Στην οικονομία, πολύ περισσότερο από ό,τι στην πολιτική, δεν υπάρχουν αδιέξοδα ούτε ανεξήγητα φαινόμενα. Και όσο κι αν κάποιοι απορούν πώς είναι δυνατόν η κατανάλωση να μειώνεται και ο πληθωρισμός να ανεβαίνει στη χώρα μας, υπάρχουν οι απαντήσεις που θα πρέπει να προβληματίσουν σε μεγαλύτερο βάθος (από την προσέγγιση ότι οι προσφορές προϊόντων στα σουπερμάρκετ δεν ρίχνουν τις τελικές τιμές, άρα θα πρέπει να περιοριστούν) τους αρμόδιους για την εποπτεία και τη λειτουργία της αγοράς.

Η απάντηση βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στην επίδραση που είχε η μεταπανδημική έκρηξη του τουρισμού το 2022 και το ρεκόρ αφίξεων ξένων τουριστών στην Ελλάδα το 2023.

Οι προσεκτικοί αναλυτές –η Τράπεζα της Ελλάδος, το ΙΟΒΕ ακόμη και η ΕΛΣΤΑΤ, η οποία πρώτη αντιλαμβάνεται τις αλλαγές όχι μόνο στις τιμές αλλά συνολικά στην αγορά– παρατήρησαν ότι το καλοκαιρινό (τρίτο) τρίμηνο του έτους η οικονομία έμεινε στάσιμη, με το ΑΕΠ να αυξάνεται ανεπαίσθητα (κατά 0,02%) σε σχέση με το τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου, και την κατανάλωση, παρά το ρεκόρ αφίξεων ξένων τουριστών, να μειώνεται οριακά, κατά 2%.

Τι σημαίνει αυτό για τους ειδικούς; Η απάντηση είναι απλή: οι Ελληνες περιόρισαν τις διακοπές τους και μείωσαν την κατανάλωση χαμηλότερα από το επίπεδο της άνοιξης και των διακοπών του Πάσχα, και η «παρτίδα» της ανάπτυξης σώθηκε από τον τουρισμό.

Οι αιτίες αποδίδονται από σοβαρούς οικονομολόγους στα κύματα ακρίβειας, στη μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων και κυρίως στον «πληθωρισμό των αλγορίθμων» της Airbnb και της Booking, που ανέβασαν σε απρόσιτα επίπεδα για τους Ελληνες τις τιμές των δωματίων και των χώρων φιλοξενίας (αλλά και της εστίασης) για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, όχι μόνο στους δημοφιλείς προορισμούς (νησιά του Αιγαίου, Κρήτη, Ιόνιο και Χαλκιδική), αλλά και σε πόλεις όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, τα Χανιά, το Ηράκλειο κ.ά.

Οι ίδιες πηγές εξηγούν ότι πριν από την πανδημία, αυτό που ξεχώριζε στην αγορά ήταν οι υψηλές τιμές των καυσίμων (της βενζίνης) στα νησιά, καθώς τους καλοκαιρινούς μήνες έφταναν σε ακραία επίπεδα (σταθερά πάνω από 2 ευρώ το λίτρο).

Πλέον, ακραίες τιμές εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής σεζόν στο κόστος ενοικίασης μέσα από τις πλατφόρμες δωματίων (και πολύ λιγότερο των ξενοδοχείων, που κρατούν σταθερή τιμολογιακή πολιτική και είναι συνδεδεμένα με tour operators) και στη συνέχεια η τάση αυτή διαχέεται στους χώρους εστίασης, στις ενοικιάσεις αυτοκινήτων, ακόμη και στα μίνι μάρκετ που λειτουργούν έξι μήνες τον χρόνο.

Πράγματι, η ΕΛΣΤΑΤ κατέγραψε το «μπουμ» των τιμών για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 2022, όταν η οικονομία έβγαινε από την καραντίνα της πανδημίας.

Η έκρηξη 

Το 2022 ο δείκτης καταναλωτή αυξήθηκε κατά 11,6% (!). Η άνοδος τιμών ήταν ακόμη μεγαλύτερη (13%) στην ομάδα «διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε ψωμί και δημητριακά, κρέατα, ψάρια, γαλακτοκομικά και αυγά, έλαια, λαχανικά, ζάχαρη, σοκολάτες, γλυκά, παγωτά, καφέ-κακάο-τσάι, μεταλλικό νερό-αναψυκτικά-χυμούς φρούτων. 

Σε όλα, δηλαδή, τα προϊόντα που μπαίνουν στο καλάθι του νοικοκυριού ή στο τραπέζι του σπιτιού ή ενός εστιατορίου, οι τιμές έκαιγαν.

Τον Ιούλιο του 2002 αυξήθηκε κατά 6,4% (μια συντηρητική, κατά πολλούς, μέτρηση) ο δείκτης τιμών στην ομάδα «ξενοδοχεία-καφέ-εστιατόρια», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε εστιατόρια-ζαχαροπλαστεία-καφενεία, ξενοδοχεία-μοτέλ-πανδοχεία.

Τότε, λόγοι ή απλές δικαιολογίες για τις γενικευμένες ανατιμήσεις υπήρχαν πολλοί, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η έκρηξη των τιμών του πετρελαίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, οι ελλείψεις σε σιτάρι, η υψηλή φορολογία, οι καθυστερήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα κ.λπ.

Οι λόγοι αυτοί μετά το καλοκαίρι του 2022 εξέλειπαν, καθώς υποχώρησαν οι τιμές των καυσίμων, μπήκε πλαφόν στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και οι έμμεσοι φόροι μειώθηκαν – ειδικά στην εστίαση. Ωστόσο, οι ανατιμήσεις στις δύο αυτές κατηγορίες (τρόφιμα, ποτά, καφέ, εστιατόρια και φιλοξενία) συνεχίστηκαν μήνα με τον μήνα.

Η ΕΛΣΤΑΤ κατέγραψε στα απολογιστικά στοιχεία του 2023 ότι, ενώ ο γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε κατά 3,5%, οι αυξήσεις στα τρόφιμα ήταν υπερδιπλάσιες και ο δείκτης τιμών της ομάδας διατροφής και μη αλκοολούχων ποτών αυξήθηκε κατά 8,9%.

Σε αυτό επέδρασαν οι συνεχείς ανατιμήσεις σε ψωμί και δημητριακά, κρέατα, ψάρια, γαλακτοκομικά και αυγά, ελαιόλαδο, οπωροκηπευτικά, ζάχαρη- σοκολάτες-γλυκά-παγωτά, λοιπά τρόφιμα, καφέ-κακάο-τσάι, μεταλλικό νερό-αναψυκτικά-χυμούς φρούτων.

Στο ίδιο μοτίβο κινήθηκε και ο δείκτης της φιλοξενίας και του τουρισμού. Στην ομάδα «ξενοδοχεία-καφέ-εστιατόρια» ο δείκτης ανέβηκε κατά 5,9%  λόγω νέων αυξήσεων των τιμών σε εστιατόρια-ζαχαροπλαστεία-καφενεία-κυλικεία, ξενοδοχεία-μοτέλ και πανδοχεία.

Πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι

Οπως εξηγούν οι αναλυτές, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται πλέον μπροστά σε ένα γεγονός που δεν αμφισβητείται:

♦ Τη διετία 2022 – 2023, αυτό που συνέβη ήταν η αλλαγή του επιπέδου τιμών σε όλη την οικονομία, η οποία μπορεί να συγκριθεί μόνο με την αλλαγή επιπέδου τιμών που έφερε η μετάβαση της χώρας από τη δραχμή στο ευρώ.

Πλέον, οι τιμές στα βασικά προϊόντα, που έχουν ανελαστική ζήτηση –με πρώτο και κύριο τα τρόφιμα–, αυξήθηκαν, ανέβηκαν στο επόμενο σκαλοπάτι και δεν είναι εύκολο να πέσουν, όπως συμβαίνει με τις τιμές των καυσίμων, που ανεβοκατεβαίνουν, καθώς επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες.

♦ Το δεύτερο στοιχείο που παρατηρούν, χωρίς όμως να μπορεί να καταγραφεί από την ΕΛΣΤΑΤ, είναι ότι μέσα στο γενικό περιβάλλον των ανατιμήσεων υπάρχουν νησίδες ακρίβειας που δημιουργούνται αποκλειστικά από την τουριστική κίνηση.

Δεν αναφέρονται στη Μύκονο ή στη Σαντορίνη, νησιά που αποτελούν top τουριστικούς προορισμούς για όλον τον κόσμο, αλλά και στο Κουκάκι, στο Παγκράτι ή στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπου οι τιμές διαμορφώνονται και απευθύνονται στους τουρίστες – και όχι στους Ελληνες. Τα παραδείγματα είναι πολλά: από την τιμή ενός καφέ, που μπορεί να είναι διπλάσια έως τριπλάσια, και την τιμή στο σουβλάκι, μέχρι το εμφιαλωμένο νερό και ότι άλλο ζητείται.

♦ Τέλος, οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι η συνεχής άνοδος των τιμών, κυρίως στους χώρους φιλοξενίας, καθώς οι τιμές διαμορφώνονται αυτόματα από τους αλγόριθμους των εταιρειών της οικονομίας διαμοιρασμού (αυτό που πρεσβεύουν οι πλατφόρμες ενοικίασης), μπορεί να μην καταγράφεται καν από την ΕΛΣΤΑΤ, η οποία ακολουθεί το μοντέλο των τηλεφωνικών ή επιτόπιων δειγματοληπτικών μετρήσεων και καταγραφής των τιμών σε ένα συγκεκριμένο δείγμα μία ημέρα του μήνα ή μία ημέρα της εβδομάδας.

Οι καιροί όμως άλλαξαν. Οι τιμές στα ενοίκια των σπιτιών, των δωματίων και πολλών ξενοδοχείων, των εισιτηρίων πλοίων, κινηματογράφων, θεάτρων, συναυλιών, και κυρίως των αεροπλάνων, διαμορφώνονται ημέρα με την ημέρα και μπορεί να αλλάζουν ώρα με την ώρα.

Η οικονομία βρίσκεται μπροστά στην «προσωπική τιμολόγηση». Από αυτό κάποιοι μπορεί να βγουν κερδισμένοι και όσοι δεν θα  προσαρμοστούν (ή δεν μπορούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα), χαμένοι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News