Στα μέσα του 19ου αιώνα η Ελλάδα ήταν μια εντελώς διαφορετική χώρα. Μετρούσε μόλις δύο δεκαετίες ανεξαρτησίας, ενώ τα βόρεια σύνορά της βρίσκονταν λίγο πάνω από τη Λαμία. Μια σταλίτσα τόπος ήμασταν λοιπόν, αλλά το παλεύαμε. 

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1840 έγιναν σημαντικά βήματα σε θεσμικό επίπεδο. Μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, με την οποία λαός και στρατός απαίτησαν από τον 28χρονο βασιλιά Όθωνα την παραχώρηση Συντάγματος, συγκλήθηκε η Α΄ Εθνοσυνέλευση που ψήφισε και το πρώτο Σύνταγμα του ελληνικού κράτους. 

Με το Σύνταγμα του 1844, λοιπόν, περάσαμε από την Απόλυτη στη Συνταγματική Μοναρχία. Παράλληλα βέβαια, εξακολουθούσαμε να έχουμε όχι μία, ούτε δύο, αλλά τρεις Προστάτιδες Δυνάμεις, οι οποίες παρέμβαιναν συχνά – πυκνά στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας. Αυτό όμως που συνέβη στις 3 Ιανουαρίου 1850 ξεπερνούσε κάθε όριο. 

Πρωταγωνίστρια ήταν η Μεγάλη Βρετανία, η οποία κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα είχε ως βασικό άξονα της εξωτερικής της πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο το δόγμα της διατήρησης της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με απλά λόγια, η Μεγάλη Βρετανία ήθελε πάση θυσία να αποτρέψει τη διάλυση της Αυτοκρατορίας του Σουλτάνου. 

Αφενός διότι αυτό υπαγόρευαν τα οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα των Βρετανών – ο δρόμος για την Ινδία βρετανική αποικία τότε, περνούσε μέσα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αφετέρου, διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα σήμαινε επέκταση της Ρωσίας προς το Νότο, και συγκεκριμένα προς τα Στενά και τη Μεσόγειο, πράγμα που οι Βρετανοί ήθελαν να αποφύγουν πάση θυσία. 

Έτσι λοιπόν, καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα βλέπουμε τη Μεγάλη Βρετανία να ισορροπεί ανάμεσα στον ρόλο της ως Προστάτιδας Δύναμης της Ελλάδας και στο δόγμα διατήρησης της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1840 όμως, μια σειρά γεγονότων θα οδηγούσαν στην πιο κατάφορη παραβίαση της εθνικής μας κυριαρχίας – έως τότε τουλάχιστον.

Το 1847, επί πρωθυπουργίας Ιωάννη Κωλέττη, η χώρα αντιμετωπίζει για άλλη μια φορά σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Επρόκειτο λοιπόν να επισκεφθεί την Ελλάδα ένα μέλος του τραπεζικού οίκου Ρότσιλντ, ο οποίος ανήκει σε οικογένεια εβραϊκής καταγωγής. Επειδή όμως η επίσκεψη αναμενόταν να πραγματοποιηθεί τις ημέρες του Πάσχα, η κυβέρνηση αποφασίζει να απαγορεύσει για πρώτη φορά ένα έθιμο που σε κάποιες περιοχές της χώρας μας εξακολουθεί να επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Το «κάψιμο του Ιούδα». 

Με αφορμή λοιπόν αυτήν την απαγόρευση, πλήθος αγανακτισμένου κόσμου επιτέθηκε στο σπίτι ενός Εβραίου, πορτογαλικής ή ισπανικής καταγωγής  και βρετανικής υπηκοότητας, ονόματι Δον Πατσίφικο. Ο Πατσίφικο ήταν ένας τυχοδιώκτης που υπηρέτησε ως πρόξενος της Πορτογαλίας στην Ελλάδα από το 1836 έως το 1842, οπότε και απομακρύνθηκε από τη θέση αυτή, εξαιτίας καταχρήσεων. 

Στο σπίτι του Πατσίφικο λοιπόν, που βρισκόταν στην οδό Καραϊσκάκη στου Ψυρρή, μπούκαρε ο κόσμος και το έκανε λαμπόγυαλο. Ο ίδιος μάλιστα μόλις και μετά βίας κατάφερε να διαφύγει και κατέφυγε στη βρετανική πρεσβεία. Την επόμενη κιόλας μέρα, ο τότε πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα, Σερ Έντμοντ Λάιονς, προέβη σε διάβημα προς την ελληνική κυβέρνηση, ζητώντας ένα εξωφρενικό ποσό για αποζημίωση του Πατσίφικο, δίχως να έχει γίνει καν καταγραφή των ζημιών.

Πρέπει εδώ να προσθέσουμε ότι εκείνη την εποχή η αγγλική κυβέρνηση είχε πληροφορίες ότι ο Όθωνας βρισκόταν σε συνεννόηση με τους Ρώσους και ότι σκόπευε να συμπράξει μαζί τους σε περίπτωση Ρωσοτουρκικού πολέμου. Οπότε το επεισόδιο Πατσίφικο ήρθε στους Βρετανούς λουκούμι.

Στις 3 Ιανουαρίου 1850 δεκαπέντε πλοία του βρετανικού στόλου, υπό τις διαταγές του ναυάρχου Πάρκερ, αγκυροβόλησαν κοντά στον Πειραιά. Στη συνέχεια επιδόθηκε τελεσίγραφο στον υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, το οποίο έλεγε ότι αν δεν ικανοποιούνταν διάφορες απαιτήσεις της Μεγάλης Βρετανίας εντός 14 ωρών, θα εκτελούσαν δίχως καθυστέρηση τις διαταγές της κυβέρνησής τους. 

Η ελληνική κυβέρνηση δεν υπέκυψε στο τελεσίγραφο, ενώ συγκλήθηκαν εκτάκτως Βουλή και Γερουσία, οι οποίες ενέκριναν ομόφωνα τη στάση της κυβέρνησης απέναντι στην απαράδεκτα προκλητική και υποτιμητική συμπεριφορά των Βρετανών. Η απάντηση που έδωσε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών ήταν η εξής:

«Κύριε,

Απέναντι στις πράξεις που έλαβαν χώρα εκ μέρους μιας Δύναμης την οποία η κυβέρνησή μου δεν έχει ούτε τον τρόπο ούτε τη θέληση να αποκρούσει διαμαρτύρομαι στο όνομα του Βασιλέα μου και στο όνομα των ιερότερων αρχών του δικαίου των εθνών, εναντίον της βίας που διαπράχθηκε στην ελληνική χώρα, ως αποτέλεσμα των διαταγών σας. Σας καθιστώ υπεύθυνο όλων των συνεπειών αυτής της προσβολής που έγινε, εν μέσω πληρέστατης ειρήνης, στην ανεξαρτησία της πατρίδας μου και την αξιοπρέπεια του ηγεμόνα μου.»

Οι Βρετανοί βέβαια δεν ερυθρίασαν και προχώρησαν κανονικότατα σε ναυτικό αποκλεισμό της χώρας μας. Ο βρετανικός στόλος απέκλεισε τον Πειραιά, τα λιμάνια της Σύρου και της Πάτρας, ενώ ταχύπλοα ανοίχτηκαν στον Αιγαίο και στο Ιόνιο με την εντολή να συλλάβουν οποιοδήποτε πλοίο με ελληνική σημαία. 

Όσα ελληνικά εμπορικά πλοία βρίσκονταν στον Πειραιά συνελήφθησαν, ενώ τα ελληνικά πολεμικά πλοία κατασχέθηκαν και ρυμουλκίθηκαν στο Κερατσίνι. Η θάλασσα λοιπόν του Κερατσινίου γέμισε με αιχμάλωτα ελληνικά πλοία. Ο δε πρεσβευτής της Βρετανίας εγκατέλειψε την πρεσβεία και εγκαταστάθηκε στη ναυαρχίδα του Πάρκερ στο Κερατσίνι. 

Το εντυπωσιακό όμως δεν ήταν ούτε η αναίτια επίδειξη ισχύος ούτε η εξόφθαλμη παραβίαση της κυριαρχίας ανεξάρτητου κράτους από τη μεριά της Μεγάλης Βρετανίας. Ήταν το πώς αντέδρασαν οι Έλληνες. 

Πρώτο-πρώτο αντέδρασε το αγγλόφιλο κόμμα στον βρετανικό αποκλεισμό, με πρωταγωνιστές τους αρχηγούς του κόμματος Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και Σπυρίδωνα Τρικούπη. Οι Εγγλέζοι πόνταραν στη στήριξη του αγγλόφιλου κόμματος, αλλά τους περίμενε πολύ δυσάρεστη έκπληξη, αφού Μαυροκορδάτος και ο Τρικούπης παρείχαν την πλήρη στήριξή τους τόσο στο Στέμμα όσο και στην κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι μέχρι πρότινος βρίσκονταν σε σύγκρουση. Οπαδοί δε του αγγλόφιλου κόμματος, που ήταν έμποροι και τα οικονομικά τους συμφέροντα πλήττονταν άμεσα από τον ναυτικό αποκλεισμό, σε Σύρο, Πάτρα και Πειραιά, δήλωσαν την πλήρη υποστήριξή τους στην κυβέρνηση και στο Στέμμα και την εναντίωση τους στην πολιτική που ακολουθούσε η Βρετανία. Οι κομματικές αντιθέσεις λησμονήθηκαν λοιπόν και οι Έλληνες ενώθηκαν απέναντι στον ηθικό εξευτελισμό που γεννούσε η προσβλητική επέμβαση της Μεγάλης Βρετανίας στα της Ελλάδας. 

Οι Βρετανοί, όπως καταλαβαίνουμε, αλλιώς τα είχαν υπολογίσει και αλλιώς τους ήρθαν. Δεν υπολόγισαν όμως ότι στα δύσκολα οι Έλληνες έχουμε την τάση να βάζουμε στην άκρη όσα μας χωρίζουν και να γινόμαστε μια γροθιά απέναντι στην αδικία. Το φιλότιμο και η εθνική αξιοπρέπεια λοιπόν υπερίσχυσαν των προσωπικών και κομματικών συμφερόντων. 

Πέρασαν σαράντα δύο ημέρες ναυτικού αποκλεισμού, με το θαλάσσιο εμπόριο να έχει παραλύσει και την πείνα να μαστίζει τον λαό και η ελληνική κυβέρνηση έβλεπε ότι τα περιθώρια να συνεχίσει να αντιστέκεται στένευαν. Ο χειμώνας του 1849-1850 ήταν αρκετά βαρύς κι έπληξε τις σοδειές και αυτό, σε συνδυασμό βέβαια με τον ναυτικό αποκλεισμό, είχε φέρει το λαό στα όριά του. Πολλοί πέθαναν από πείνα και άλλοι τόσοι είχαν αποστεωθεί. Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση, στα μέσα Απριλίου 1850, υπέκυψε στις απαιτήσεις των Βρετανών. Κατέθεσε 330.000 δραχμές ως εγγύηση, κι έγινε άρση του αποκλεισμού. 

Δεν άργησε βέβαια να αποδειχθεί πόσο παράλογες, άδικες και αυθαίρετες ήταν οι απαιτήσεις των Βρετανών. Η εξεταστική επιτροπή που ορίστηκε αποφάνθηκε ότι η απαίτηση του Πατσίφικο δεν ξεπερνούσε τις 3.750 δραχμές (!) Και αυτό ακόμα το ποσό ήταν αμφίβολο, καθώς ο ίδιος ο Πατσίφικο αδυνατούσε να αποδείξει με ποιο τρόπο είχε αποκτήσει κάποια από τα είδη που έλεγε ότι είχαν καταστραφεί… 

Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση πλήρωσε τις 3.750 δραχμές στον Πατσίφικο και της επεστράφησαν οι 330.000 που είχε καταθέσει εν τω μεταξύ ως εγγύηση στη Μεγάλη Βρετανία για την άρση του ναυτικού αποκλεισμού. 

Το επεισόδιο Πατσίφικο ή αλλιώς τα Παρκερικά, έχουν μείνει στην Iστορία ως μια από τις πιο αισχρές παραβιάσεις της εθνικής κυριαρχίας ανεξάρτητου κράτους από άλλο. Αλλά, παράλληλα, αποτελούν άλλη μία απόδειξη της ενότητας που μας χαρακτηρίζει μπροστά στην αδικία και τα δύσκολα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News