Η αναφορά του Κώστα Γιαννακίδη στον 94χρονο που του έλεγε ότι η σημερινή καραντίνα δεν είναι τίποτα μπροστά στην κατάσταση που βίωσε εκείνη η γενιά στην κατοχή, με τσίγκλησε να μεταφέρω εδώ μια μικρούλα συγκριτική ιστορία. Διότι πράγματι, η απαγόρευση κυκλοφορίας στην κατοχή (πριν ογδόντα χρόνια) συνοδευόταν από τον φόβο και την πείνα. Κράτησε τρία ολόκληρα χρόνια, μέσα στα χαμόσπιτα δεν υπήρχε φαγητό και θέρμανση και όποιος έβγαινε έξω δεν κινδύνευε να φάει πρόστιμο 150 ευρώ αλλά μια σφαίρα στην πλάτη. Aλλα μεγέθη.

Ας ταξιδέψουμε όμως ακόμα παλιότερα, για να διαπιστώσουμε ότι τα σημερινά ψυχολογικά προβλήματα που μας ταλανίζουν επειδή κλειστήκαμε δυο βδομάδες μέσα στα (γεμάτα ανέσεις και τρόφιμα) σπίτια μας, μοιάζουν με φάρσα όταν τοποθετηθούν στο μεγάλο φασματοσκόπιο της Ιστορίας. Το 1645 οι Οθωμανοί αποβιβάστηκαν στην Κρήτη, την οποία κατείχε η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας επί τέσσερις αιώνες. Έκαναν τρία χρόνια να καταλάβουν το υπόλοιπο νησί και τον Μάιο του 1648 έζωσαν την πρωτεύουσα, τον Χάνδακα.

Ο οχυρωμένος Χάνδακας, το σημερινό Ηράκλειο, ήταν τότε μια πόλη δεκαπέντε χιλιάδων κατοίκων. Η πολιορκία, μια από τις μεγαλύτερες σε χρόνο της παγκόσμιας Iστορίας, κράτησε συνολικά 21 χρόνια. Aρχισε το 1648 και ο Μοροζίνι παρέδωσε την πόλη το 1669. Κανένας δεν μπήκε και δεν βγήκε από το κάστρο επί 21 χρόνια, ενώ η λιγοστή τροφοδοσία γινόταν μόνο δια θαλάσσης κι αυτή πολύ δύσκολα. Το λιμάνι ήταν εντός της οχυρωμένης περιοχής. Νερό λιγοστό, τρόφιμα ακόμα πιο λιγοστά και διαρκείς βομβαρδισμοί από τα τουρκικά κανόνια τόσο προς στα τείχη όσο και πάνω απ’ αυτά για να διαλύσουν την πόλη εσωτερικά. Επίσης συνεχείς υπονομεύσεις των τειχών με υπόγεια τούνελ που ανατίναζαν με μπαρούτι.

Για φανταστείτε ένα κρητικό παιδί που όταν ξεκίνησε η πολιορκία ήταν δέκα χρονών, μόλις που άρχιζε δηλαδή να αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του. Μεγάλωσε, έγινε έφηβος, άντρεψε, έφθασε στα δεκαεπτά-δεκαοκτώ του, στρατεύτηκε, εκπαιδεύτηκε, πολέμησε πάνω στα τείχη, τραυματίστηκε ίσως, παντρεύτηκε, έκανε παιδί ή παιδιά, δίχως ποτέ να βγει έξω από τον μικρό περίκλειστο χώρο του κάστρου. Και στα 31 του χρόνια πια, όταν παραδόθηκε ο Χάνδακας στους Τούρκους, αφού είχε ζήσει όλη την συνειδητή ζωή του μέσα στον φόβο, το αίμα, τις εκρήξεις, την πείνα και την δίψα, βετεράνος πια, βγήκε από την πύλη για να περπατήσει για πρώτη φορά στις κρητικές πεδιάδες που έβλεπε από τους προμαχώνες και στα ακρογιάλια που του περίγραφαν οι μεγαλύτεροι. Είδατε η άτιμη η Ιστορία πώς καμιά φορά απομυθοποιεί τα πάθη που βιώνουμε σήμερα και γελοιοποιεί τα τρεχάματα μας σε ψυχολόγους για υποστήριξη;

Αλλά και πάλι δεν θα άξιζε από μόνη της αυτή η ιστορική σύγκριση της καραντίνας τότε και τώρα, αν δεν συνοδευόταν και από μια άλλη εκπληκτική πληροφορία που έχει σχέση με λοιμώδη ασθένεια, πανδημία και τα τοιαύτα που ακούμε. Πριν από μόλις 20 χρόνια (δεν έχω πρόχειρη την ακριβή χρονιά και ημερομηνία, πάντως μετά το 2000) ανακαλύφθηκε από ερευνητές ένα έγγραφο στα αρχεία της Βενετίας που αναφερόταν σε ένα σχέδιο των Ενετών να διασπείρουν πανώλη στα στρατεύματα των Οθωμανών που βρίσκονταν στρατοπεδευμένα έξω από τον Χάνδακα και να τα αποδεκατίσουν μέσω της επιδημίας που θα ακολουθούσε.

Οι πληροφορίες για το σχέδιο αυτό που κανείς δεν ξέρει αν εφαρμόστηκε, είναι ασαφείς. Φαίνεται ότι οι Ενετοί διέθεταν μέσα σε σφραγισμένες γυάλες υγρό μολυσμένο από την πανούκλα ή τουλάχιστον έτσι πίστευαν. Στις γυάλες αυτές είχαν κλείσει τα σπλάχνα και τα γαστρικά υγρά από συμπατριώτες τους που είχαν πεθάνει από πανούκλα στην θρυλική πανδημία του περίφημου Μαύρου Θανάτου, που θανάτωσε τα δύο τρίτα του ευρωπαϊκού πληθυσμού και είχε ισοπεδώσει την Γαληνοτάτη. Υπάρχει ένα μη επισκέψιμο νησάκι έξω από την Βενετία, η καταραμένη Poveglia, όπου μεταφέρθηκαν και πέθαναν αβοήθητοι πάνω από 150.000 Βενετσιάνοι, χτυπημένοι απ’ την πανούκλα. Ως φαίνεται, παρά την φρίκη, κάποιος στα υψηλά κλιμάκια της Γαληνοτάτης είχε σκεφθεί να φυλακίσουν την αρρώστια σε μπουκάλια μπας και τους χρειαστεί.

Το σχέδιο ήταν να μεταφερθούν οι γυάλες με το σιχαμερό μολυσμένο περιεχόμενο στην Κρήτη, να αναμειχθεί με κάποιο άλλο υγρό και να εξακοντιστεί από τα ψηλά τείχη πάνω στους Τούρκους που έκαναν γιουρούσια. Μετά η εξαιρετικά μεταδοτική πανούκλα θα έκανε την δουλειά της. Δεν υπάρχουν ιστορικές πηγές που αναφέρουν το ξέσπασμα πανώλης ειδικά στα οθωμανικά στρατεύματα, αν και στα κρητικά αρχεία υπάρχουν πληροφορίες για επιδημία πανώλης στο νησί το 1655, κατά την διάρκεια δηλαδή της πολιορκίας. Μέχρι την ανακάλυψη του Ενετικού αυτού εγγράφου όλοι πίστευαν ότι την πανώλη την έφεραν στο νησί οι Γάλλοι, που ήρθαν με στόλο να βοηθήσουν τους Ενετούς αλλά απέτυχαν. Βεβαίως η πανώλη ερχόταν και έφευγε τακτικά στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο για πάνω από έξι αιώνες, οπότε κανείς δεν ξέρει αν εκείνη η συγκεκριμένη ήταν αποτέλεσμα ενός πρωτόγονου βιολογικού πολέμου ή όχι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News