Αν θεωρήσουμε ότι ως τα 18 του χρόνια ο άνθρωπος σωρεύει γνώσεις και εμπειρίες για να πορευτεί στην ζωή του και ότι μετά τα 70 τρώει τον μισό του χρόνο στα επείγοντα των νοσοκομείων και στους προθαλάμους των γιατρών, τότε η Μεταπολίτευση ήταν ολόκληρη η πενηντάχρονη κανονική μας ζωή. Ενηλικιωθήκαμε ένα βράδυ με τις θριαμβικές κραυγές για τον ερχομό του Καραμανλή από το Παρίσι και αυτές τις μέρες αναρωτιόμαστε μελαγχολικά πότε πέρασε μισός αιώνας, με τα παιδιά μας να ψάχνουν στη ζούλα προσπέκτους από οίκους ευγηρίας, στους οποίους οι γονείς τους μπορούν να περάσουν αξιοπρεπώς το φινάλε της ζωής τους.

Οπότε κάνε μου εσύ, αναγνώστη μου, μια ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη περιγραφή της ζωής σου σε λίγες λέξεις, και αν τα καταφέρεις θα σου κάνω κι εγώ την εμβριθέστερη ανάλυση του τι ήταν και τι συμβόλισε η Μεταπολίτευση. Κυρίως, όμως, απάντησε μου στο θεμελιώδες ερώτημα «πότε τέλειωσε πραγματικά η ζωή σου;» και αμέσως θα σου απαντήσω κι εγώ στο κορυφαίο «πότε τέλειωσε πραγματικά η Μεταπολίτευση;». Μη θαρρείτε πως δεν μπορώ να παραθέσω έναν κατάλογο σημαδιακών (θετικών και αρνητικών) στιγμών ή κορυφαίων προσώπων που (ευεργετώντας ή καταστρέφοντας) σφράγισαν ανεξίτηλα τον μισό αυτόν αιώνα. Ασφαλώς και μπορώ, θα ήταν άλλωστε το εύκολο.

Πλην, ένας τέτοιος μακρύς και καυτός κατάλογος δίνει το ουσιώδες στίγμα της πενηντάχρονης ζωής ενός ανθρώπου, ενός λαού, μιας χώρας; Οχι. Δίχως τις φάτσες και τις στιγμές τους, αυτές οι πέντε δεκαετίες θα φανούν απρόσωπες και άνευρες, αλλά και με μόνο αυτό το συμπληρωμένο ιστορικό excel θα ρίξουμε σε κατάθλιψη τον βιογράφο που προσπαθεί να κατανοήσει πώς ζήσαμε και τι ζήσαμε. Διότι οι καλές βιογραφίες (ανθρώπων, λαών και χωρών) αναζητούν τα συναισθήματα που γέννησαν τα γεγονότα και οι πρωταγωνιστές τους.

Εξάλλου, σε τούτο τον πλανήτη και σε τούτη τη ζωή όλα είναι σχετικά. Η πεντηκονταετία της Μεταπολίτευσης ήταν πολύ καλύτερη από προηγούμενες πεντηκονταετίες, αλλά πολύ χειρότερη από αυτήν που θα μπορούσαμε να φτιάξουμε. Ούτε τα αιώνια μπρος-πίσω μας αποφύγαμε, ούτε τους εμφυλίους μας εξοβελίσαμε. Μόνο που τα μπρος-πίσω μας αυτή την φορά ήταν λιγότερο καταστροφικά και οι εμφύλιοί μας δεν βάφτηκαν με πολύ αίμα, σαν άλλους παλιότερους. Οσο για τα περιοδικά μας άλματα προς τα εμπρός, υπήρξαν, αλλά και αυτή τη φορά δεν αποφύγαμε τα ξαφνικά αναίτια φρεναρίσματα που κόντεψαν να μας βγάλουν με τη μούρη μέσα από το παρμπρίζ.

Ολα τα κάναμε και τα ξανακάναμε τούτο τον μισό αιώνα, από το 1974 ως το 2024. Και τα ξεπετάγματα των επιτυχιών και τα λάθη των ανοησιών. Σημασία έχει να αναλογιστούμε αν μετά από όλα αυτά τα συν-πλην, μπρος-πίσω, μέσα-έξω, πάνω-κάτω, τελικά βρεθήκαμε σε καλύτερη ή σε χειρότερη κατάσταση από αυτήν που ξεκινήσαμε. Ο απολογισμός δεν μπορεί να είναι αντικειμενικός, στο τέλος-τέλος αυτή είναι η ομορφιά μας. Και με βάση αυτόν τον απολογισμό, ας προ-οικονομήσουμε την επόμενη μέρα μας σε ατομικό, συλλογικό και εθνικό επίπεδο.

Ο περίφημος γαλλορουμάνος φιλόσοφος Εμίλ Σιοράν είχε γράψει το ακόλουθο για τον άντρα: «Ο άντρας στα πενήντα του είναι υποχρεωμένος να διαλέξει ανάμεσα στον δρόμο για το μπουρδέλο ή στον δρόμο για το μοναστήρι». Ισχύει, λέτε, και για τις δημοκρατίες;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News