Η θερμοκρασία κατά την ορκωμοσία του νέου προέδρου των ΗΠΑ φαίνεται ότι ανταποκρίνεται στην παγωμάρα που υπάρχει σε διεθνές επίπεδο από την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Παρότι θεωρητικά η επανασύσταση με έναν παλαιό γνώριμο δεν θα έπρεπε να κρύβει μεγάλες εκπλήξεις, ο χρόνος που έχει μεσολαβήσει, η τοξικότητα της περιόδου, η εκδικητική διάθεση αλλά και η απόλυτη πολιτική κυριαρχία του δημιουργούν την εντύπωση ότι στη δεύτερη θητεία του ο Τραμπ θα αισθάνεται πλήρως απελευθερωμένος να υλοποιήσει το MAGA όραμά του, αδιαφορώντας για το αν θα διασαλευθούν διεθνείς ισορροπίες ή νόρμες. Αυτό τού ζήτησαν εξάλλου και οι ψηφοφόροι του.

Η ρητορική της όξυνσης εκ μέρους του νέου προέδρου, με έντονα «αγοραία» χαρακτηριστικά, αντανακλά μια αυστηρά συναλλακτική αντίληψη των διεθνών σχέσεων. Οι εξωθεσμικές παρεμβάσεις του «πρώτου φίλου» Ελον Μασκ, όσο και αν προκαλούν αναστάτωση στο διπλωματικό οικοδόμημα των ΗΠΑ αλλά και τους συμμάχους τους, αποτελούν ένα σαφές δείγμα γραφής με επικίνδυνα χαρακτηριστικά.

Οι ευρωατλαντικές σχέσεις έχουν ιστορικό βάθος, στρατηγικό χαρακτήρα και αξιακό υπόβαθρο και ως εκ τούτου δεν είναι εύκολο να ανατραπούν πλήρως από τη μια μέρα στην άλλη. Ωστόσο μια αλλαγή στον στρατηγικό προσανατολισμό των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με το νέο αξιακό περιβάλλον στον Λευκό Οίκο, μπορούν να δημιουργήσουν δεδομένα που το βάρος της Ιστορίας σχεδόν ενός αιώνα δεν θα αρκεί για να μην τις συμπαρασύρει.

Θα κυριαρχήσει το χάος; Το πιο πιθανό είναι πως όχι. Ωστόσο οι κλυδωνισμοί θα είναι αναμφίβολα μεγάλοι, μέχρι να δημιουργηθούν νέες ισορροπίες.

Θα αποτελέσουν οι ΗΠΑ έναν νέο εχθρό; Οχι, αλλά μάλλον έναν κακομαθημένο φίλο με ναρκισσιστικές τάσεις και κυριαρχικές επιδιώξεις που βλέπει τις διμερείς σχέσεις με τρόπο απόλυτα αυτοαναφορικό.

Η Ευρώπη έχει μπροστά της νέα δεδομένα και καλείται να αναπροσαρμόσει τη στρατηγική της στον προβλέψιμα απρόβλεπτο χαρακτήρα του νέου προέδρου που αντανακλάται αδιαμεσολάβητα στην ασκούμενη πολιτική, χωρίς δηλαδή θεσμικά φίλτρα του παρελθόντος. Ερχεται έτσι να προσθέσει αβεβαιότητες σε έναν κόσμο που κινείται με ταχύτητα προς άγνωστη κατεύθυνση. Οφείλει συνεπώς να αντιδράσει με ρεαλισμό και αποφασιστικότητα, χωρίς να μπει στη λογική αντιπαράθεσης.

Να αναδείξει τις διμερείς επιπτώσεις που μπορούν να έχουν μονομερείς κινήσεις από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, πατώντας ακριβώς στη συναλλακτική αυτή λογική του νέου προέδρου. Οφείλει να προασπιστεί –χωρίς εκπτώσεις– τις αρχές της αλλά και το Διεθνές Δίκαιο. Να δημιουργήσει συμμαχίες και να θωρακιστεί απέναντι στον συνδυασμό ανεξέλεγκτης πολιτικής εξουσίας, οικονομικής ισχύος και τεχνολογικής κυριαρχίας. Αυτός ο συνδυασμός, έχοντας πλέον μπει πλέον πιο βαθιά στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, αποτελεί μια δυστοπική συνθήκη που κινδυνεύει να χαρακτηριστεί από την ανεξέλεγκτη παραπληροφόρηση που κάνει πιο θολό το τοπίο και μπορεί να διαταράξει την κοινωνική συνοχή.

Δυστυχώς όλα αυτά συμβαίνουν σε μια περίοδο που η ΕΕ έχει χάσει τη δυναμική της. Οι πολιτικές κρίσεις σε μεγάλα κράτη-μέλη της έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα παραλυτικής εσωστρέφειας, υπό το βάρος της επιστροφής του ακροδεξιού λαϊκισμού και του εθνικισμού.

Βεβαίως, η Ιστορία έχει δείξει ότι η Ευρώπη λύνει τα προβλήματα προχωρώντας μπροστά. Αυτήν ακριβώς την προοπτική επιχειρεί να υπονομεύσει ο «ευρωπαϊκός βραχίονας» αυτής της νέας πολιτικής αντίληψης στις ΗΠΑ (δείτε απλώς τη λίστα των προσκεκλημένων στην τελετή ορκωμοσίας του Ντ. Τραμπ). Δεν μπορεί να υπάρξει ωστόσο ανοχή σε μια 5η Φάλαγγα εντός της ΕΕ. Ενωση à la carte δεν νοείται. Η ΕΕ καλείται να ξεπεράσει τους ενδοιασμούς και να προχωρήσει με όσους πιστεύουν την ευρωπαϊκή ιδέα.

Την ώρα των μεγάλων προκλήσεων γίνεται πιο ξεκάθαρη η αξία τού «η ισχύς εν τη ενώσει». Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε.

---

*Ο Παναγιώτης Κακολύρης είναι αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτικών Ιδρυμάτων

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News