Εσπαγα το μυαλό μου. Αλήθεια σας το λέω. Να εντοπίσω τη διαφορά στο απολύτως πρωτογενές, στον πυρήνα τού πυρήνα αυτών των δυο σπουδαίων δημιουργών, του Δημήτρη Παπαΐωάννου και του Τομά Ζολί, που άντεξαν να δοκιμαστούν με το πιο τιτανοτεράστιο ευθύνης και πολυπλοκότερο επιχειρησιακό εγχείρημα εν καιρώ ειρήνης παγκοσμίως, δηλαδή τη διοργάνωση των Τελετών Εναρξης και Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων. Και ξέρετε που κατέληξα; Οτι ο Γάλλος μας προέτρεψε «Και τώρα δείτε!», ενώ ο Ελληνικός μάς ψιθύρισε στο αφτί «Και τώρα νιώστε!»

Ενώ γράφω αυτό, γέφυρα κάνει το μυαλό (είναι να μην το αφήσω ελεύθερο…) με ένα απόσπασμα του Ν. Καζαντζάκη από το «Ταξιδεύοντας, Αίγυπτος». «Οι Αιγύπτιοι πάλεψαν με τεράστιους όγκους για να βρούνε το πνεύμα, οι Ελληνες σε μικρούς όγκους έκλεισαν το πνεύμα». Ετσι κάπως ο μεν Γάλλος χρειάστηκε να απλώσει τη δημιουργία του σε όλη την κλίμακα μιας ομολογουμένως διαχρονικά ασυλλήπτου ομορφιάς πρωτεύουσας, το Παρίσι, που καθόλου τυχαία, αυθορμήτως αποκαλούμε «Παρισάκι». Με την ίδια διαδρομή συναισθήματος που πάντα με βουρκώνει η φράση από εκείνο το ασπρόμαυρο κινηματογραφικό «We will always have Paris»… Παρισάκι μου!.. Αντιθέτως, ο Ελληνικός, όλα τα «μεγάλα» τα εντός του, τα μίκραινε σε κλίμακα ώστε τρυφερά και μαγικά να μεγιστοποιηθούν μέσα σε όλους μας. Κοίτα, αναγνώστη μου, μια βαρκούλα πώς καταγράφηκε στα μέσα μας!

Σ ετούτη τη μικρή ζωή, στον κόσμο και στην περίσταση, ό,τι έχει και ό,τι ενέχει ο καθένας μας «δείχνει». Ενα ενδιαφέρον «παζάρι» είναι η Εναρξη, λαϊκής κατανάλωσης. Στο όραμα τού μεν, οι κάτοικοι, τη μεγάλη μέρα ξεφυσούσαν (όπως ξεφυσούν οι Γάλλοι με το παραμικρό, άρα φαντάσου με το «τεράστιο»), σαν να τους βλέπω, όλο «πφ πφ», με ανασήκωμα των ώμων για το ό,τι ξεβολεύτηκαν… Στο όραμα τού δε, εμείς, ο πιο αναρχικός, γκρινιάρης, παραπονιάρης λαός, ενωθήκαμε συγκινητικά, όλοι οικοδεσπότες για τους φιλοξενούμενους μας.

Ο καθένας με τον «συλλογικό» του χαρακτήρα. Ο Γάλλος τολμηρός, ανοιχτόμυαλος περιηγητής τεχνών και ενσωμάτωσης ταλαντούχων διαχρονικά. Μα, μην και θαρρείτε ότι δεν ξεσήκωσε θυμούς, διαπομπεύσεις δημιουργών ο Πύργος του Αϊφελ όταν πρωτοκτίστηκε; Ή η Παναγία των Παρισίων; Ή το Πομπιντού; Αλλά και τι έγινε; Ακάθεκτοι. Γι’ αυτό και προχώρησαν σε παρακάτω κεφάλαια. Αναγνωρίζουν, διαλαλούν ακομπλεξάριστα μέχρι και την επιχειρηματικότητα, γιατί την εκλαμβάνουν ως απαραίτητο καύσιμο για τις κοινωνικές παροχές. Αλληλένδετα.

Παρατηρείστε πώς παραχώρησαν «εικόνα» στον Οίκο Louis Vuitton, ενώ εμείς, για παράδειγμα, ξινίζουμε τα μούτρα για τη μόνη επιχείρηση ένδυσης που προσπάθησε να βγει έξω από τα σύνορα, πάντως κατάφερε trade mark αυτόματης αναγνώρισης, ήτοι τη Zeus and Dion, στηλιτεύοντας τη σύζυγο του Πρωθυπουργού και εξαναγκάζοντάς την να «βγάλει» από πάνω της τη «ρετσινιά»-δημιούργημά της, εν έτη 2024.

Οι Γάλλοι γράπωσαν την Ολυμπιάδα ως ευκαιρία για να διαφημίσουν και να εκμεταλλευτούν εμπορικά το κάθε τι. Εμείς «όλα για όλα» για να φιλοξενήσουμε σωστά τον κόσμο, τους αθλητές. Τους νοιαστήκαμε. Μεταλλαχτήκαμε, ενωθήκαμε, γίναμε ένα, να βγάλουμε ασπροπρόσωπη τη χώρα και μετά, εννοείται, ας ξαναχωριστούμε και ας ξαναφαγωθούμε με την ησυχία μας. Εκείνοι θα μετρήσουν κέρδη και θα ησυχάσουν, εμείς μετατρέψαμε το όνειρο σε εφιάλτη και σε ζημία τη ζημία (κοντόφθαλμο να μετρήσουμε την Ολυμπιάδα στην οικονομική κατασπατάληση της νεότερης Ελλάδας). Ου! Μας πήρε χρόνια και χρόνια!.. Και μεταξύ μας, καλό είναι η ανθρωπότητα να προσμετρήσει και αυτό στα «φώτα» που τους προσφέραμε. Από τα δικά μας έμαθαν όλοι. Είναι «φώτα» νέας εποχής.

«Liberte, Egalite, Fraternite»- Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη. Το εθνικό σύνθημα της Γαλλικής Δημοκρατίας. Η δική τους «Ακρόπολη», η Γαλλική Επανάσταση. Αυτά θέλησε να μετουσιώσει σε εικόνα ο γάλλος δημιουργός. Από εικόνες υπερπλήρεις. Για να κυριολεκτήσω, «Απ΄όλα έχω!», όπως διαλαλούσαν στην Κεντρική Αγορά παλιά. Και συναίσθημα στο τέλος…Ε! Δεν ήταν η ώρα και για λίγο συναίσθημα δα; Από μια εύθραυστη Σελίν Ντιόν που αντέχει, που κατορθώνει, που ανοίγει φτερά για όσο….Για όσο! Που ας κάνει κι αλλιώς…Η ανθρώπινη μοίρα όλων των χρόνων και εποχών. C’ est la vie, αναγνώστες μου.

Με μας ήταν, και είναι, πιο πολύπλοκα τα πράγματα, πιο αφηρημένη η κατεύθυνση. Η δική μας επανάσταση είχε σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος». Ακρογωνιαία και καθόλου συγκεκριμένα. Θα τα έλεγα έως και ερωτικά. Η δική μας ψυχοσύνθεση είναι γοητευτικά πολύπλοκη. Είμαστε Ελληνες και με κάποιο δικό μας τρόπο συνεννοούμαστε ασυνεννόητα. Αγαπιόμαστε και μισιόμαστε σαν εραστές.

Η Εναρξη των Γάλλων στα χέρια του δημιουργού Tομά Ζολί με έβαλε σε σκέψεις, περιπλανήσεις, ξεχερσώσεις όμορφες. Τι μας συγκινεί, τι με συγκινεί ακόμα, τόσα και τόσα χρόνια μετά, από εκείνο με το οποίο γενναιόδωρα μας έλουσε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου «κάποτε»; Η ποίηση. Ο Καβάφης που εμπεριείχε στο έργο του. Το «Δεν είμαι Ελλην, είμαι Ελληνικός». Το «Ελληνικός» ως μέρος ενός στιγμιαία Εκκεντρου Ελληνισμού που καταφέρνει να αναπτύξει τις αρετές του αλλά και να αποφύγει τα τρισκατάρατα ελαττώματα της φυλής.

Ο Γάλλος πανωσήκωσε. Ο Παπαΐωάννου έσκαψε. Μας έβγαλε αυτά που εμπεριέχουμε. Ο τρόπος, ο ιδιαίτερος τρόπος να είσαι Ελληνας και όταν φιλοξενείς να είσαι Ελληνικός. Μας συμπόνησε, μας κατανόησε, μας συναισθάνθηκε, όπως εκείνος ο στίχος του Σεφέρη: «Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια/ που μου εξαντλεί τους αγκώνες και δεν ξέρω πού να τ’ακουμπήσω/ Επεφτε στο όνειρο καθώς έβγαινα από το όνειρο/ έτσι ενώθηκε η ζωή μας και θα είναι πολύ δύσκολο να ξαναχωρίσει».

Η αιώνια αμηχανία μας, ο αιώνιος τραμπαλισμός μας, η αιώνια άτσαλη διαχείρισή μας, η άναρθρη συνομιλία μας που ασυνειδήτως κατορθώνει συνομιλία. Με μας, αγαπητέ μου Tομά Ζολί, ήταν πάντα πιο πολύπλοκα τα πράγματα. Και αυτό ίσως χρωστάμε, εντέλει, στον Δ. Παπαϊωάννου. Πιο πολύ από το «Νιώστε», όπως σπιρούνιασε τους θεατές και μαζί όλη την ανθρωπότητα σε εκείνη την Εναρξη στα δικά μας εδάφη, νιώσαμε ότι ένιωσε βαθύτερα εμάς τους ίδιους. Πώς να στο πω, μωρέ; Νιωθήκαμε όλοι! Γιατί εν των βάθει, το «Νιώστε» δεν διατάσσεται. Ή νιώθεις ή δεν νιώθεις.

Ολες αυτές οι σκέψεις συνέπεσαν με ένα αφιέρωμα, εθνικό κειμήλιο έμπνευσης Στάθη Τσαγκαρουσιάνου, όπου ο Δημήτρης Παπαϊωάννου γράφει, καταθέτοντας σε δημόσια θέα για πρώτη φορά, κάθε τι παρασκηνιακό, από το συναίσθημα μέχρι την πρακτική εφαρμογή, τις δυσκολίες, τις συνεργασίες, τις σχέσεις κ.λπ. αναφορικά με το τότε εγχείρημα και τη μετέπειτα εθνική θριαμβευτική κατάκτηση. Ογδόντα σελίδες πόνημα. Μα ωστόσο, ξέρετε τι μου έμεινε εμένα από το ανάγνωσμα; «Ο έρωτας έχει νόημα στην έλλειψη, με την εκπλήρωση πεθαίνει. Το καύσιμο άναψε μέσα μου και έγινε λυσσασμένη έμπνευση για ζωή και μανία για δημιουργία. Ακόμα καίει». Αυτό γράφει εξομολογούμενος τον πρώτο του έρωτα και πώς συνετέλεσε ακόμα και σε αυτή την ύψιστη δημιουργία του.

Τι είπαμε; «Ελευθερία ή Θάνατος». Ο καθένας ό,τι έχει και ό,τι εμπεριέχει απλώνει σε αυτή τη μεγάλη τελετή-πανηγύρι της ανθρωπότητας. Το «Δείτε!« το κατόρθωσε ο Γάλλος και με το παραπάνω. Πόσο πιο; Θα πάμε από εικόνα! Το «Νιώστε» είναι κομματάκι δυσκολότερο. Αλλωστε η κατεύθυνση της εποχής μας όλης είναι «Δείτε!», «Δείξτε!». Ε, είδαμε!  Τόσο που αμφιβάλλω αν μας περισσεύει χώρος στον εγκέφαλο για ανάλυση της εικόνας. Αυτό είναι και το δράμα-θέμα στη σύγχρονη εποχή μας.

Ιούλιος 2024… Είκοσι χρόνια μετά, ρε φίλε, και μετράνε σαν αιώνες. Ή όχι;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News