Ιστορία 1η, 23 Ιανουαρίου 2030

Ολοκληρώθηκε σήμερα στη Γουχάν το παγκόσμιο συνέδριο για τη μελέτη της πανδημίας του SARS-CoV-2, χωρίς οι συμμετέχοντες επιστήμονες να καταλήξουν στο ποια χρονική στιγμή έγινε αναπόφευκτη η κατάρρευση της Ευρώπης και των δυτικών χωρών, με τον τρόπο που γνωρίζαμε έως τότε, εξαιτίας ενός ιού. Στο συνέδριο συμμετείχαν ιστορικοί, επιδημιολόγοι, κοινωνιολόγοι, ειδικοί της δημόσιας υγείας, των οικονομικών, των πολιτικών επιστημών, ενώ πολυάριθμη ήταν η συμμετοχή ευρωπαίων επιστημόνων που μετακινήθηκαν με χορηγίες της διοργανώτριας κινεζικής κυβέρνησης (οι κακές γλώσσες λένε πως πολλοί από αυτούς επέμεναν στη συμμετοχή τους ελπίζοντας να δελεάσουν με το παλαιότερο βιογραφικό τους κάποιο τοπικό ακαδημαϊκό ίδρυμα ώστε να τους προσφέρει επαγγελματική αποκατάσταση, μακριά από την πενία της κάποτε κραταιάς Ευρώπης). Εντύπωση προκάλεσε πάντως στη διεθνή κοινότητα το σκωπτικό σχόλιο του, απρόσκλητου στο συνέδριο, κορυφαίου πανεπιστημιακού ευρωπαϊκής καταγωγής, που διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην πανδημία: «Οσες βιβλιογραφικές αναφορές έχουν όλοι οι σύνεδροι μαζί, έχω εγώ μόνος μου», τόνισε.

Πολλοί επιστήμονες επέμεναν ότι όλα θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν η πανδημία σταματούσε εν τη γενέσει της, πριν εξαπλωθεί τον Ιανουάριο του 2020 από την Κίνα στον υπόλοιπο κόσμο, παριστάμενοι εκπρόσωποι της κινεζικής κυβέρνησης όμως σημείωσαν ότι κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν από τα λεγόμενα International Health Regulations του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Άλλοι επέμεναν ότι το κρίσιμο σημείο ήρθε στα τέλη Ιανουαρίου του 2021, όταν οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε ένα τρίτο lockdown, που οδήγησε σε μαζική ακανόνιστη κοινωνικοπολιτική αστάθεια, πέραν των δεκάδων χιλιάδων θανάτων. Οι περισσότεροι όμως κατέληξαν ότι το μη αναστρέψιμο σημείο ήταν όταν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες απέτυχαν να προβλέψουν-ελέγξουν το δεύτερο κύμα του ιού, το φθινόπωρο του 2020, που οδήγησε σε νέα lockdown και αυξανόμενη υγειονομική, οικονομική, και κοινωνική πίεση.

Το παράδειγμα μιας μικρής ευρωπαϊκής χώρας, της Ελλάδας, λειτούργησε ως case study. Οπως χαρακτηριστικά σημειώθηκε σε σχετική παρουσίαση, ήδη από τον Νοέμβριο του 2020, ενώ ολόκληρη η Ευρώπη βρισκόταν στο δεύτερο lockdown και δεχόταν πρωτόγνωρη για αυτή υγειονομική πίεση, οι περισσότεροι ασχολούνταν με την επόμενη ημέρα:

«Σε όλη την Ευρώπη, ακκιζόμενες κυβερνήσεις που συνέκριναν μπροστά σε παραμορφωτικούς μαγικούς καθρέφτες την, τότε, μικρότερη, δυστυχία τους με αυτή των γειτόνων, αντιπολιτεύσεις αυτάρεσκων ηγεμονίσκων που μπέρδευαν την επανάσταση με pop art installation, ποιμένες για αρτηριοσκληρωτικούς φανατικούς πιστούς, όπως κι αν ονομαζόταν η θρησκεία τους, δημοσιοσχετίστες του επιστημονικού χώρου σε αναζήτηση ακαδημαϊκής αίγλης ή εκλόγιμης θέσης σε ένα ψηφοδέλτιο Επικρατείας, όποιο να ‘ναι, άλλοι επιδραστικοί εγωπαθείς επιστήμονες από τους γυάλινους πύργους τους, κι άλλοι με το νου σε επιχορηγήσεις, συνδικαλιστές του χώρου της υγείας («ναι, αλήθεια, τσακώνονταν οι του Δημοσίου με τους του ιδιωτικού σε κάποια φάση»), λαοπλάνοι κάθε επαγγέλματος και ιδιότητας που είδαν φως και προοπτική πολιτικής καριέρας και οικονομικής ωφέλειας, ακραίοι που κατευθυνόμενα ή αυθόρμητα άρχισαν να ετοιμάζουν τον δικό τους χορό στα αποκαΐδια της έννοιας της ανεκτικής δημοκρατικής κοινωνίας, φωνές παντού και δεκάδες νεκροί καθημερινά να παύουν να συγκινούν. Ε, εκεί ξεπεράστηκε το όριο, αγαπητοί».

Και συνέχισε στην παρουσίασή του, με κάποια συγκινησιακή φόρτιση ο Ευρωπαίος, από χρόνια εμιγκρές στην Αυστραλία, επιστήμονας:

«Οταν πλέον ανοίξαμε, αρχές Δεκεμβρίου του 2020, υπήρξε μια παροδική ανακούφιση, ο κόσμος συγκρατημένα βγήκε, αγόρασε, διασκέδασε, μίλησε με φίλους και συγγενείς, οργάνωσε τριήμερες αποδράσεις σε δημοφιλείς προορισμούς (σαν να μην έγιναν μάθημα οι συρροές στα σαλέ των Άλπεων), όλοι φάνηκε να ξεχνιούνται, και τα ευχετήρια μηνύματα προέδρων, πρωθυπουργών, βασιλέων, αρχηγών της αντιπολίτευσης ήταν αισιόδοξα, είχαν άλλωστε προηγηθεί και δύο αδειοδοτήσεις εμβολίων από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων». Όμως…

Οι γιορτές πέρασαν, τα κρούσματα άρχισαν δειλά δειλά να ξανανεβαίνουν, και τα νέα δεν ήταν ευχάριστα: τα πολυαναμενόμενα εμβόλια θα αργούσαν, η πρώτη εταιρεία προτίμησε να διοχετεύσει το μεγαλύτερο μέρος των αρχικών δόσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες και ένα μικρότερο στο Ηνωμένο Βασίλειο, η δεύτερη εταιρεία είχε έτσι κι αλλιώς κάνει αντίστοιχη συμφωνία με τις ΗΠΑ, το δε τρίτο εμβόλιο είχε βαλτώσει στην αδειοδότηση, καθώς υπήρχαν πολλά ερωτηματικά. Τα άλλα ευρωπαϊκά συμβόλαια περιλάμβαναν εμβόλια που ήταν ακόμη σε δοκιμές.

Η πρώτη παρτίδα για διανομή στην Ευρώπη θα έφτανε αρχές Μαρτίου πια. Τα εμβολιαστικά κέντρα ήταν έτοιμα, μα άδεια. Τα παράθυρα ήταν κλειστά και η μετάδοση ευκολότερη, και στα τέλη Ιανουαρίου του 2021 οι περισσότερες κυβερνήσεις προσανατολίζονταν προς το 3ο lockdown. Αλλά πολλοί ήταν κουρασμένοι και αρκετοί απεγνωσμένοι πλέον. «Μας υποσχεθήκατε εμβόλιο και κανονικότητα, πού είναι;» φώναζαν δίκαιοι και άδικοι, ακόμη και οι αρνητές των εμβολίων. Εναλλακτικό πλάνο δεν υπήρχε, παρά μόνο εκθετικές αυξήσεις: κρουσμάτων, νοσηλευομένων, υγειονομικών που νοσούσαν, διασωληνωμένων, και στις αρχές Φεβρουαρίου, νεκρών.

Οι πρώτες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που αποτόλμησαν το 3ο lockdown βρέθηκαν απέναντι σε μια απρόσμενη (;) οργή. Βίαια επεισόδια αλλά και μεμονωμένα περιστατικά που για κάποιους αποκτούσαν συμβολική σημασία. Στο παράδειγμά μας, στην Ελλάδα, τέτοια ήταν η αυτοκτονία ενός εξαντλημένου απεγνωσμένου υγειονομικού· η κατ’ εξαίρεση αντιμετώπιση με τα δυσεύρετα μονοκλωνικά αντισώματα κάποιων μελών του κοινοβουλίου μετά από μια συρροή λόγω πλημμελούς χρήσης μέσων ατομικής προστασίας· η εξεύρεση ΜΕΘ, και πάλι κατ’ εξαίρεση, για «σημαίνοντα» πρόσωπα του δημοσίου βίου την ίδια στιγμή που προσβεβλημένοι ασθενείς από γηροκομείο της Κεντρικής Ελλάδας απεβίωναν εκτός ΜΕΘ.

Στην Αθήνα, την ημέρα του πρωθυπουργικού διαγγέλματος για το τρίτο lockdown, μια μεγάλη διαδήλωση διαμαρτυρίας συγκέντρωσε κουρασμένους από την ανεπάρκεια αντιμετώπισης πολίτες, οικονομικά ανασφαλείς, επαγγελματίες διαμαρτυρόμενους, υποστηρικτές συνωμοσιών, αφελείς παρακινούμενους από κάθε είδους συμφέροντα. Ακόμη και η αστυνομία έδειχνε ανόρεχτη να αντιδράσει, πολλά τα κρούσματα και στους κόλπους της. Το ίδιο και στους υγειονομικούς, ενώ οι συνδικαλιστκές ηγεσίας έριζαν ακόμη με το υπουργείο για το μέγεθος της αποζημίωσης των επιταγμένων ιδιωτών. Τα σχολεία ξανάκλεισαν, αλλά λίγοι συμμετείχαν με θέρμη στην διαδικτυακή εκπαίδευση πια, κανείς δεν κρατούσε και απουσίες. Οι δημόσιες συγκεντρώσεις των νέων ήταν μαζικότερες και λιγότερο πειθήνιες. Το ίδιο και οι εκκλησιασμοί. Καθημερινές και οι πορείες, ενώ ομάδα δημοφιλών αμφισβητιών περιόδευε στην χώρα κηρύσσοντας περαιτέρω απείθεια («από γρίπη πεθαίνουν, όχι από τον ψευτο-ιό» διατράνωσε λαϊκός βάρδος αποθεωνόμενος). Και τα κρούσματα συνέχισαν να ανεβαίνουν μέσα στον Φεβρουάριο, και οι πρώτοι έκτακτοι χώροι νοσηλείας στήθηκαν σε κλειστά γυμναστήρια χωρίς να λείψουν τα απρόοπτα:. Αλλού δεν υπήρχε θέρμανση, αλλού ξέμειναν από εθελοντές, κάποιοι νοσηλευόμενοι έβγαιναν μια βόλτα εκεί γύρω… Η αλλαγή στην ηγεσία του υπουργείου Υγείας έγινε με σχετική γκρίνια, αλλά το πρόσωπο που ανέλαβε, επιστρέφοντας από καριέρα στο εξωτερικό, ήταν ευρύτερης αποδοχής. Η διαρροή όμως κάποιων από τα πρακτικά των συνεδριάσεων της επιστημονικής επιτροπής ανέδειξε σοβαρές διαφωνίες μεταξύ πολιτικής ηγεσίας και επιστημόνων, και η εμπιστοσύνη χάθηκε προς όλους.

Τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου ο έλεγχος άρχισε να χάνεται: υγειονομικά, με εκατοντάδες ασθενείς να προσέρχονται αυθόρμητα σε εξωτερικά ιατρεία και νοσοκομεία, άλλους να νοσούν σοβαρά στο σπίτι και να πεθαίνουν επειδή απλά δεν πήραν σειρά, μέσα μαζικής μεταφοράς να λειτουργούν όποτε υπήρχαν διαθέσιμες βάρδιες, δελτία ειδήσεων που είτε πολλαπλασίαζαν την αναταραχή είτε καμώνονταν πως δεν συνέβαινε τίποτε, τα πρώτα ψυγεία συντήρησης νεκρών, οι πρώτες εκσκαφές νέων χώρων ταφής, απεργίες, συζητήσεις για οικουμενικές κυβερνήσεις, παραιτήσεις, σε κάποιες δε χώρες και εκλογές που επέτειναν το χάος οδηγώντας σε ακυβερνησία και νέες μαζικές συρροές κρουσμάτων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πέτυχε να αποδεσμεύσει επιπλέον κονδύλια για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, νέο πλάνο όμως δεν είχε. Νέα από τις ΗΠΑ, όπου δύο άτομα μεταφέρθηκαν μετά τον εμβολιασμό τους σε νοσοκομείο, οδήγησαν σε πηχυαία πρωτοσέλιδα και δαιμονοποίησαν ακόμη κι αυτό το όποιο μελλοντικό πλάνο. Ο νέος υπουργός Υγείας ανακοίνωσε έναρξη των εμβολιασμών στις 26 Μαρτίου, αλλά ελάχιστοι δήλωσαν συμμετοχή – ακόμη κι από τους υγειονομικούς, οι περισσότεροι άλλωστε είχαν ήδη κολλήσει.

Πολιτικοί συνέχιζαν να ερίζουν στα κανάλια για το αν μπορεί να κινητοποιηθεί ο στρατός για να επιβληθεί η όποια τάξη ή αποτελούσε αυτό εκτροπή, φορτία εμβολίων από αυτά της βαθιάς κατάψυξης αχρηστεύτηκαν επειδή κάπου κόπηκε το ρεύμα και κανείς δεν φρόντισε για γεννήτρια, πορείες, λιτανείες, διαμαρτυρίες, βανδαλισμοί, αυτοματισμοί. Σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Στις συνόδους κορυφής, συζητήσεις για βοήθεια από άλλες χώρες δεν οδηγούσαν πουθενά- κι ούτε βρέθηκαν ιδιαίτερα πρόθυμες χώρες εδώ που τα λέμε, μαζικοί θάνατοι σε παρατημένους οίκους ευγηρίας ξαναεμφανίστηκαν, τα γραφεία τελετών ζητούσαν εθελοντές, μα στην Ελλάδα για τρεις μέρες ξεκίνησε δημόσιος λεκτικός εμφύλιος για την καύση των νεκρών, που εφαρμόστηκε ευρύτατα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Θεολόγοι, επιστήμονες, φιλόσοφοι, influencers, εργολάβοι, πολιτικοί, όλοι είχαν γνώμη- «ήταν σα να μην συνέβαινε τίποτε άλλο στην χώρα εκείνες τις τρεις μέρες», θυμήθηκε ο ομιλητής.

Τα σύνορα κάθε χώρας έκλεισαν κυριολεκτικά και μεταφορικά, η έννοια της Ευρωπαϊκής Ενωσης έπαψε να υφίσταται, πολύ περισσότερο που το παράδειγμα του απομονωμένου Ηνωμένου Βασιλείου ήταν δελεαστικό

Εν τω μεταξύ οι αριθμοί, νεκρών και διασωληνωμένων και νέων θετικών δεν είχαν σημασία. «Αλλωστε όλοι θα κολλήσουμε» πίστευαν πλέον οι περισσότεροι. Λιγοστοί δήμοι έτρεχαν με εθελοντές αυστηρά προγράμματα προστασίας της κοινότητας, αλλά συχνά τα πρωινά έβρισκαν, έτσι χωρίς λόγο, τους χώρους τους διαλυμένους, τα μέσα τους κατεστραμμένα. Δεν υπήρχαν πλέον σχολικές χρονιές, υπήρχαν περιστατικά αυτοδικίας, ακούστηκαν οι πρώτες φήμες πως οικογένειες υπουργών και άλλων πολιτικών όλων των κομμάτων μετακόμισαν ήδη στη Μεγάλη Βρετανία. Η, μη προβλεπόμενη κατά τα άλλα, περιφορά του Επιταφίου έγινε αφορμή για εκτεταμένα επεισόδια ανά την χώρα, κανείς δεν κατάλαβε ποτέ μεταξύ ποιων ακριβώς. Φήμες για μεταλλάξεις του ιού άρχισαν να κυκλοφορούν από τα πλέον επίσημα χείλη, και οι εταιρείες παραγωγής των εμβολίων δειλά δειλά άρχισαν να ανακοινώνουν πως ο εμβολιασμός έπρεπε να επαναληφθεί στο εξάμηνο: ακόμη λιγότερα εμβόλια για την Ευρώπη, ακόμη λιγότερη διάθεση για εμβολιασμό, ακόμη περισσότερη απόγνωση. Οικουμενικές κυβερνήσεις, εκλογές με εξαιρετικά ποσοστά για τα κόμματα των αρνητών, κυβερνήσεις αρνητών, πανηγυρικές δηλώσεις διακεκριμένων αμφισβητιών, κάθε οικογένεια να μετρά πληγές και απώλειες.

Οταν, τον Μάιο, τα πρώτα σημάδια εξασθένησης αυτού του 3ου κύματος έγιναν ορατά, τρεις ολόκληροι μήνες χάους δεν μπορούσαν να επανορθωθούν. Δεν υπήρχε πια σύστημα υγείας (καρκινοπαθείς είχαν χάσει τις θεραπείες τους, επείγοντα χειρουργεία διενεργούνταν σε συνθήκες εκστρατείας), δεν υπήρχαν απαραίτητοι εργαζόμενοι, οι πιο τυχεροί αποσύρθηκαν στα χωριά τους. Λίγες συγγνώμες ακούστηκαν από όσους χειρίστηκαν την κρίση, πολλά δάκτυλα κουνήθηκαν, κι αυτά εξαγρίωσαν ακόμη περισσότερο. Βιαιοπραγίες κατά πολιτικών, αζήτητοι νεκροί σε ανώνυμους τάφους. Σε κάποια μικρή χώρα της Κεντρικής Ευρώπης, οι διαδηλωτές μπήκαν μάλιστα στο κοινοβούλιο και τα έσπασαν. Σε άλλη, δυτικότερα, μπήκαν στο βασιλικό παλάτι- φευγάτοι από εβδομάδες οι ένοικοί του, προς άγνωστη, ασφαλή κατεύθυνση.

Tους πρώτους μήνες του καλοκαιριού, αντίστοιχες έφοδοι ακολούθησαν σε πολυτελή παραθεριστικά κέντρα του Νότου, που παραδόξως επιχείρησαν να λειτουργήσουν. Τα σύνορα κάθε χώρας έκλεισαν κυριολεκτικά και μεταφορικά, η έννοια της Ευρωπαϊκής Ενωσης έπαψε να υφίσταται, πολύ περισσότερο που το παράδειγμα του απομονωμένου Ηνωμένου Βασιλείου ήταν δελεαστικό. Ακόμη και η σχετικά άθικτη από την πανδημία Νορβηγία θα ένιωθε μελλοντικά τις παράπλευρες συνέπειες των γειτονικών κρίσεων. Τουρίστες εκείνη την χρονιά δεν υπήρξαν, αστάθεια και ασάφεια ήρθε. Η επιστήμη έπαψε να συγκινεί, το ίδιο και ο θάνατος (των άλλων). Το 4ο κύμα του ιού (που δεν άφηνε ο άτιμος ανοσία αγέλης…) απλώς το περιμέναμε μοιρολατρικά. Σαν μια ακόμη δυστοκία. Οσοι μπορούσαν, έφυγαν. Οσοι όχι, έμειναν, χωρίς ακόμη να ανακτήσουν προοπτική. Τα επόμενα χρόνια τα άκρα γιγαντώθηκαν, η κοινωνική ενότητα αποτέλεσε παρελθόν, η οικονομική διείσδυση της Ανατολής άρχισε να γίνεται αισθητή, όταν το 2025 με χαρά ευρωπαίοι αξιωματούχοι υποδέχθηκαν τα πρώτα παραρτήματα μονάδων παραγωγής κινεζικών εταιρειών, «καίριο χτύπημα στην ανεργία» το χαρακτήρισαν.

«Κι όλα αυτά εξαιτίας ενός ιού», είχε διακόψει τον ομιλητή ο προεδρεύων του συνεδρίου. «Οχι», απάντησε ο ομιλητής, «εξαιτίας του υπερόπτη ανθρώπου».

ΥΓ. Το παρόν είναι το χειρότερο δυνατό σενάριο, σε καμιά περίπτωση το πιθανότερο. Οχι όμως εκτός πραγματικότητας, άλλωστε έχουμε μάθει να εκτιμούμε διαφορετικά την έννοια του πιθανού το τελευταίο έτος. Τα χειρότερα δυνατά σενάρια χρησιμεύουν στην ετοιμότητα και στην αναγνώριση πιθανών αδύνατων σημείων στον όποιο σχεδιασμό και την όποια δομή της δημόσιας υγείας. Θα ακολουθήσουν δύο ακόμη ιστορίες που θα είναι πολύ πιο αισιόδοξες, η μία δε εξ αυτών και πολύ πιο πιθανή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News