρος για αυτή την εκδοχή του μέλλοντος με τα πιο δύσκολα συναισθήματα, που προκύπτουν με την πάροδο του χρόνου στο ζευγάρι: την αγανάκτηση, την απογοήτευση, το μίσος και τον θυμό. Το αποτέλεσμα είναι ο θυμός να μετατρέπεται σε ένα συναισθηματικό ξένο σώμα στο συζυγικό κυκλοφορικό σύστημα, μια παράταιρη παρουσία που δεν θα έπρεπε να είναι εκεί».

Κάπως έτσι ο Κόεν εξηγεί γιατί ο θυμός αποτελεί, υπό φυσιολογικές συνθήκες, αναπόσπαστο κομμάτι μιας «κανονικής» μακρόχρονης σχέσης, με τα πάνω και τα κάτω της (ο υγιής θυμός, εννοείται, όχι αυτός που οδηγεί σε panic button). Είναι λογικό. «Πώς η οικειότητα με ένα άλλο πρόσωπο να μην προκαλεί, τουλάχιστον πρόσκαιρα, συναισθήματα απελπισίας, μοναξιάς και οργής;».

Διότι η  «οικειότητα δεν έχει να κάνει μόνο με την ευχαρίστηση της αβίαστης αρμονίας· έχει να κάνει και με το να μπορείς να κάνεις χώρο για να ειπωθούν και να ακουστούν δυσάρεστα συναισθήματα. Αυτό βοηθάει τον θυμό να βιωθεί περισσότερο  ως μια ουσιώδης διάσταση της αγάπης, και όχι ως μια εχθρική δύναμη που την κατατρώει».

Πάρ’ το αλλιώς

Τα λόγια του Κόεν  ηχούν παρηγορητικά σε μια εποχή που ο θυμός έχει πραγματικά δαιμονοποιηθεί. Που ταυτίζεται με τη MAGA (Μake American Great Again) ρητορική, τον ρατσισμό και τα «Send them home», με όλον αυτόν τον παγκοσμιοποιημένο τραμπουκισμό που έχει πλέον διαρρεύσει στις προσωπικές μας σχέσεις.

Εναν θυμό που τα τελευταία χρόνια ταυτίζεται με την τοξική αρρενωπότητα και τους σαλεμένους πρώην συντρόφους (σχεδόν κάθε επαρχιακή πόλη της Ελλάδας κοντεύει να  αποκτήσει τον γυναικοκτόνο της), με το παραλήρημα στους δρόμους, το shaming με κάθε αφορμή, το τρολάρισμα στα σόσιαλ, το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε;», το bullying στα σχολεία.

Στο βιβλίο του, o βρετανός ψυχαναλυτής έρχεται να υπενθυμίσει ότι δεν υπάρχει μόνο αυτός ο τοξικός θυμός που σε κάνει να βράζεις, που εξαπλώνεται σαν πυρκαγιά και καταστρέφει ό,τι βρει μπροστά του (κάνει μάλιστα μια πολύ σημαντική διάκριση ανάμεσα στον «θυμό» και την επικίνδυνη συγγενή του, την «επιθετικότητα»· ο πρώτος είναι μια συναισθηματική κατάσταση, η δεύτερη, αντιθέτως, περιλαμβάνει την επιθυμία να κάνεις κάτι στον πραγματικό κόσμο και μπορεί να προκαλέσει βία, σύγκρουση και φόβο). Ενας άλλος, τονίζει, ένας  «χρήσιμος» θυμός είναι απαραίτητος για να βγάλουμε πέρα την καθημερινή μας ζωή.

Σύμφωνα, δε, με έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Journal of Personality and Social Psychology, η εκπεφρασμένη με μέτρο οργή είναι πιο χρήσιμη στο να ξεπερνάς εμπόδια ή να βρίσκεις λύσεις, από ό,τι μια ουδέτερη ψυχική κατάσταση. Σε μια σειρά πειραμάτων που διενεργήθηκαν στο πλαίσιο αυτής σε  φοιτητές του Texas A&M University, αποδείχθηκε πως όταν εκνευρίζονταν (π.χ. ακούγοντας διάφορους απαξιωτικούς όρους για το δήθεν «παρακατιανό» πανεπιστήμιό τους), γίνονταν πιο δραστήριοι και αποτελεσματικοί, π.χ. στην επίλυση ενός παζλ ή ενός απαιτητικού computer game.

Εντάξει, μαινόμενος ταύρος δεν είναι καλό να γίνεσαι, αλλά μήπως  έχει παραγίνει και με την «τοξική θετικότητα»; Ολοι σού λένε ρίξ’το σε διαλογισμούς, γιόγκες, «αγκάλιασε τον θυμό σου», «παρ΄το αλλιώς» και «μέτρα μέχρι το 10» (όταν π.χ. ο σύντροφός σου σε διακόπτει κάθε φορά που πας να μιλήσεις, όταν κάποιος σου κάνει body shaming στο γραφείο ή όταν ο τρίχρονος γιος σου σού εκτοξεύει περιχαρής μακαρόνια στο πρόσωπο). Ολα τα (υγιή, επαναλαμβάνω) συναισθήματα χρειάζονται, και κανείς δεν μπορεί να απολαύσει τη ζωή ως ανενεργό ηφαίστειο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News