Με ήσυχα δάκρυα πάνω από τις μάσκες. Κάπως έτσι βγαίνουμε οι περισσότεροι από το θερινό. Πάλι καλά που ήταν η βραδινή προβολή και τα φώτα είχαν ήδη αρχίσει να χαμηλώνουν κατά την έξοδο. «Οσοι έχετε γερό στομάχι να το αντέξετε» έγραφε για το φιλμ ο Μπέντζαμιν Λι στον βρετανικό Guardian, «θα σας ακολουθεί, για περισσότερο από ό, τι ίσως θα θέλατε». Μια πολύ νέα κοπέλα σκουπίζει τα μάτια της. «Σε τι ταινία με έφερες!» την πειράζει ο φίλος της.

Ενα ακόμη μετά-Covid παράδοξο: η ταινία με το πιο αντισέξι θέμα είναι κατά τα φαινόμενα και η ταινία της χρονιάς. «Ο πατέρας» αναδεικνύεται σε ένα τα μεγάλα χιτ του φετινού καλοκαιριού της Μεγάλης Επιστροφής στο σινεμά, με το ελληνικό box office να σημειώνει ρεκόρ εισιτηρίων. Το πολλά βαρύ φιλμ του Φλοριάν Ζελέρ με τον Αντονι Χόπκινς (υποδύεται έναν υπερήλικο που πάσχει από άνοια) και την Ολίβια Κόλμαν (υποδύεται την κόρη του που παλεύει να τον φροντίσει) καπαρώνει τον καλύτερο μέσο όρο θεατών ανά αίθουσα.

Μα πώς; Το φιλμ του Ζελέρ βάζει έναν μεγεθυντικό φακό πάνω στην τρίτη (και την τέταρτη) ηλικία. Με ωμότητα. Με σφοδρότητα. Με μια ευαισθησία που ξεγυμνώνει. Καμία σχέση με τα μελό διαφημιστικά σποτ της πανδημίας με τα γλυκούλικα και λίγο μοναχικά γεροντάκια που ζουν μόνο για να αγκαλιάσουν τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Εδώ μπαίνεις μέσα στο μυαλό τους. «Ηθελα να είναι κάτι παραπάνω από μια απλή ιστορία, κάτι σαν εμπειρία» λέει ο ίδιος σκηνοθέτης, «σαν και εσύ, ο θεατής να χάνεις τον προσανατολισμό σου».

Αυτό ακριβώς κάνει «Ο πατέρας» με τον Αντονι Χόπκινς να δίνει ρέστα (ο γηραιότερος ηθοποιός στην Ιστορία που έλαβε Οσκαρ). Η ταινία θυμίζει ότι ο άνθρωπος που φτάνει στη δύση του βίου του (πόση ευφημισμοί υπάρχουν αλήθεια γι’ αυτό το αναπόδραστο τέλος;) ζει σε μια δική του «εναλλακτική» πραγματικότητα.

Με τις δικές του αγωνίες. Το ρολόι που όλο κάπου το ξεχνάει. Την καχυποψία του ότι το παιδί του θα τον εκμεταλλευτεί ή θα τον εγκαταλείψει. Τον θυμό που οι άλλοι του μιλούν σα να είναι μωρό ή ηλίθιος. Την προσπάθεια να μην επιβαρύνει τους άλλους. Την μανία να επιβαρύνει τα αχάριστα τέκνα. Tον συσσωρευμένο πόνο από τις συνεχείς απώλειες. Το σφυροκόπημα από τις αναμνήσεις που έρχονται είτε να καταπραΰνουν είτε να βασανίσουν.

Tα μπλουζ της δύσης

Κατά σύμπτωση, την ημέρα που είδα τον «Πατέρα» είχα ραντεβού με έναν ηλικιωμένο οικογενειακό φίλο, δικηγόρο. Είχαμε να συναντηθούμε πάνω από ένα χρόνο. Τον νιώθω λίγο βαρύ, ζει πλέον χωρίς την αγαπημένη του σύζυγο, τα μάτια πάνω από τη μάσκα δεν με αφήνουν να δω και πολλά. Κάποια στιγμή η κουβέντα έρχεται στην ηλικία. «Αν ήξερες πόσο χρονών είμαι δεν θα ερχόσουν ξανά να με δεις!» με αιφνιδιάζει κάποια στιγμή. «Θέλεις να σου πω πόσο είμαι;». «Δεν με νοιάζει!» του απαντώ. «83!».

Για μερικά λεπτά της ώρας αφήνει μια χαραμάδα να δω. Λίγη από τη μοναξιά («Το θέμα είναι να είμαι καλά και να βλέπω λίγο τα παιδιά και τα εγγόνια μου που ζουν στο εξωτερικό»). Λίγη από τη δίψα για ζωή (σε όλη τη διάρκεια των λοκντάουν κάθισε και έγραψε ένα βιβλίο πάνω στην επιστήμη του). Λίγη από την προσπάθεια που καταβάλλει– καθώς μου δίνει την επαγγελματική συμβουλή του–να σταθεί και τώρα, στον δρόμο προς την έξοδο, αντάξιος του εαυτού του.

Πάνω από όλα, όμως, με αφήνει να δω την αξιοπρέπεια με την οποία στέκεται σε αυτόν τον ανίερο αγώνα με το γήρας. «Δεν είναι κάτι που μπορείς να εκλογικεύσεις» μου λέει. «Θέλει άλλη προσέγγιση». Θυμάμαι το βίντεο που είχα δει προ μηνών στο Ιντερνετ με τον επίσης 83χρονο Αντονι Χόπκινς να συνομιλεί με την Τζόντι Φόστερ (για τα 30 χρόνια από τη «Σιωπή των Αμνών»). «Τι έρευνα έκανες ; (σ.σ για τον ρόλο στον «Πατέρα»), ρωτάει κάποια στιγμή εκείνη. «Καμία!» λέει εκείνος..[…].Δεν χρειάστηκε να κάνω τον γέρο, γιατί είμαι γέρος…!».

Τα λιπόψυχα μεσήλικα παιδιά

Η αλήθεια είναι ότι συνήθως ασχολούμαστε με τα μεσήλικα παιδιά των ηλικιωμένων. Η πάντα συγκλονιστική Ολίβια Κόλμαν (στον ρόλο της κόρης), συμπυκνώνει πολλά από τα συνήθη συμπτώματα. Την αγωνία και το αίσθημα της ανεπάρκειας που σε καταλαμβάνει όταν παλεύεις να φροντίσεις σωστά έναν υπερήλικο γονιό. Τις τύψεις και την ντροπή όταν επιλέγεις τελικά να τον στείλεις σε οίκο ευγηρίας (τα σχόλια «Χάθηκε να φροντίσει την έρημη τη μάνα του» δίνουν και παίρνουν από τον κατά κανόνα «μεγαλόψυχο» οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο).

Αλλά και την επιθυμία σου να ζήσεις τη δική σου ζωή (το δικαιούσαι, γιατί όπως και να το κάνεις ο γονιός σου πρόλαβε να την κάνει τη δική του). Τις δικές σου έννοιες (δουλειά, οικονομικά, σύντροφος, παιδιά κοκ). Την δική σου, τέλος, θνητότητα που έρχεται και επανέρχεται κάθε φορά που τής κλείνεις το ραντεβού στον καρδιολόγο, κάθε μήνα που τρέχεις στο σουπερμάρκετ να του αγοράσεις πάνες ενηλίκων, κάθε στιγμή που βλέπεις το χέρι του να τρέμει και το μυαλό του να «χάνει τα φύλλα του».

Χάπι εντ

Πάλι καλά δηλαδή που κάτι κινείται. Οι 16 και βάλε μήνες της Covid-19 έβαλαν πολλές κουκίδες στον χάρτη της τρίτης ηλικίας που μοιάζει να χαράσσεται εκ νέου. Τη γρανιτένια της ψυχική αντοχή (παρά την ευαλωτότητά τους στον ιό και τη μοναξιά, οι ηλικιωμένοι αναδεικνύονται οι πιο ευτυχισμένοι, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, ακόμα και στην αρχή της πανδημίας). Την αλήθεια για τη βιομηχανία εκμετάλλευσης στα διάφορα κολαστήρια «φροντίδας ηλικιωμένων» (αποτυπωμένη με απόλυτο κυνισμό και στη φετινή μαύρη κωμωδία « I care a lot» του Νetflix). Το πρώτο φάρμακο που εγκρίθηκε στις ΗΠΑ για το Αλτσχάιμερ μετά από 18 ολόκληρα χρόνια κ.ά.

Ολοι εμείς που φεύγουμε συνταραγμένοι από τον «Πατέρα» του Ζελέρ έχουμε ο καθένας τους δικούς του λόγους (ναρκισσιστικοί ως επί το πλείστον). Γιατι στον καθένα αυτή η ταινία ανακινεί διαφορετικά κομμάτια του επώδυνου παζλ. Μπορεί να είναι οι μικροκινήσεις του υπέργηρου άνδρα καθώς βγάζει το πουλόβερ του, το σπάραγμα του γηραιού μωρού στο τέλος, οι ενοχές ότι ποτέ δεν κατάλαβες πώς ζει αληθινά ο Πατέρας ή η Μητέρα όταν κλείνει η πόρτα .

Είμαι σχεδόν βέβαιη ότι ο ίδιος ο γεροΑντονι Χόπκινς θα κορόιδευε αυτούς τους ψευδοσυναισθηματισμούς. Το πιο πιθανό είναι να έστελνε ένα χαριτωμένο tweet (έχει γίνει μετρ των social media). Oπως εκείνο που είχε συγκεντρώσει 132.000 like με τον ίδιο να χαμογελά παιχνιδιάρικα κάτω από τον ήλιο: «Εκτιμήστε αυτή την ήσυχη Κυριακή. Μείνετε παρόντες. Μια μέρα τη φορά».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News