Η επιχείρηση επαναπροσέγγισης Τουρκίας – Αιγύπτου με τις ευλογίες του Κατάρ, του μεγαλύτερου συμμάχου της Αγκυρας στη Μέση Ανατολή, προβληματίζει την Αθήνα, καθώς συμπεριλαμβάνεται στην αποκαλούμενη «επίθεση φιλίας» του Ερντογάν προς τα κράτη της ευρύτερης περιοχής, με τα οποία η Αγκυρα είχε έρθει σε ρήξη τα τελευταία χρόνια, εξαιρέσει φυσικά Ελλάδας και Κύπρου. Οι πολυεπίπεδες σχέσεις, όμως, της Αθήνας με το Κάιρο, έχοντας πλέον αποκτήσει στρατηγικό χαρακτήρα, δεν πρόκειται να διαταραχθούν.

Αντιθέτως, διευρύνονται, γεγονός που αποδεικνύεται από την υπογραφή της Συμφωνίας περί Ερευνας και Διάσωσης, η οποία όχι μόνο εμπεριέχει σαφείς γεωπολιτικές διαστάσεις, αλλά αποτυπώνει και την προσήλωση των δύο χωρών στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και της καλής γειτονίας, σε πλήρη αντίθεση με τη λογική του κράτους-«πειρατή» που ακολουθεί στην Ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία.

Ελλάδα και Αίγυπτος καθόρισαν τις περιοχές ευθύνης τους στα ζητήματα έρευνας και διάσωσης, δηλαδή εντός του FIR Αθηνών για την Ελλάδα και του FIR Καΐρου για την Αίγυπτο, συμφωνώντας επίσης να δρουν από κοινού και να συνδράμουν η μία την άλλη εκατέρωθεν, σε περίπτωση που αυτό χρειαστεί. Οπως ακριβώς προβλέπεται από τη Διεθνή Σύμβαση του Αμβούργου (1979), ο προσδιορισμός των ορίων των περιοχών έρευνας και διάσωσης γίνεται κατόπιν συμφωνίας των παράκτιων γειτονικών κρατών. Αυτό έκαναν οι δύο πλευρές, ακολουθώντας τη νόμιμη πορεία των πραγμάτων.

Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, κινείται στα ζητήματα έρευνας και διάσωσης μονομερώς και εργαλειοποιεί τα περιστατικά με απώτερο στόχο να «γκριζάρει» περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Η Αγκυρα εξέφρασε το 1980 την αντίθεσή της με τα όρια της περιοχής έρευνας και διάσωσης των Αθηνών. Το 1982 παρουσίασε χάρτη των περιοχών που θεωρεί ότι υπάγονται στην αρμοδιότητά της, ουσιαστικά διχοτομώντας το Αιγαίο αυθαιρέτως, με γνώμονα τον 25ο μεσημβρινό, ανατολικά του οποίου αναλάμβανε την ευθύνη έρευνας και διάσωσης του 25ου μεσημβρινού.

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ  ΥΠΕΞ ΜΕ ΤΙΣ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ

Το 1989, η τουρκική Βουλή υιοθέτησε σχετικό κανονισμό, στον οποίο όχι μόνο επισφραγιζόταν η διχοτόμηση του Αιγαίου, αλλά συμπεριλαμβάνονταν παρανόμως στην περιοχή τουρκικής ευθύνης η Κύπρος και τα Κατεχόμενα. Το 2020, η Αγκυρα έκανε ένα βήμα παρακάτω, εκδίδοντας χάρτη στον οποίο αποτυπωνόταν ολόκληρη η περιοχή νοτιοανατολικά της Ρόδου και της Καρπάθου ως περιοχή ευθύνης της Τουρκίας, προβάλλοντας ξανά, αλλά με διαφορετικό τρόπο, τα όρια του ανυπόστατου θεωρήματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Δια της αμφισβήτησης της ελληνικής ευθύνης, η Αγκυρα αμφισβητεί το FIR Αθηνών, άρα εμμέσως πλην σαφώς αμφισβητεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό ακριβώς έπραξε κατά τη διάρκεια των δύο πλέον πρόσφατων περιστατικών έρευνας και διάσωσης, λίγες εβδομάδες πριν, νοτίως της Σάμου, και τον περασμένο Αύγουστο στα νοτιοδυτικά της Ρόδου. Κάποτε, το επιχείρημα των Τούρκων ήταν ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει τα απαραίτητα μέσα για να προβαίνει εγκαίρως και αποτελεσματικά στα περιστατικά. Σήμερα λένε ότι οι περιοχές αυτές ανήκουν στη δικαιοδοσία τους.

Υπογράφοντας τη συμφωνία, η Αίγυπτος αναγνωρίζει εμμέσως πλην σαφώς το αμφισβητούμενο από την Αγκυρα FIR των Αθηνών και δεν αποδέχεται τους τουρκικούς ισχυρισμούς ανατολικά του 25ου μεσημβρινού. Αυτό, φυσικά, δεν συνεπάγεται ότι σε περίπτωση ελληνο-τουρκικής διαμάχης κατά τη διάρκεια περιστατικού έρευνας και διάσωσης το Κάιρο θα σπεύσει να συνδράμει επιχειρησιακά ή με άλλον τρόπο επί του πεδίου. Σημαίνει, όμως, ότι οι δύο χώρες διατηρούν κοινή αντίληψη για τη διευθέτηση των διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο, χτίζοντας ακόμα ισχυρότερες σχέσεις.

Μετά την υπογραφή οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και την υπογραφή του έργου για την ενεργειακή διασύνδεση των δύο χωρών, έρχεται μια τρίτη διακρατική συμφωνία για να επιβεβαιώσει τα παραπάνω. Επίσης, από τις 18 έως τις 25 Νοεμβρίου διεξάγεται μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου η στρατιωτική άσκηση «Μέδουσα 12», δια της οποίας αναδεικνύεται η άριστη στρατιωτική συνεργασία Αθήνας – Καΐρου, η οποία δεν αποκλείεται στο εγγύς μέλλον να πλαισιωθεί από σχήμα αντίστοιχο της ελληνογαλλικής και ελληνοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας.

Η Αίγυπτος παραμένει η σημαντικότερη αραβική χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο, με πληθυσμό 110 εκατομμυρίων και ισχυρές ένοπλες δυνάμεις. Παρά τις παλαιόθεν εκλεκτικές σχέσεις με την Τουρκία, με ρίζες που προφανώς φτάνουν στην εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η κυβέρνηση του Αλ Σίσι συνεχίζει να διατηρεί σοβαρότατες επιφυλάξεις για τις προθέσεις της Αγκυρας.

Το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών, κυρίως εξαιτίας της υποστήριξης του Ερντογάν στους Αδερφούς Μουσουλμάνους, αλλά και λόγω της γενικότερης επιχείρησης της Τουρκίας να καταστεί ηγεμόνας του Μουσουλμανικού Κόσμου, παραμένει μεγάλο και είναι βέβαιο πως δεν αρκεί μια απλή χειραψία στον εναρκτήριο αγώνα του Μουντιάλ για να καλυφθεί. Ακόμα κι αν η πρωτοβουλία-γέφυρα μεταξύ Αγκυρας- Καΐρου ανήκει στους Αμερικανούς, με στόχο την ισχυροποίηση των στηριγμάτων τους στη μονίμως επικίνδυνη για αναταραχές ευρύτερη περιοχή, αρκεί κανείς να αναλογιστεί τις παντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις των δύο χωρών όσον αφορά τη Λιβύη, για να αντιληφθεί την τουρκο-αιγυπτιακή διαφοροποίηση.

Με την Τουρκία να ασκεί σημαντικότατη στρατιωτική και οικονομική επιρροή στο καθεστώς της Τρίπολης και την Αίγυπτο να είναι ο ισχυρότερος σύμμαχος του Χαλίφα Χαφτάρ στη Βεγγάζη, οι δύο πλευρές τελούν ατύπως σε έναν μακρύ πόλεμο δι’ αντιπροσώπων (proxy war), με διακύβευμα την κυριαρχία της επόμενης ημέρας στη μετεμφυλιακή βορειοαφρικανική χώρα.

Βέβαιο είναι, πάντως, ότι οι Αιγύπτιοι δεν πρόκειται να επιτρέψουν την ανάπτυξη φιλοτουρκικών πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων κοντά στα δυτικά σύνορά τους με τη Λιβύη. Για τη δε Αθήνα είναι εξαιρετικής σημασίας το γεγονός ότι συμβαδίζει με το Κάιρο στο ζήτημα της Λιβύης, καθώς, δια της αυξημένης αιγυπτιακής επιρροής, ειδικότερα στα ανατολικά, εξισορροπούνται σε έναν βαθμό οι αντικειμενικές δυσχέρειες της ελληνικής διπλωματίας να δημιουργήσει εκεί αξιόλογο δίκτυο ερεισμάτων.

Κάθε φορά που επιβεβαιώνεται το επίπεδο των ελληνο-αιγυπτιακών σχέσεων, η Αγκυρα όχι μόνο ενοχλείται σφόδρα, αλλά, όπως το κακομαθημένο παιδί της περιοχής, επιχειρεί να πλειοδοτήσει: «Ελάτε να υπογράψετε μαζί μας συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, θα πάρετε πολλά περισσότερα απ’ αυτά που σας έδωσαν οι Ελληνες», είναι μια από τις μόνιμες επωδούς Ερντογάν και Τσαβούσογλου, σε μια προσπάθεια αποδόμησης της σύμπλευσης Αθήνας- Καΐρου.

Η ενόχληση των Τούρκων αποτελεί την καλύτερη απόδειξη της αποτελεσματικότητας του ελληνο-αιγυπτιακού άξονα. Οπως συνηθίζουν τελευταία να αναρωτιούνται με νόημα στο υπουργείο Εξωτερικών: «Φαντάζεστε, σε αυτή τη ρευστή και δύσκολη περίοδο, να μην είχαμε τη στενή στρατηγική σχέση με την Αίγυπτο;».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News