Σε μια πρόσφατη ομιλία της, η Μαρία Ευθυμίου αναφέρθηκε στην εμφάνιση του θεσμού της Δικαιοσύνης σε οργανωμένη μορφή ταυτόχρονα με τη Γεωργική Επανάσταση, χάρη στην οποία ο ανθρώπινος πολιτισμός άρχισε να εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα. Για τη σταθερότητα των κοινωνιών ήταν απαραίτητο όχι μόνο να απονέμεται δικαιοσύνη, αλλά και να πιστεύουν οι πολίτες ότι απονέμεται δικαιοσύνη. Δηλαδή, η εμπιστοσύνη στον θεσμό της Δικαιοσύνης είναι εξίσου σημαντική με την απονομή της (εκδήλωση της Κοινότητας Διοικητικών Δικαστών «Διά Ταύτα» στον Ιανό στις 5/12/2024).

Στη χώρα μας παρουσιάζονται κατά καιρούς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης διάφορες δικαστικές αποφάσεις ως δήθεν αντικείμενες στο κοινό περί δικαίου αίσθημα (που φέρεται να εκπροσωπεί προνομιακά ο εκάστοτε αρθρογράφος) ή, ακόμη χειρότερα, ως παράλογες (ωσάν οι δικαστές να μη γνωρίζουν τα στοιχεία της υπόθεσης!) ή ανάλγητες (ωσάν οι δικαστές να μη διακατέχονται από ανθρώπινα αισθήματα).

Σε ορισμένες περιπτώσεις στοχοποιούνται προσωπικά δικαστές ή εισαγγελείς, των οποίων τα ονόματα και οι φωτογραφίες περιφέρονται σε μέσα και ιστοσελίδες, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η κριτική των δικαστικών αποφάσεων βασίζεται σε ελλειπτικά ή μονομερή δεδομένα, με αποκλειστικό στόχο τη δημιουργία εντυπώσεων.

Τι ακριβώς συμβαίνει στην πραγματικότητα; Είναι οι δικαστές παράλογοι και εκδίδουν αλλόκοτες αποφάσεις; Ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο;

Εδώ και πολλά χρόνια έχει επικρατήσει στον δικαστικό χώρο η νοοτροπία ότι «οι δικαστές μιλάνε με τις αποφάσεις τους» αλλά υπό μία παραμορφωμένη έννοια. Η παραπάνω ρήση, που αφορά το καθήκον αμεροληψίας του δικαστή σχετικά με την εκάστοτε υπόθεση που δικάζει και η οποία αποκλείει οποιαδήποτε έκφραση άποψης πριν ή μετά τη δημοσίευση της απόφασης, ώστε να μην κλονίζεται η εμπιστοσύνη στην αμεροληψία του, έχει επεκταθεί –εσφαλμένως– στη συνολική θέση του δικαστικού συστήματος και των δικαστών στον δημόσιο διάλογο. Κατά την άποψη αυτή, η συμμετοχή στη δημόσια σφαίρα για τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης πρέπει να είναι μηδενική.

Αποτέλεσμα της αντίληψης αυτής είναι να καταστεί η Δικαιοσύνη ένας εύκολος στόχος, ένας σάκος του μποξ, ένα άφωνο υποκείμενο, αδιάφορο ακόμη και για τη δική του υπόληψη, όταν αυτή καταβαραθρώνεται με ανακρίβειες και συκοφαντίες.

Ο έλληνας νομοθέτης, βλέποντας τι ισχύει στον υπόλοιπο κόσμο, όπου τα δικαστήρια και οι εισαγγελίες έχουν οργανωμένο γραφείο Τύπου (βλ. εκθέσεις του ευρωπαϊκού οργανισμού ENCJ, όπου γίνεται σύγκριση των βέλτιστων πρακτικών επικοινωνίας), έθεσε εκποδών την παραπάνω απαρχαιωμένη (και διαστρεβλωμένη) αρχή με ένα απλό άρθρο: Με το άρθρο 52 του νόμου 4963/2022, τα ανώτατα δικαστήρια και τα δικαστήρια των τριών μεγάλων πόλεων της χώρας υποχρεώθηκαν να έχουν εκπρόσωπο Τύπου.

Ποια ήταν η συνέχεια; Η διστακτική και καθυστερημένη εφαρμογή της διάταξης αυτής, αλλά και –μετά την τυπική εφαρμογή της– ο προσχηματικός ορισμός εκπροσώπων Τύπου, οι οποίοι δεν έχουν καταλάβει τη θέση που τους αρμόζει στη δημόσια σφαίρα, παρ’ όλο που αυτός είναι ο νόμιμος ρόλος τους!

Πώς συνδέεται το ζήτημα της μη εμφάνισης της Δικαιοσύνης στον δημόσιο διάλογο με το προεκτεθέν ζήτημα της έωλης κριτικής σε δικαστικές αποφάσεις;

Πρέπει, επιτέλους, να γίνει κοινή πεποίθηση ότι η Δικαιοσύνη οφείλει να ενημερώνει τους πολίτες και όχι να τους αφήνει συνειδητά απροστάτευτους και εκτεθειμένους στο πανδαιμόνιο ανακριβών, επισφαλών, κατευθυνόμενων ή κατασκευασμένων πληροφοριών που διαχέονται στην ψηφιακή εποχή μας ευκολότερα από ποτέ.

Πρόσφατα ασκήθηκε δριμεία κριτική επί μιας δικαστικής απόφασης του κλάδου όπου υπηρετώ, η οποία πολλαπλασιάστηκε γρήγορα σε όλα τα Μέσα και προκάλεσε ένα βαθύ πλήγμα στην εμπιστοσύνη των πολιτών, εφόσον παρουσιάστηκε η Δικαιοσύνη ως παράλογη και ανάλγητη. Διερεύνησα το θέμα και διαπίστωσα ότι όσα παρουσιάζονταν στη δημοσιότητα απείχαν μακράν της αλήθειας. Παρ’ όλα αυτά, ουδείς από πλευράς δικαστικού σώματος ενημέρωσε τους πολίτες για ένα ζήτημα που αφορούσε το δημόσιο συμφέρον, αφήνοντας χιλιάδες ή και εκατομμύρια πολίτες να πιστεύουν ότι κάτι περίεργο συμβαίνει.

Προσωπικά μιλώντας, για μένα το ζήτημα είναι ηθικό. Εχουμε το δικαίωμα, εμείς που υπηρετούμε τη Δικαιοσύνη, να τη βλέπουμε να σύρεται ανυπεράσπιστη και να φορτώνεται με αλλότρια αμαρτήματα, χωρίς να πράττουμε το παραμικρό για να αποκαταστήσουμε την τρωθείσα αλήθεια και συνακόλουθα την τρωθείσα εμπιστοσύνη των πολιτών;

Ηδη ακούω φωνές που εγείρουν αντιρρήσεις από κάθε πιθανή αφετηρία. «Δεν μπορούμε να αναφερόμαστε σε στοιχεία των υποθέσεων… Δεν πρέπει να συρόμαστε σε δημόσιο διάλογο… Δεν πρέπει να εμπλακούμε σε κοκορομαχίες… Δεν πρέπει να αντιπαρατιθέμεθα με την κυβέρνηση, γιατί έτσι υποβαθμίζεται συνολικά το κύρος των θεσμών… Δεν γίνεται να απαντάμε σε ό,τι δηλώνει ο καθένας… Ο δικαστής μιλάει μόνο με τις αποφάσεις του… Ο εκπρόσωπος Τύπου δεν έχει σαφώς καθορισμένες αρμοδιότητες… Οποιος πολίτης θέλει, μπορεί να ψάξει και να βρει την αλήθεια…».

Πέραν του ότι όλες οι ανωτέρω ενστάσεις αμφισβητούν την ικανότητα των δικαστηρίων να ενημερώνουν το κοινό έγκυρα, υπεύθυνα και συγκροτημένα (αδικαιολόγητη φοβία!), δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα που ήδη διατύπωσα και επαναδιατυπώνω: θίγεται ή όχι το κύρος της Δικαιοσύνης και η εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτήν, όταν η κοινή γνώμη παρασύρεται απροστάτευτη να πιστεύει ανακριβείς πληροφορίες που παρουσιάζουν δικαστικές αποφάσεις ως εξωφρενικές, αλλόκοτες ή ύποπτες; Οταν η δήθεν κριτική στηρίζεται σε άγνοια της νομοθεσίας, σε μονομερή παρουσίαση των δεδομένων ή σε εσκεμμένη διαστρέβλωσή τους;

Ποιος έχει υποχρέωση να προστατέψει την κοινή γνώμη; Ποιος άλλος από τα δικαστήρια, διά των διοικήσεων και των εκπροσώπων Τύπου τους, οι οποίοι εξ ορισμού είναι οι αρμοδιότεροι να ενημερώνουν το κοινό για ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία της Δικαιοσύνης; Θεσμικά, υπεύθυνα, με τον τρόπο που αρμόζει σε έναν δικαστικό θεσμό.

Στον πυρήνα της Δικαιοσύνης βρίσκεται η ορθή δικαστική κρίση επί της εκάστοτε αγόμενης ενώπιον του φυσικού δικαστή διαφοράς. Δεν αρκεί όμως αυτό. Η Δικαιοσύνη πρέπει να είναι γρήγορη, προσβάσιμη και διάφανη. Και επιπλέον, πρέπει να φροντίζει την εικόνα της, όπως οφείλει κάθε δημόσιος φορέας. Εκείνη, όμως, ακόμη περισσότερο, γιατί η εικόνα της, που πρέπει να εμπνέει σεβασμό και εμπιστοσύνη, είναι συστατικό στοιχείο του ρόλου που διαδραματίζει σε μια κοινωνία.

Καταλήγοντας: Εχουμε ένα εξαντλητικό σύστημα επιλογής δικαστών που διασφαλίζει την είσοδο των καλύτερων νομικών στο σώμα και ουδείς έχει προτείνει κάποια ουσιώδη μεταβολή αυτού. Οι δε δικαστές κατά τον σχηματισμό της δικανικής κρίσης τους κινούνται στα όρια των νόμων και του Συντάγματος, που ψηφίζονται από τη Βουλή. Δεν νομοθετούν οι ίδιοι. Η κριτική είναι αυτονοήτως ελεύθερη, είτε είναι βάσιμη είτε αβάσιμη, είτε λαμβάνει υπόψη της τα ανωτέρω είτε όχι.

ΟΜΩΣ: Η εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας προϋποθέτει ενημερωμένους πολίτες, διαφορετικά μετατρέπεται σε οχλοκρατία. Οι δικαστικοί θεσμοί έχουν την ευθύνη να μην επιτρέπουν αυτή τη διολίσθηση σε ό,τι αφορά την ενημέρωση του κοινού για τα δικαστικά θέματα γενικού ενδιαφέροντος.

Θα ήταν χρήσιμο να επανέλθω στο μέλλον με μια παρουσίαση των επικοινωνιακών πρακτικών που χρησιμοποιούνται από τα δικαστικά συστήματα στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών, ώστε να συνειδητοποιήσουμε ακόμη καλύτερα τον δυσεξήγητα εμμένοντα συντηρητισμό μας…

Η εμπιστοσύνη των πολιτών στη Δικαιοσύνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ίδια την ανεξαρτησία της. Μόνο μια ισχυρή Δικαιοσύνη, πολύ υψηλά στη συνείδηση των πολιτών, μπορεί να αντεπεξέλθει στη δύσκολη αποστολή της…

O Δήμος Χρυσός είναι Εφέτης Διοικητικών Δικαστηρίων

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News