Κάθε χρόνο στις 31 Οκτωβρίου, γιορτάζεται, με ψήφισμα της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, η Παγκόσμια Ημέρα Πόλεων με στόχο «την προώθηση του ενδιαφέροντος της διεθνούς κοινότητας για την παγκόσμια αστικοποίηση…»  Τα κείμενα που συνοδεύουν την Παγκόσμια Ημέρα βρίθουν από  κοινοτοπίες για τις ανισότητες των πόλεων, τη συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη, και την βιωσιμότητα τους και επαναλαμβάνονται  στις σχετικές διεθνείς συναντήσεις τα τελευταία δέκα χρόνια.

Οι πόλεις είναι η μεγαλύτερη εφεύρεση της ανθρωπότητας και εξελίσσεται συνεχώς για χιλιάδες χρόνια.  Πολλές πόλεις ερίζουν για τον τίτλο της αρχαιότερης. Η Ουρούκ ήταν μια από τις  σημαντικότερες πόλεις των Σουμέριων, η πόλη του Γκιλγκαμές. Σύμφωνα, όμως, με τον Παυσανία η αρχαία Λυκόσουρα στην Αρκαδία, 10.000 – 8.000 π.Χ. ήταν η πρώτη. Η Λαγκάς  βορειοδυτικά από την διασταύρωση του Τίγρη με τον Ευφράτη είναι η αρχαιότερη στην Μεσοποταμία. Η Δαμασκός θεωρείται, ως η παλαιότερη συνεχώς κατοικημένη πόλη στον κόσμο. Η Βύβλος στο Λίβανο πιστεύεται ότι κατοικήθηκε μεταξύ 8000 και 7000 και αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Στην Ιεριχώ δίνεται η ημερομηνία 9000 π.Χ. και είναι η παλαιότερη γνωστή τειχισμένη πόλη.

Στη Γένεση, η πόλη είναι το υπέρτατο σύμβολο της ύβρης για την ανθρωπότητα, αλλά δεν θα υπήρχε ανάπτυξη χωρίς αυτές. Η Βαβυλώνα και ο Πύργος της Βαβέλ, είναι το πιο εμφανές παράδειγμα για το τι πήγε στραβά στις μεγάλες πόλεις.

Ο παγκόσμιος αστικός πληθυσμός αυξάνεται συνεχώς. Σήμερα το 55% ζει σε αστικές περιοχές και θα αυξηθεί σε 68% μέχρι το 2050. Οι μετακινήσεις από τις αγροτικές περιοχές και η φυσική αύξηση θα προσθέσουν άλλα 2,5 δισ. στις αστικές περιοχές. Το 90% της αύξησης θα αφορά την Ασία και την Αφρική. Η μετανάστευση είναι ένας σημαντικός παράγοντας της αύξησης των πληθυσμών στις πόλεις. Σιγκαπούρη, Νέα Υόρκη, Λος Αντζελες,  Αμστερνταμ,  Λονδίνο, Τορόντο, Βανκούβερ, Οκλαντ και Σίδνεϋ, 35 με 51 % των κατοίκων δεν είναι γηγενείς, στις Βρυξέλλες το 62% και στο Ντουμπάι 83% .

Οι πόλεις εκφράζουν κάθε φορά την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των ανθρώπων που τις δημιούργησαν. Οι αρχαίες ελληνικές πόλεις αποτέλεσαν υπόδειγμα σχεδιασμού και λειτουργίας της δημοκρατικής έκφρασης των πολιτών τους. Οι Ρωμαϊκές, το μεγαλείο των αυτοκρατόρων τους. Οι μεσαιωνικές πόλεις ήταν η απόλυτη έκφραση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης της εποχής με κύρια στοιχεία, την Εκκλησία, το Κάστρο και τις εμπορικές δραστηριότητες.

Οι  πρωτεύουσες των μεγάλων αποικιοκρατικών κρατών ήταν η ευκαιρία των βασιλέων και της άρχουσας τάξης να επιδείξουν  τον πλούτο τους. Ο Ναπολέων Γ’ έδωσε εντολή στον Οσμαν να αναμορφώσει το Παρίσι. Το Λονδίνο αναμορφώθηκε μετά από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1666, κάτω από τη βασιλεία του Καρόλου ΙΙ, με την επίβλεψη του Κρίστοφερ Ρεν (Wren).

Οι ανθυγιεινές πόλεις της βιομηχανικής επανάστασης έδωσαν το έναυσμα για την υιοθέτηση νέων κανόνων υγιεινής. Ο Εμπενέζερ Χάουαρντ ήθελε να εξαφανίσει τη μολυσμένη βιομηχανική πόλη με τη δημιουργία κηπουπόλεων. Το 1947, μετά τον Β’ Ππαγκόσμιο Πόλεμο υιοθετήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο νομοθεσία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό.

Σήμερα τα πράγματα είναι λίγο πολύ παγιωμένα σε ό,τι αφορά τη μορφή των πόλεων. Στη Δύση οι περισσότερες μεγαλουπόλεις κράτησαν στοιχεία και τμήματα του 19ου αιώνα, ή και προγενέστερα, που συμπληρώθηκαν με σύγχρονα κτίρια, κυρίως στην περιφέρειά τους. Στον τρίτο κόσμο ουρανοξύστες και σύγχρονα κτίρια, έκφραση μιας νέας οικονομικής ανάπτυξης, πλαισιώνουν τις παραγκουπόλεις που παραμένουν πάντα κυρίαρχες.

Στις περισσότερες, πόλεις, αν όχι σε όλες, δεν υπάρχει πλέον χώρος για συνολικούς φυσικούς σχεδιασμούς μεγάλης κλίμακας. Η ανάπτυξη γίνεται σε μεμονωμένους διαθέσιμους σημειακούς χώρους, ένας ουρανοξύστης εδώ, ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο εκεί ή η αλλαγή χρήσης ενός μεγάλου κτιρίου ή συγκροτήματος, συνήθως από βιομηχανικό σε πολιτιστικό.

Η άριστη οργάνωση των πόλεων, είναι η φαντασίωση των πολεοδόμων. Στις πόλεις πλέον το πρόβλημα δεν είναι ο σχεδιασμός του αστικού χώρου, αλλά η λειτουργία και η διαχείριση της πόλης. Αυτή είναι η πολεοδομία του 21ου αιώνα. Για να λειτουργήσει μια πόλη απαιτείται από την μια πλευρά η συμμετοχή των πολιτών και η υπακοή τους στους κανόνες που έχουν τεθεί και από την άλλη η χρήση των νέων τεχνολογιών που, όλο και περισσότερο διατίθενται ως απαραίτητα εργαλεία στους διαχειριστές των πόλεων. Κεντρική είναι πλέον η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ).

Η ΤΝ μπορεί να αναλύσει και επεξεργαστεί τεράστιες ποσότητες δεδομένων από διάφορες πηγές, για τη βελτιστοποίηση διαφόρων λειτουργιών της πόλης:  όπως η κυκλοφορία των αυτοκίνητων, η ενεργειακή κατανάλωση, οι χρήσεις των διαφόρων δικτύων, η μείωση των ατυχημάτων, η καθαριότητα, η κινητικότητα, οι υποδομές, η ενεργειακή αποτελεσματικότητα. Η ΤΝ μπορεί να στηρίξει ένα βιώσιμο και αποτελεσματικό αστικό περιβάλλον.

Δυστυχώς στην Ελλάδα γενικά και ειδικά στην Αθήνα δεν υπάρχει η βούληση ούτε για την τήρηση στοιχειωδών κανόνων οδικής κυκλοφορίας, και συμπεριφοράς των κατοίκων, ούτε για την  αξιοποίηση της ΤΝ με εξαίρεση τα Τρίκαλα, που είναι μία από τις 20 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η πόλη πνίγεται και δεν φαίνεται να υπάρχει κανείς που να θέλει να τη σώσει: κυβέρνηση,  αντιπολίτευση, τοπική αυτοδιοίκηση και κάτοικοι αδρανούν. Η Αθήνα πληρώνει τον μη σχεδιασμό του παρελθόντος  και την παντελή έλλειψη προοπτικής σκέψης. Σήμερα με τις διάφορες εφαρμογές ΤΝ, η λεγόμενη έξυπνη πόλη θα μπορούσε να είναι απόλυτα εφικτή.

Οι κάτοικοι, των ευρωπαϊκών πόλεων που λειτουργούν, δεν είναι καλύτεροι άνθρωποι από τους Αθηναίους, απλώς γνωρίζουν ότι θα έχουν κάποιες επιπτώσεις αν δεν ακολουθήσουν τους κανόνες και τους νόμους.

Δεκάδες αυτοκίνητα περνάνε κάθε μέρα με κόκκινο σε κάθε του άναμμα. Κανείς, μα κανείς, και κυρίως οι μοτοσικλετιστές δεν συμμορφώνονται με τα όρια ταχύτητας μέσα στις πόλεις, τα οποία ούτως ή άλλως δεν εμφανίζονται σε καμία πινακίδα στους δρόμους της Αθήνας. Δημιουργείται κυκλοφοριακό κομφούζιο από τα αυτοκίνητα που κλείνουν τις διασταυρώσεις, κάτι που δεν συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις γιατί υπάρχουν οι σχετικές απαγορευτικές διαγραμμίσεις και οποίος κλείνει τη διασταύρωση τρώει πρόστιμο.

Η αποκομιδή των απορριμμάτων σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις πραγματοποιείται σε καθορισμένες ώρες ενώ σε κάποιες οι κάδοι είναι εφοδιασμένοι με αισθητήρες ώστε να ειδοποιούν τον Δήμο, όταν είναι γεμάτοι, άσε που οι κάδοι έχουν διαφορετικά χρώματα για τα διάφορα είδη απορριμμάτων και επιβάλλονται πρόστιμα σε όσους εναποθέσουν σκουπίδια σε λάθος κάδο.

Σε άλλες χώρες, ο σεβασμός για τον πεζό δεν θεωρείται αδυναμία. Όταν πατάει το πόδι του στη διάβαση το αυτοκίνητο σταματάει.

Εδώ, μάλλον δεν υπάρχει καμία ελπίδα.

---

Ο Μάριος Καμχής είναι πρώην στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρώην πρόεδρος ΜΟΔ α.ε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News