Δεκαπέντε χρόνια πριν είχαμε αφήσει την καρδιά μας στο Μαρόκο. Ολο το είχαμε γυρίσει. Ηταν καιρός να πάμε να τη μαζέψουμε. Εντέλει την ξαναφήσαμε. Είναι αυτή η ατμόσφαιρα που σε κατακλύζει με την προσγείωση. Μια «Ανατολή», κι ας μην είναι Ανατολή, που μιλάει στο μέσα μας. Εμείς και ο αιώνιος τραμπαλισμός μας… Πού ανήκομεν; Εδώ μιλάνε τα χρώματα, τα αρώματα, οι ατμόσφαιρες, τα φλύαρα βλέμματα, η γοητεία των  αναπάντεχων.

Πρώτη ευχάριστη έκπληξη το αεροδρόμιο του Μαρακές, αλλά και της Φεζ την επομένη. Θαυμάζω πόσα βήματα έκαναν, πόσο σύγχρονο πολιτισμό κατέκτησαν σε αυτά τα χρόνια! Τεράστια αεροδρόμια, αλλά και με τη δική τους χαρακτηριστική αισθητική σφραγίδα. Αυτό με μαγεύει ακόμα περισσότερο, και ως καημός, τόσο που μοιάζουν όλα τα ευρωπαϊκά, λες και δεν αλλάζεις χώρα. Τεράστιοι δρόμοι, πάρκα, λουλούδια, αμαξάδες, πεντακάθαρα όλα.

Μαρακές, λοιπόν. Από εκεί ξεκινήσαμε. Καθώς υπάρχει απευθείας πτήση Αθήνα-Μαρακές. Ιδανική εποχή για το ταξίδι μας. Αυτή τη φορά αποφασίσαμε να μείνουμε μέσα στην Μεντίνα. Δηλαδή στην «πόλη» και αγορά, στην καρδιά. Χαρακτηριστικό πολεοδομικό τμήμα που συναντάται στον ισλαμικό κόσμο. Συνήθως περιβάλλεται από τείχη και νιώθεις ότι μπήκες σε λαβύρινθο. Γι’ αυτό και ο άμαθος ταξιδιώτης νιώθει την ανάγκη ντόπιου συνοδού.

Ωστόσο, ακόμα μια έκπληξη στα χρόνια που πέρασαν, τα πολλά ωραία boutique ξενοδοχεία. Κυρίως από ξένους που αγάπησαν τον τόπο και κάνουν σκοπό τους να τα ανακαινίσουν, να τους δώσουν ζωή. Το IZA είναι μια τέτοια περίπτωση. Και μπορεί να δοκιμαστούν τα γόνατά σας στο ανέβα-κατέβα (έχουμε και μια ηλικία), καθώς δεν υφίσταται η έννοια ασανσέρ, αλλά η μαγεία μιας αισθητικής στο απόλυτο θα σας αποζημιώσει.

Η κάθε Μεντίνα είναι ραντεβού με το αναπάντεχο, ιδίως όσο ζυγώνει το βράδυ. Αυτές οι λωρίδες ουρανού στα στενά δρομάκια, οι άνθρωποι με τις χαρακτηριστικές κελεμπίες με την κατσούλα, μια σβέλτη γυναίκα κατακρυμμένη πίσω από τα μαύρα της, κάτι μαγαζάκια που απορείς πώς βγάζουν μεροκάματο, ένα μηχανάκι με ελιγμό στο τσακ να σε πετύχει, ένα έρμο γαϊδουράκι υπερφορτωμένο, να το κλαίει η ψυχή σου…

Και πού να μπεις στην αγορά-αγορά. Βέβαια το Μαρακές έχει εκπολιτιστεί ακόμα και σε αυτό. Αφού είδα και βιτρίνες με μπουτίκ… Πάει η Μεντίνα, σκέφτηκα, αλλά μην το παίρνετε και τοις μετρητοίς αυτό που λέω. Είναι η δική μου υπερβολή ενός φόβου μέλλοντος. Φυσικά και επισκεφθήκαμε τους κήπους Μαζαρέλ. Του γάλλου ζωγράφου που τη δεκαετία του 1930, ανάμεσα σε εξωτικά φυτά και λίμνες, είχε σχεδιάσει και κτίσει την έπαυλή του, που την ονόμασε «Villa Oasis». Και αληθινά, όαση είναι.

Μετά τον θάνατό του μαράζωσαν τα πάντα για δέκα χρόνια. Μέχρι που ο Ιβ Σεν Λοράν ταξίδεψε εκεί το 1966 με τον σύντροφό του και ερωτεύτηκαν τον τόπο παράφορα. Τόσο που τα χρώματα και τα τοπία τροφοδότησαν έμπνευση στα σχέδια αλλά και στα fashion shows του. Δεν γίνεται να μην επισκεφθείτε τον μαγικό κήπο. Δεν γίνεται να μη γράψει μέσα σας για πάντα το χαρακτηριστικό του μπλε. Το ησυχαστήριό του, ο εν τη Γη παράδεισός του.

Δεύτερο σημείο για το Μαρακές είναι η πλατεία των θαυμάτων, Τζεμάα ελ Φνα. Μια τεράστια πλατεία, η μεγαλύτερη, όπως λένε, στην Αφρική, που για τα μάτια τού πρωτάρη ταξιδευτή είναι μια ατραξιόν. Φίδια, μαΐμούδες, οδοντίατροι, κουρείς. Απ’ όλα έχει ο μπαχτσές. Παρ’ όλο που, καθώς είχαμε πέσει στο Ραμαζάνι τους, όλα ήταν υποτονικά. Εντέλει, όμως, ατραξιόν. Πες το ένα ιδιαίτερο λούνα παρκ για μεγάλους. Που την πρώτη φορά θα σε μαγέψει, τη δεύτερη θα το απομυθοποιήσεις όπως τα παιδιά που θα κοιτάξουν πίσω από το θέατρο σκιών και θα βρεθούν στον καραγκιοζοπαίκτη.

Το απόγευμα μας βρίσκει στο ξενοδοχείο «Μαμούνια» για ένα τσάι. Ιστορικό, από το 1922. Δηλαδή πάνω από έναν αιώνα ξενοδοχείο, που έχουν περάσει προσωπικότητες και προσωπικότητες αλλά και έχουν γυριστεί ταινίες όπως το «Ο άνθρωπος που γνώριζε πολλά» του Αλφρεντ Χίτσκοκ. Το 2006 έκλεισε για μια γενναία ανακαίνιση και άνοιξε τρία χρόνια αργότερα.

Περιδιαβαίνω εντυπωσιασμένη προς στιγμήν, μα σύντομα… Πού πήγαν εκείνα τα συγκλονιστικά έπιπλα, εκείνα τα αριστουργηματικά αρ ντεκό φωτιστικά που στάθηκαν στη μνήμη μου για χρόνια; Το «Μαμούνια» ήταν ο ναός της αρ ντεκό. Ψάχνω  πληροφορίες στο διαδίκτυο. Πουλήθηκαν σε δημοπρασίες. Τα κλαίω.

Το πρωί φεύγουμε οδικώς για Φεζ, 531 χιλιόμετρα δρόμος. Σε πέντε ώρες, μας λέει ο οδηγός, ενώ εγώ χαμογελώ ειρωνικά ενθυμούμενη το οδικό δίκτυο. Πόσο έξω έπεσα! Μια «Αττική Οδός», με εξαιρετικό οδόστρωμα. Το Μαρόκο δέκα χρόνια μετά είναι άλλος τόπος.

Φεζ, αγάπη μου! Αφτιασίδωτη. Και η Μεντίνα της… Μεντίνα. Ο,τι θυμάμαι, όπως το θυμάμαι. Μια διαρκής κίνηση, μια συνεχής έκπληξη. Μια καθημερινότητα διαφορετική. Ο κιμάς κόπτεται παρουσία του πελάτη, μαγαζάκι μια σταλιά, με κρέας καμήλας, φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, ένας οδοντίατρος που σου κόβει την ανάσα με τους κανόνες υγιεινής του, ένα μηχανάκι που σε περνάει ξυστά, «άγιο είχα» λες κατ΄επανάληψη, ένας τυφλός με δεμένα τα μάτια. Εδώ χαλιά; Οχι, όχι. Εδώ παιχνιδιάρικα μπρούντζινα για ατμόσφαιρες. Να τα δούμε. Εδώ δέρματα. Οπως και τότε, θα επισκεφτούμε εκείνες τις «μπανιέρες» που τα βάφουν. Μη μου πείτε για άσχημη μυρουδιά. Μάθετε να αντέχετε. Πέφτουμε σε μέρα με μουντά χρώματα. Το μωβ, το μπλε, το καφέ από ψηλά. Φεζ, αγάπη μου!

Οπωσδήποτε μια επίσκεψη και στο The Al-Attarine Madrasa. Το θαυμαστό, αδιανόητης ομορφιάς σχολείο-Madrasa. Πύλη στην επιστήμη, στην τέχνη και στη μελέτη του Κορανίου. Με τοίχους και μια οροφή που δεν θα χορταίνετε να μελετάτε τα μωσαϊκά και τα ξυλόγλυπτά της. Το βράδυ μάς βρίσκει στο εστιατόριο «Maison Bleue». Τι ωραίο είναι να βρίσκεις κάτι όπως το άφησες, όπως το κράτησες με ζεστασιά στην μνήμη σου! Η απόλυτη ατμόσφαιρα, το φως να τρεμοπαίζει από καντηλέρια, τα κεντητά τραπεζομάντηλα, οι τεράστιοι δίσκοι για το σερβίρισμα, οι μουσικοί στην αυθεντικότητά τους, το ίδιο και η κουζίνα του. Η σούπερ πολυτέλεια στο Μαρόκο κοστίζει όσο σε ένα εστιατόριο της σειράς στην Αθήνα.

Το επόμενο πρωί θα μας βρει στην εβραϊκή συνοικία της Μεντίνας. Σημείο στάσης πολλών Εβραίων που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία. Σήμερα ζουν 2.000 Εβραίοι εδώ. Πρώτη μας επίσκεψη και στη συναγωγή τους. Αξίζει να περπατήσετε τη συνοικία. Τα μόνα εξωστρεφή σπίτια. Εδώ πρέπει να σας μιλήσω για την αρχιτεκτονική ώστε να καταλάβετε τη διαφορά. Τα σπίτια στο Μαρόκο είναι περίκλειστα. Θέλοντας να μην προκαλούν με τον πλούτο τους ή όχι. Εσωστρεφή. Αρα με δεξιοτεχνικούς κήπους εσωτερικούς, ανάσες, με ασίγαστα συντριβάνια…

Το νερό τούς είναι πολύτιμο. Είναι ιερό. Εχουν ανάγκη να το ακούν. Θυμήθηκα μια φράση που με έχει στιγματίσει από το πρώτο πρώτο μας ταξίδι, άπειρα χρόνια πριν, και με μεγάλο σεβασμό καθοδήγησε τη ζωή μου: «Οι πλούσιοι του μέλλοντος θα είναι αυτοί που θα έχουν νερό». Πόσο αυθάδικα κατασπαταλάμε το νερό! Πόσο νερό πάει χαμένο!

Σημαντικό επίσης αξιοθέατο είναι το Royal Palace με τις επτά περίτεχνες πόρτες-πύλες-εισόδους. Κτίστηκε το 1960 από τον βασιλιά Χασάν ΙΙ, ο οποίος ήθελε να εξυμνήσει την αρχιτεκτονική ένωση Μαρόκου και Ανδαλουσίας. Μπρούντζος, μάρμαρο, ψηφιδωτά, πλακάκια μαγευτικά, ξυλογλυπτική, σε τέτοια αρμονία και ευρηματικότητα και χρώματα. Χρώματα τοποθετημένα με σκέψη, το μπλε εξωτερικά γιατί καλωσορίζει, το πράσινο εσωτερικά γιατί ηρεμεί. Ακου, φίλε μου…

Αφήνουμε τη Φεζ με βαριά καρδιά. Δεν τη χορταίνω. Εσωτερική πτήση από Φεζ, επιστροφή στο Μαρακές. Αλλά… στη Φεζ άφησα την καρδιά μου! Πάλι και πάλι. Γιατί; Στο αεροπλάνο θυμήθηκα μια αφήγηση ενός γέρου, κάποτε: Ζήτησε ο βασιλιάς να του κάνουν το πιο νόστιμο σουβλάκι. Πήραν τα πιο ωραία, τα πιο ακριβά υλικά. Του το ετοίμασαν και περίμεναν το μπράβο. Ομως εκείνος δυσανασχέτησε. Δεν είναι νόστιμο όσο της αγοράς. Τι φταίει; Τι δεν κάνατε καλά;». Ολοι προβληματίστηκαν και ένας πετάχτηκε και είπε: «Είναι υπερβολικά καθαρό, βασιλιά μου».

Η Μεντίνα της Φεζ διατηρεί την αυθεντικότητά της. Το Μαρακές είναι καλλωπισμένο και τουριστικά. Αδικη η γκρίνια μου. Και ντροπή μου. Ο κόσμος πάει μπροστά. Αλλά μου αρέσει να προλάβω να χαιρετήσω τον παλιό… Φεύγει, φεύγει… Ας μείνει στη σωστή αναλογία του. Το Μαρόκο το καταφέρνει. Αυτό, σπουδαία το καταφέρνει.

Μια τελευταία βραδιά στο Μαρακές. Εξι Ελληνες. Ιδιαίτερη ράτσα. Μεγαλοπρεπής η αίθουσα εστιατορίου, ενός μεγαλοπρεπούς ξενοδοχείου. Μάθημα διακόσμησης. Πού να πρωτοκοιτάξεις; Δυο-τρεις μουσικοί σε μια άκρη. Βλέμμα με το βλέμμα κάπως τα μιλήσαμε. Συγγενείς λαοί; Πού στην ευχή ανήκομεν; Δύση δεν μας λες, μα ούτε και βαθιά Ανατολή. Πού στην ευχή ανήκομεν; Δυο Κινέζοι σε ένα τραπέζι. Τρεις Βέλγοι σε ένα άλλο. Επαιζαν οι μουσικοί. Ησυχία. Μα, βλέμμα με βλέμμα τα βρίσκαμε. Εφυγαν οι Κινέζοι. Σχόλασαν οι Βέλγοι… Ενα γλέντι! Μα τι γλέντι! Λες και ήταν πλήθος κόσμου. Εξι Ελληνες. Πού ανήκομεν; Οπου θέλομεν! Οπου η ψυχή βρίσκει ρυθμό. Μας πάω. Αλήθεια, όσο πιο πολύ γνωρίζω τον κόσμο, μας πάω. Μαγευτικοί στην πολυπλοκότητά μας. Στα ανεβοκατεβάσματά μας.

ΥΓ: Νίκο, Νίκο, Λήδα, Θεοδώρα, Γιάννη, και στα επόμενα. Ζωή να έχουμε και αισθήσεις να μεθούν με ατμόσφαιρες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News