Ενα μεσημέρι, στο Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών του Βελγίου, ένας έλληνας ποιητής καθόταν, σχεδόν ακίνητος, μπροστά στο υποβλητικό «Τοπίο με την πτώση του Ικάρου» (1560), του Πίτερ Μπρίγκελ. «Τι βλέπεις τόσην ώρα;», τον ρώτησε ένας μικρόσωμος ηλικιωμένος. «Τον πίνακα του Μπρίγκελ, από τον οποίο ο βρετανός ποιητής Ουίσταν X. Οντεν εμπνεύσθηκε, το 1938, το υπέροχο ποίημά του Musée des Beaux Arts». «Μα, δεν είναι πίνακας του Μπρίγκελ. Είναι ψευδο-Μπρίγκελ», απάντησε ο ηλικιωμένος. «Και τι σημασία έχει, αφού αυτός ο πίνακας ενέπνευσε το υπέροχο ποίημα;»

Ο ποιητής της ιστορίας μας είναι ο Χάρης Βλαβιανός. Που κυκλοφόρησε την δική του απόδοση πάνω στο ποίημα του Οντεν, με αιχμή του δόρατος την ουσία: «Οταν σε χτυπάει η δυστυχία, όλοι κοιτούν αλλού» («Αυτοπροσωπογραφία του λευκού», εκδ. Πατάκη, 2018). Το ποίημα του Οντεν έχει αποδοθεί και από τον νομπελίστα ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Βασισμένο, πάντα, σε αυτόν τον «ψευδο-Μπρίγκελ», όπως σήμερα θεωρείται από ειδικούς της Τέχνης.

Μία ακόμη ιστορία: Σε έναν Διαγωνισμό Ποίησης, στην Ιταλία, ένας από τους συμμετέχοντες υπέβαλε ένα λυρικό ποίημα του νομπελίστα, επίσης, Εουτζένιο Μοντάλε, βάζοντας από κάτω το δικό του όνομα. Το ποίημα απορρίφθηκε από την κριτική επιτροπή. Και, μόλις αποκαλύφθηκε η πραγματική ταυτότητα του δημιουργού του, ξέσπασε σάλος.

Και μία ακόμη: Οι άνθρωποι του λογοτεχνικού περιοδικού «Το Δέντρο» θέλησαν να κάνουν πλάκα σε έναν γνωστό καβαφιστή, λέγοντάς του ότι ένας (ανύπαρκτος) Αιγύπτιος μελετητής βρήκε ένα άγνωστο ποίημα του Κ.Π.Καβάφη. «Α, τον ξέρω», ήταν η αντίδραση του καβαφιστή. Μέχρι που του αποκαλύφθηκε ότι ήταν πλάκα και ο Αιγύπτιος ήταν αποκύημα της φαντασίας τους.

Προς τι οι τρεις ιστοριούλες της αρχής; Για να δούμε πως ο καθένας, ακόμη και ο πιο ειδικός, μπορεί να την «πατήσει» με όσα αποδίδονται σε κάποιο «βαρύ» όνομα της τέχνης. Στην πρώτη δε ιστορία, σημασία έχει η συγκίνηση του Οντεν απέναντι στον συγκεκριμένο πίνακα, που τον ώθησε να γράψει ένα στιβαρό ποίημα.

Ισως, λοιπόν, σημασία έχει η συγκίνηση απέναντι σε ένα έργο τέχνης, ακόμη και αν εσφαλμένα αποδίδεται και διαδίδεται στο Διαδίκτυο ότι φέρει την «βαριά» υπογραφή του νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη. Και μιλάω για το ποίημα, που απέδωσε και εκείνος στον Ελύτη, και με το οποίο μας αποχαιρέτησε από την καθημερινή –και δια τηλεοράσεως– ενημέρωση για την πορεία της πανδημίας του κορονοϊού ο ειδικός λοιμοξιολόγος Σωτήρης Τσιόδρας.

«Μπορώ να γίνω ευτυχισμένος με τα πιο απλά πράγματα / Και με τα πιο μικρά. / Και με τα καθημερινότερα των καθημερινών. / Μου φτάνει που οι εβδομάδες έχουν Κυριακές…»

Η συγκίνηση από το ίδιο το «ποίημα» ήταν και εκείνη που κάποιοι παρέκαμψαν, εστιάζοντας μόνον στο ότι το ποίημα «δεν ανήκει στον Ελύτη», ακόμη και αν έχει διασπαρεί επίμονα, κυρίως μετά το 2015, με την υπογραφή του, στο ανερμάτιστο Διαδίκτυο. Επειδή κάποιος, κάποτε, θέλησε να βάλει σε αυτές, τις κατά τα άλλα καλοσυναρμοσμένες σκέψεις, με τις οποίες θέλησε να εκφραστεί ποιητικά ο Σωτήρης Τσιόδρας, τη «βαριά» υπογραφή του νομπελίστα.

Οι «ρίζες του ποιήματος» φαίνεται ότι ανάγονται πίσω στο 2009, και μάλιστα με αφηγήτρια γένους θηλυκού («Μπορώ να γίνω ευτυχισμένη με τα πιο απλά πράγματα», στο μπλογκ «Βιολιστής στη Στέγη», σε ένα πεζό κείμενο υπό τον τίτλο «Παράθυρα με θέα», όπως σημειώνει και ο ερευνητής χοάκων (πλαστών, ψεύτικων ιστοριών) Γιώργος Γιώτης και τα ellinikahoaxes.gr.

Η θηλυκή αφήγηση έκανε κάποιους να ψάξουν για την ίδια διατύπωση ακόμη και σε ημερολόγιο ξένης συγγραφέως, από το 1909. Ενώ άλλοι έσπευσαν να μιλήσουν για «απλοϊκό», «ναΐφ» ποίημα, που δεν ανάγει στην γλώσσα του Ελύτη. Είναι κι εκείνα τα «πετροράδικα» στο κείμενο που μπερδεύουν τα πράγματα…

Από τον Φεβρουάριο του 2019, σε ένα τεύχος του λογοτεχνικού «Χάρτη» του Δημήτρη Καλοκύρη, υπό τον τίτλο «Πλαστός Ελύτης στο Διαδίκτυο!», η σύντροφος του Οδυσσέα Ελύτη και θεματοφύλακας του πολύτιμου αρχείου του, Ιουλίτα Ηλιοπούλου, είχε γράψει:

«“Στο μυαλό του καθενός περιμένει μία κότα”, έγραφε στο Εκ του Πλησίον ο Οδυσσέας Ελύτης. Και είναι αλήθεια ότι συχνά πυκνά κάνουν την εμφάνιση τους κότες ανόητες κι άλλες κακόβουλες που γεμίζουν τον αδέσποτο και για πάσα χρήση χώρο του διαδικτύου με αυγά… κλούβια!

»Είναι καιρός που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο κείμενο –ποίημα το ονομάζουν– απλοϊκού ύφους, με θέμα τάχα την απλότητα, του οποίου η πατρότητα ψευδώς αποδίδεται στον Ελύτη! Θα ήταν ίσως μόνο μια ανόητη κίνηση ενός αφελούς που ξύπνησε ένα πρωί και είπε να δώσει στις ιδέες του επίφαση κύρους και συνάμα να γελάσει με την ημιμάθεια των άλλων· γίνεται όμως κακόβουλη πράξη γιατί αφ’ ενός μεν προσβάλει τον ποιητή, όταν ψευδώς του αποδίδεται κάτι που δεν θα μπορούσε ποτέ να έχει γράψει, αλλά αφ’ ετέρου παραπλανά νέους ή και αθώα καλοπροαίρετους χρήστες του Διαδικτύου, που δεν έχουν ίσως την γνώση, ή τα αντανακλαστικά για να καταλάβουν απ’ την πρώτη φράση πόσο απέχει ο συγγραφέας του κειμένου από τον ποιητή! “Τρώγε την πρόοδο”, έλεγε ο Ελύτης, “και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της”! Αρκεί να ξέρεις κάποτε και να τα φτύνεις, θα πρόσθετα τώρα πια».

Πόσοι το έχουν διαβάσει, άραγε; Οταν στον ίδιο ανερμάτιστο κυβερνοχώρο, στον οποίο σήμερα σοβεί η «κόντρα» περί του «δήθεν Ελύτη» του Σωτήρη Τσιόδρα, αναπαράγεται ανεξέλεγκτα το «Στην απλότητα κρύβεται η ευτυχία», με την υπογραφή του Ελύτη; Πόσοι, απ’ όσους είχαν διασπείρει προ καιρού το ποίημα «Να μάθεις να φεύγεις…» με την υπογραφή του Μενέλαου Λουντέμη («Ενα παιδί μετράει τ’ άστρα»), ήξεραν ή έμαθαν ότι στην πραγματικότητα ήταν πόνημα της ελληνίδας ποιήτριας Σοφίας Ν., από τον Νοέμβριο του 2014;

«Αν κάτω από ένα ποίημα βάλει κάποιος ένα βαρύ όνομα, είναι πολύ δύσκολο να αμφισβητηθεί», όπως το θέτει ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός. «Ακόμη και από ειδικούς ή ακόμη και από τον πλέον έγκριτο φιλόλογο. Και αν κάποιος έχει συγκινηθεί με ένα ποίημα με βαριά ή μη υπογραφή, τι μπορεί να κάνει; Να αλλάξει ή να ματαιώσει την συγκίνησή του;»

Πόσω, μάλλον, όταν την ίδια ώρα μέσα από το ίδιο το – ανερμάτιστο – Διαδίκτυο παραδίδονται μαθήματα γραφής α λα μανιέρ (σε στυλ) Κικής Δημουλά ή Οδυσσέα Ελύτη. Πώς να γράφεις, δηλαδή, σε στυλ «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει, με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News