Αφορμή για το παρόν κείμενο μου έδωσε το άρθρο του Απόστολου Δοξιάδη στο Protagon της 11ης Νοεμβρίου, με τίτλο «Το Πολυτεχνείο: αλήθεια, μύθος και παραμύθια».

Θα συμφωνήσω απόλυτα με τον συγγραφέα στο ότι αποτελεί παραποίηση της πραγματικότητας και μύθο η ιδέα που «επικράτησε ευρέως στη μεταδικτατορική περίοδο» ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου είχε ως άμεση συνέπεια την πτώση της δικτατορίας. Συμφωνώ ακόμα εν μέρει και σε ό,τι αφορά την ηπιότερη εκδοχή ότι η εξέγερση αποτέλεσε «καθοριστικό παράγοντα που οδήγησε πολύ γρήγορα σε αυτήν» (την πτώση της δικτατορίας).

Διαφωνώ όμως με την άποψη ότι η εξέγερση αποτελεί «αιματηρή ήττα της δημοκρατίας» αν με αυτό ο συγγραφέας εννοεί την ματαίωση της σχεδιαζόμενης από τον Παπαδόπουλο λύσης Μαρκεζίνη.

Το Πολυτεχνείο αποτελεί την πιο ηχηρή και μαζική λαϊκή  αντίδραση στην πολύχρονη καταπίεση. Δεν είναι αυτόνομο γεγονός. Αποτελεί την αποκορύφωση μιας προηγούμενης αναιμικής αντίστασης που το ουσιαστικό της αποτέλεσμα εκφράστηκε κυρίως με τις φυλακίσεις βασανιστήρια και εξορίες των πολιτικών κρατουμένων. Αποτελεί συνέχεια της αποπομπής μας από το Συμβούλιο της Ευρώπης, της αντίδρασης του Πολεμικού Ναυτικού με την αποστασία του «Βέλος», των φοιτητικών εξεγέρσεων στα Πανεπιστήμια, με κορυφαία την Νομική Σχολή της Αθήνας.

Το μέγιστο πολιτικό αποτέλεσμα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου ήταν ότι, μετά όσα συνέβησαν και προηγουμένως, για πρώτη φορά εκφράστηκε μαζική και δημόσια  κοινωνική στήριξη που αφαίρεσε και το τελευταίο ίχνος νομιμοποίησης του δικτάτορα να προχωρήσει στην ψευτοδημοκρατία που σχεδίαζε. Έκανε ακόμα και τους τους πιο φανατικούς ξένους υποστηρικτές τους να το σκεφτούν καλύτερα (βλέπε δηλώσεις Κίσιντζερ). Δεν αποτέλεσε λοιπόν ήττα αλλά νίκη για τον εξής λόγο:

Είναι βέβαιο ότι η λύση Μαρκεζίνη αποτελούσε πιστό αντίγραφο του τουρκικού μοντέλου όπου οι στρατηγοί έγιναν Πρόεδροι «Δημοκρατίας» και οι πολιτικοί κυβερνούσαν ως εντολοδόχοι  του στρατού. Το ντόπιο κατασκεύασμα θα ήταν και αυτό ένα στρατοκρατούμενο καθεστώς καλυπτόμενο με συνταγματικό μανδύα. Αντί σκληρός γύψος στρατιωτικού νόμου, ελαστικός νάρθηκας που θα επέτρεπε ελάχιστες κινήσεις πολιτικής επιβίωσης. Τέτοιου είδους καθεστώτα δεν αφήνουν περιθώρια για την εφαρμογή «της τακτικής του σαλαμιού» όπως κατά τον συγγραφέα ήταν η άποψη των αντιχουντικών πολιτικών που στήριζαν την αποδοχή της λύσης Μαρκεζίνη. Η πολιτική του «toma e demanda» (κέρδιζε και ζήτα), κατά την προσφιλή έκφραση των Εβραίων συμπολιτών μου της Θεσσαλονίκης δεν είναι δυνατή σε καθεστώτα πειθαρχημένης στρατοκρατούμενης δημοκρατίας. Σε λίγο καιρό θα χρειαζόμασταν νέα «Πολυτεχνεία» για να απαλλαγούμε.

Εκτός όμως από αυτό, η αποστρατικοποίηση της εξουσίας και πολιτικοποίηση που επιχειρούσε ο Παπαδόπουλος είχε δημιουργήσει σφοδρές αντιδράσεις στον σκληρό  πυρήνα των στρατιωτικών της χούντας οι οποίοι είχαν αντιληφθεί ότι με αυτόν τον τρόπο, ο αρχηγός τους άδειαζε όλους και έμενε μόνος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Ο σκληροπυρηνικός συνταγματάρχης Δ. Σταματελόπουλος με κύριο άρθρο του που δημοσίευσε  επώνυμα στην «Βραδυνή» τις παραμονές δημοψηφίσματος για το Σύνταγμα του 1973, αποκάλυπτε τα δόλια τεχνάσματα του Παπαδόπουλου και ζητούσε από τον λαό να πει όχι στο Σύνταγμα της Προεδρευομένης (για 8 χρόνια από τον Παπαδόπουλο) Δημοκρατίας. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι η καθαίρεση του αρχηγού είχε, πιθανώς, αποφασισθεί από τους πρώην συντρόφους του και ήταν απλώς θέμα να υπάρξει ευκαιρία για την πραγματοποίησή της. Το Πολυτεχνείο λοιπόν αποτέλεσε την ευκαιρία αλλά ασφαλώς δεν ήταν γενεσιουργός αιτία για την ανατροπή και σύλληψη του Παπαδόπουλου από τον παλαιό συνεργό του Ιωαννίδη.

Όσο για τη φύση του αντιπραξικοπήματος Ιωαννίδη κανείς, τουλάχιστο από εμάς που μόλις είχαμε αποφοιτήσει από τις φυλακές της χούντας, δεν θεώρησε ότι αποτελεί κάτι όμοιο με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Αντίθετα πιστεύαμε ότι ήταν ένα σημάδι εκφυλισμού και είχε διαγράψει και τα τελευταία ίχνη «Επαναστατικής» ιδεολογίας που αγωνιωδώς προσπαθούσε μέχρι τότε να συντηρήσει η προπαγάνδα της χούντας . Ήταν φανερό ότι αποτελούσε ξεκαθάρισμα λογαριασμών ανάμεσα στους πραξικοπηματίες που δεν είχε καμία προοπτική μακροημέρευσης

Διαφωνώ επίσης έντονα με την προσπάθεια του συγγραφέα να αποδώσει ευθύνη για το πραξικόπημα στην Κύπρο και όσα τραγικά επακολούθησαν,στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Δεν υπάρχει καμιά απολύτως αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στα δυο γεγονότα. Αποτελεί δε λογική αυθαιρεσία να συνδεθούν ως αιτία και αποτέλεσμα. Η επέμβαση του Ιωαννίδη στην Κύπρο ήταν μια πράξη απελπισίας με την οποία προσπαθούσε να αποδείξει στους Αμερικάνους ότι ήταν ικανότερος από τους προηγούμενους στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων που είχαν αναλάβει απέναντί τους οι πραξικοπηματίες της 21^ης Απριλίου. ‘Όπως περιγράφω στο βιβλίο μου («Το συναξάρι μου», εκδόσεις Πατάκη 2019) θεωρώ ότι ένας από τους λόγους που οι Αμερικάνοι στήριξαν εξ αρχής την χούντα ήταν να την χρησιμοποιήσουν για να ξεφορτωθούν τον Μακάριο τον οποίον θεωρούσαν  επικίνδυνο και απρόβλεπτο ηγέτη. Παρά την ανάκληση της ελληνικής ταξιαρχίας από την Κύπρο, πράγμα που είχε αρνηθεί παρά τις εκβιαστικές πιέσεις του Προέδρου Τζόνσον ο Γεώργιος Παπανδρέου, και τις δυο απόπειρες δολοφονίας του Μακάριου, ο Παπαδόπουλος  σε όλα αυτά τα χρόνια δεν κατάφερε να εκπληρώσει την υποχρέωσή του. Τη συνέχιση του έργου ανέλαβε, αυτόκλητος ο Ιωαννίδης ο οποίος βιαστικά και άτεχνα έκανε το μοιραίο άλμα στο κενό.

Το Πολυτεχνείο λοιπόν δεν είναι υπεύθυνο ούτε για τη ματαίωση της Ψευτοδημοκρατίας που μας έστηνε ο Παπαδόπουλος ούτε για το δράμα της Κύπρου. Τις τύψεις για  το τελευταίο αυτό τις έχουμε όλοι οι Ελλαδίτες και οι μέσα και οι έξω από το Πολυτεχνείο. Γιατί όλοι εμείς δεν φροντίσαμε εγκαίρως, τότε που έπρεπε, να θωρακίσουμε τη Δημοκρατία μας και να εμποδίσουμε τη δημιουργία τέτοιων νοσηρών μορφωμάτων.

Ο Στέλιος Νέστωρ είναι επιτ. δικηγόρος 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News