Η ιστορική αξία της σειράς ντοκιμαντέρ «Η Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974» δεν μπορεί να αμφισβητηθεί και ίσως και να μην μπορεί να εκτιμηθεί στην πλήρη διάστασή της αυτή τη στιγμή.

Θα ήταν ελπιδοφόρο να την παρακολουθούν νεότερα κοινά και στην περίπτωση μεγαλύτερης ή μικρότερης άγνοιας για τα γεγονότα της δραματικής εκείνης περιόδου, να βρουν μία αφορμή για αναζήτηση και μελέτη, αλλά και για συγκρίσεις με το σήμερα. Πώς (δεν) λειτουργούσε το πολιτικό σύστημα (sic) στη χώρα πριν από εξήντα χρόνια και τι συμβαίνει σήμερα.

Με δεδομένο όμως ότι η συγκυρία προσφέρεται για επετειακές συζητήσεις, αξιολογήσεις, ερμηνείες και αποτιμήσεις της περιόδου που με αυτόν τον ιστορικό πολιτικό νεολογισμό χαρακτηρίζεται «Μεταπολίτευση», τα ντοκουμέντα της «Σκοτεινής Δεκαετίας» προσφέρουν στοιχεία για διαπιστώσεις. Αυτές θα μπορούσαν να είναι καθοριστικές για κάποιες ιστορικές αναθεωρήσεις.

Διαπιστώνεται για την επίμαχη περίοδο ότι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλοι οι αρνητικοί πρωταγωνιστές της προδικτατορικής περιόδου, με μικρότερα ή μεγαλύτερα μερίδια ευθύνης για το πολιτικό αλαλούμ που οδήγησε στην 21η Απριλίου 1967, επέστρεψαν το καλοκαίρι του 1974 εν χορδαίς και οργάνοις. Ανέλαβαν ρόλους και θέσεις, διεκδίκησαν και πέτυχαν την πολιτική τους αναβάπτιση και όλα κύλησαν περίπου ομαλά. Ο μόνος που έμεινε εκτός παιχνιδιού, με προφανείς ευθύνες δικές του, ήταν ο βασιλιάς· ίσως αυτό να είναι και το μοναδικό στοιχείο που δικαιολογεί τον όρο και του δίνει ένα περιεχόμενο στην περιορισμένη του, τελικά, διάσταση. Και υπό αυτήν την έννοια είχαν προηγηθεί και άλλες «μεταπολιτεύσεις», χρήσιμη διαπίστωση και αυτή.

Δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς την πρόοδο που συντελέστηκε, είναι άλλωστε μετρήσιμη και έχει πολλαπλές διαστάσεις. Αποδείχθηκε ότι τα θεμέλια που μπήκαν το 1974 άντεξαν σε πολύ δύσκολες περιστάσεις και κράτησαν όρθια την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία – γιατί άραγε δεν προτιμήθηκε και δεν κυριάρχησε αυτός ο όρος;

Παρά ταύτα, η διαπίστωση για τους πρωταγωνιστές της προ- και μεταδικτατορικής περιόδου, θα μπορούσε να οδηγήσει και σε μία αιρετική, ενδεχομένως όμως και απελευθερωτική προσέγγιση της Ιστορίας.

Όσο αναζητείται η σημασία και η ιστορική αποτίμηση της «Μεταπολίτευσης», η ταυτότητα των προσώπων θα δικαιολογούσε μία άλλου τύπου θέση: Η μεταπολίτευση δεν έγινε ποτέ, τουλάχιστον όχι με τους όρους που περιγράφεται. Οι ίδιοι άνθρωποι επέστρεψαν και με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συνέχισαν να πρωταγωνιστούν επί δεκαετίες, με την αναγκαία ανοχή της λήθης ή και την εθελοτυφλία των πολιτών ή σε κάποιες κρίσιμές στιγμές, με τα ίδια πάθη να κυριαρχούν μεταξύ τους και να ορίζουν τη δράση τους. Και εν πάση περιπτώσει, έχει λήξει αυτή η «μεταπολίτευση», είναι μία διαδικασία διαρκής, παραμένουμε σε μετάβαση; Σε δέκα χρόνια θα γιορτάζουμε τα εξήντα χρόνια της και σε είκοσι τα εβδομήντα της;

Μπορεί να ακούγεται υπεραπλουστευμένο. Ίσως όμως μία τέτοια προσέγγιση να διευκόλυνε την συνειδητοποίηση, μία πιο ρεαλιστική προσέγγιση και εντέλει, μία απελευθέρωση από πολιτικές αοριστίες, που ο καθένας ερμηνεύει όπως θέλει.

---

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News