Μια καθηγήτρια Χημείας σε ΕΠΑΛ της Αττικής μου έλεγε τις προάλλες πως κάθισε να μιλήσει στα παιδιά για τις ουσίες που υπάρχουν στο απλό τσιγάρο (περί τις 4.500, με εκατοντάδες εξ αυτών σκέτα δηλητήρια). Οι περισσότεροι μαθητές ως συνήθως χάζευαν, πέντε-έξι στα πίσω θρανία έπαιζαν χαρτιά, κάποιοι όμως τη ρώτησαν αν θα μπορούσε να τους κάνει ένα μάθημα για ουσίες… εν γένει.

Εκείνη εντυπωσιάστηκε από το απρόσμενο ενδιαφέρον. Ωσπου αντιλήφθηκε σε τι ακριβώς συνίστατο το ενδιαφέρον. «Δεν τους ένοιαζε ποσώς να μάθουν το οτιδήποτε για τα ναρκωτικά. Ηθελαν μόνο να τους μάθω πώς να φτιάχνουν ναρκωτικά!».

Το να μη σου καίγεται καρφί για τους χημικούς τύπους είναι ένα πράγμα, το να βλέπεις την καθηγήτρια της Χημείας ως άλλο Γουόλτερ Γουάιτ (ο καθηγητής Χημείας στο «Breaking Bad» που αρχίζει να βιοπορίζεται «μαγειρεύοντας» κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη) είναι εντελώς άλλο. Και όμως η ίδια δεν το πήρε τόσο επί πόνου. Οπως μού τόνισε: «Σημασία έχει ότι μου δόθηκε αφορμή κάπως να τους μιλήσω –εγώ που ξέρω και δυό πράγματα– για ένα θέμα που λίγοι αγγίζουν».

Πόσω μάλλον οι ίδιοι γονείς τους. Η μαύρη αλήθεια είναι ότι παραμένει ταμπού –ίσως και μεγαλύτερο και από το σεξ– το να κάτσεις να μιλήσεις ανοιχτά με τα έφηβα παιδιά σου για εξαρτησιογόνες ουσίες (εδώ θα αρκεστούμε στην κάνναβη που είναι στις ηλικίες αυτές και κύρια ουσία χρήσης και ουσία έναρξης της χρήσης). Και ας ξέρεις ότι είναι παντού ολόγυρά τους και ας έχεις πειστεί ότι κάποιος πρέπει τέλος πάντων να τους μιλήσει.

Το ζήτημα υφίσταται, τα δεδομένα –αν θέλεις να καθήσεις να το ψάξεις– υπάρχουν. Εφηβοι που έρχονται σε επαφή με την κάνναβη από τα 13 (ένα 3%, σύμφωνα με την έρευνα του ΚΕΘΕΑ, ΠΙΛΟΤΟΣ, 2020, ποσοστό που τριπλασιάζεται από τα 14 στα 15 έτη), τοίχοι σε σχολεία που γράφουν απροκάλυπτα «13 ευρώ το γραμμάριο», αύξηση του αριθμού των παιδιών που εμπλέκονται σε υποθέσεις διακίνησης ναρκωτικών (από 503 το 2022 σε 753 το 2023, «Τα Νέα», 3-5 Μαΐου 2024).

Οπως υφίστανται και άπειρες «παρεξηγήσεις» και παρανοήσεις γύρω από το θέμα. Διόλου τυχαίο ότι 1 στους 2 μαθητές 16-18 ετών στην Ελλάδα (57%) θεωρεί «ακίνδυνη» τη δοκιμή κάνναβης (ανεξάρτητα, αν έχουν κάνει χρήση της ουσίας ή όχι), 2 στους 5 (44,2%) θεωρούν «ακίνδυνη» την περιστασιακή χρήση και 1 στους 7 (14, 9%) θεωρεί «ακίνδυνη» τη συστηματική χρήση της (Πανελλήνια Ερευνα στο Σχολικό Πληθυσμό για τη Χρήση Εξαρτησιογόνων Ουσιών & Αλλες Εξαρτητικές Συμπεριφορές | Ερευνα ESPAD-Ελλάδα, 2019).

ΟΚ, ας μην κάνουμε και τόσο τους έκπληκτους. Οπως μου είχε αριστοτεχνικά συνοψίσει προ καιρού η διακεκριμένη ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα (πρώην επιστημονική υπεύθυνος της μονάδας απεξάρτησης 18 Ανω): «O νέος σήμερα δεν βρίσκει νόημα σε αυτόν τον τρόπο ζωής στον οποίο τον εκπαιδεύουν και με τον οποίο τον εξοικειώνουν με χίλιους τρόπους. Είναι άδεια η ζωή του. Γι΄αυτό έχουμε τέτοια αύξηση στις εξαρτήσεις. Εχει αυξηθεί το ποσοστό των εξαρτημένων σε όλα τα αντικείμενα εξάρτησης: στα ναρκωτικά, στον τζόγο, στο Ιντερνετ». Πολύ απλά, τα παιδιά σήμερα δεν παίρνουν ουσίες για να πεθάνουν «αλλά για να καταφέρουν να επιβιώσουν σε μια αβίωτη πραγματικότητα».

Ξεκινώντας από τα βασικά

Ρωτώ μια φίλη, μητέρα δύο εφήβων και εργαζόμενη εδώ και χρόνια σε φορέα ενάντια στα ναρκωτικά και τις εξαρτήσεις, πώς μπορεί να μιλήσει κανείς απλά σε εφήβους για τους κινδύνους από τη χρήση της κάνναβης.

Μου λέει ότι καλό είναι να ξεκινήσουμε από τα βασικά, τα οποία τείνουμε να ξεχνάμε: 1) Οτι είναι μια ουσία εθιστική. Μπορεί δηλαδή να σε οδηγήσει να κάνεις χρήση με μια συχνότητα που δεν θα την ελέγχεις, γιατί δεν είναι στο χέρι σου, όσο και να λες: «Το΄χω». 2) Οπως και το αλκοόλ, ρίχνει τις αναστολές σου, με διάφορες «παρενέργειες» (π.χ. μπορεί να σε κάνει να οδηγήσεις επικίνδυνα ή να συμπεριφερθείς ερωτικά με τρόπο που δεν θα ήθελες πραγματικά). 3) Υπάρχει πληθώρα επιστημονικών δεδομένων για τις επιπτώσεις από τη μακροχρόνια χρήση. 4) Οτι πρόκειται για μια παράνομη ουσία, άρα «Είσαι έτοιμος/η για τις συνέπειες;».

Μιλάμε ακόμη για άλλα πολλά. Για την όλο και μεγαλύτερη εξοικείωση των παιδιών από όλο και μικρότερη ηλικία: Oπως μου λέει η ίδια «Η κόρη μου που πάει γυμνάσιο, ξέρει τη μυρωδιά. Υπάρχει πλέον παντού στον δημόσιο χώρο, εγώ τη μυρίζω περπατώντας στο πάρκο π.χ. στον Κεραμεικό».

Μου αναφέρει ακόμα την εξοικείωση και με το ίδιο το σύμβολο της κάνναβης (σε μπλουζάκια, στο περίπτερο κ.λπ.). Για τη νορμαλοποίηση που έχει επέλθει μέσα από σειρές «εφηβικές» (π.χ. «Εuphoria») αλλά και «ενήλικες» (π.χ. «Breaking Bad»,«Narcos»): «Tο ζήτημα είναι ότι κάποια παιδιά θα δουν μια τέτοια σειρά πολύ νωρίς π.χ. στα 13. Και ακόμα και αν εσύ προσέχεις στο σπίτι, θα τη δουν στο κινητό της συμμαθήτριας στον διάδρομο του σχολείου».

Μιλάμε ακόμα για την γενικευμένη αίσθηση χαλαρότητας όπου όλα «παίζουν» και άκριτα «τσουβαλοποιούνται» γιατί «δεν κάνουν και τόσο κακό». Σε αυτήν την χαλαρότητα συνεισφέρουν τα τελευταία χρόνια και τα διάφορα «άκακα» προϊόντα βρώσιμης κάνναβης (ανάμεσά τους, τα περίφημα ζελεδάκια, που μέχρι πρότινος έβρισκες στο περίπτερο, και που έχουν στείλει νέους ανθρώπους στο νοσοκομείο).

Καλύτερα να μιλάς, παρά να μασάς

Εκ των όσων μου λέει αντιλαμβάνομαι ότι και εδώ, όπως και στα άλλα «τζιζ» θέματα, πρέπει να υπάρχει διαρκώς μια ανοικτή δίοδος επικοινωνίας. Αν το παιδί σε βλέπει να σοκάρεσαι, να μην αντέχεις ούτε να το θίξεις το θέμα, δεν θα έρθει να σου μιλήσει (και ενδεχομένως δεν θα προλάβεις αυτά που φοβάσαι περισσότερο).

Ο άκρως αντίθετος δρόμος, το να μιλάς στον έφηβο γιο σου ή την κόρη σου για τη δική σου θητεία στον κόσμο των «μπάφων» και εν γένει των ψυχοτρόπων ουσιών (και δη εν λεπτομερεία, όπως κάνουν κάποιοι «προχώ» γεννήτορες που θέλουν να ενθυμούνται τα ένδοξα νιάτα τους με λάθος ακροατήριο) δεν ενδείκνυται. Οπως μου λέει η μαμά/ειδικός: «Αν επιμένει ο έφηβος και συνεχίζει να ρωτάει τι έκανες εσύ, θα τού αντέστρεφα κάπως το ερώτημα. Θα του/της έλεγα “Τι σημασία έχει για σένα το να ξέρεις τι έκανα εγώ;”».

Δεν χρειάζεται, βέβαια, μου τονίζει η ίδια, η τρομολαγνεία. Υπάρχουν ειδικοί, sites ειδικών φορέων, βιβλία, κέντρα πρόληψης της χρήσης για εφήβους και γονείς κ.ά. για κάποιον που θέλει να ενημερωθεί και να ψάξει.

Η πληροφορία και τα ερεθίσματα για κουβέντα είναι εκεί, φτάνει να μην συνεχίσεις, ως γονιός, να κωφεύεις. Γιατί είσαι δήθεν πολυάσχολος. «Γιατί, έλα μωρέ, δεν κάνει κακό ένα “γάρο” στη χάση και στη φέξη» (ακόμα αν οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η χρήση κάνναβης σε νεαρές ηλικίες σχετίζεται με την εκδήλωση ψυχωσικών διαταραχών). Γιατί επιμένεις να είσαι αδιάφορος. Γιατί «πού να μπλέκεις τώρα σε τέτοια δύσκολα νταραβέρια με τα παιδιά».

«Η χρήση της κάνναβης στους εφήβους αποτελεί ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί χωρίς ιδεολογικές και πολιτικές προκαταλήψεις» τονίζουν εδώ και καιρό οι ειδικοί. Μάλλον είναι προτιμότερο να μιλάς στα παιδιά σου –όταν βρεθούν στο κατώφλι της εφηβείας– ανοιχτά για «χόρτο» παρά να συνεχίζεις ηθελημένα να τρως κουτόχορτο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News