Αρχές του αιώνα. «Αλ Καπόνε, Αντίκες. Σάουθ Ουάμπας Αβενιου, 2220», έγραφε η καταχώριση στον τηλεφωνικό κατάλογο του Σικάγο. Ο βαρόνος της αμερικανικής μαφίας –τόσο φοβερός και τρομερός ώστε το όνομα του να γίνει συνώνυμο του οργανωμένου εγκλήματος– εμφανιζόταν αρχικώς ως μεταπράτης παλαιών επίπλων. Είναι ζήτημα αν είχε πουλήσει έστω και μια καρέκλα το μαγαζί. «Είμαστε κλειστά σήμερα» ήταν η συνήθης απάντηση σε ενδιαφερομένους.

Το πραγματικό μαγαζί-χρυσωρυχείο (ανήκε αρχικώς σε φίλο του) ήταν δίπλα, στον αριθμό 2222, διεύθυνση γνωστή ως «Τέσσερα Δυάρια». Σαλούν στον πρώτο όροφο, δωμάτια χαρτοπαιξίας στον δεύτερο και τρίτο, πορνείο στον τέταρτο. Ο Καπόνε απέκτησε σταδιακά μερίδιο στα κέρδη, αργότερα θα αποκτούσε και το δικαίωμα για μισά-μισά σε λαθρεμπορικές επιχειρήσεις. Υπόκοσμος… Το θέμα είναι ότι ο υπόκοσμος του 21ου αιώνα δεν είναι αναγνωρίσιμος με καπέλο και ρεπούμπλικα, όπως ο «Αλ», και πάντως δεν φαίνεται ως τέτοιος. Ενίοτε δεν φαίνεται και καθόλου.

Αφορμή για αυτή την αναφορά στάθηκε μια έρευνα-έκθεση για το οργανωμένο έγκλημα, που είδε το φως της δημοσιότητας πριν από λίγες μέρες από την Europol (σ.σ.: έχει την έδρα της στη Χάγη και στηρίζει τις ενέργειες των κρατών-μελών για την καταπολέμηση του σοβαρού διεθνούς και οργανωμένου εγκλήματος, του κυβερνοεγκλήματος και της τρομοκρατίας).

Η Europol δεν ανακαλύπτει την πυρίτιδα, πλην όμως αναγνωρίζει την έκταση και το βάθος του φαινομένου. Τονίζει ότι η παραοικονομία –μιλάμε για δισεκατομμύρια– λειτουργεί ως παράλληλο σύμπαν. Ο κόσμος μας έχει, άλλωστε, μικρύνει πολύ και το έγκλημα έχει εξαπλωθεί διασυνοριακά. Οι εγκληματίες είναι ανώνυμοι και αόρατοι, δρουν από καταφύγια, κάποτε και μακρινά, εκτός ευρωπαϊκού εδάφους. Ανεξάρτητα από τις καθιερωμένες εγκληματικές δομές. Και το κυριότερο: με τεχνικές και εργαλεία που εξελίσσονται ταχύτατα.

Το οργανωμένο έγκλημα είναι πάντα μπροστά… Μπορεί να φταίει η πανδημία, που μας έσπρωξε στον ψηφιακό κόσμο με ορμή. Μπορεί να φταίει το πολεμικό μέτωπο, Ρωσία vs Ουκρανία. Οι γεωπολιτικές εντάσεις θεωρούνται διαχρονικά ως ιδανική συνθήκη διαφθοράς.

Το ξέπλυμα μαύρου χρήματος είναι ο κεντρικός δρόμος σε αυτή την παντοκρατορία, αναφέρει η έρευνα. Σχεδόν το 70% των εγκληματικών δικτύων που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ χρησιμοποιούν κάποια μορφή νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες για να τις χρηματοδοτήσουν και να αποκρύψουν περιουσιακά στοιχεία.

Ενδιαφέρον στην ερμηνεία του είναι το γεγονός ότι το 80% των εγκληματικών δικτύων που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ χρησιμοποιούν νόμιμες επιχειρηματικές δομές για τις εγκληματικές τους δραστηριότητες.

Δυο σκέψεις-προβληματισμοί

Η Ευρώπη έχει κάνει βήματα τα τελευταία χρόνια, με κορυφαίο αυτό του 2018 και της θέσπισης αυστηρότερων κανόνων σχετικά με το ξέπλυμα, στα αλήθεια όμως έχει δειλιάσει πολλές φορές απέναντι στο τέρας της διαφθοράς. Και η αναφορά δεν γίνεται μόνο για το Quatargate, αλλά και για πλήθος οπισθοχωρήσεων, σε μακρές και δύσκολες συζητήσεις για πιθανά αναχώματα στη δράση εξωχώριων εταιρειών. Απουσιάζουν οι αποφάσεις εκείνες που θα έκαναν τη διαφορά. Μην πάτε πολύ μακριά. Ως τη φορολογική αντιμετώπιση χωρών όπως το Λουξεμβούργο, που θεωρούνται μαύρα πρόβατα στον τομέα. Χωρών που εκτιμάται ότι ξεπλένουν λεφτά στα σπλάχνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Kαι έπειτα, τα στοιχεία δείχνουν ότι δεν αξιοποιούνται βασικά όπλα στη μάχη για την καταπολέμηση της παραοικονομίας, όπως η ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων. Που στερεί από τους εγκληματίες τα παρανόμως αποκτηθέντα περιουσιακά τους στοιχεία και τους εμποδίζει να τα επανεπενδύσουν σε περαιτέρω εγκληματικές δραστηριότητες ή να τα ενσωματώσουν στη ροή της κανονικής οικονομίας. Το ποσοστό ανάκτησης εξακολουθεί, ωστόσο, να παραμένει πολύ χαμηλό – κάτω από 2%, σύμφωνα με την έκθεση της Europol.

Το ελληνικό τοπίο και οι κυνηγοί

Αν πάμε στα καθ’ ημάς; Η κοινωνία μας είναι μικρή. Και οι φήμες για μεθόδους και πρόσωπα –και πέριξ του Ναού της Δημοκρατίας– που τις αποτολμούν, έντονες. Ξέπλυμα μέσω τζόγου, σου λένε. Κάποιοι τους δείχνουν και με το δάχτυλο. Κανείς τους δεν σου λέει τι έκανε γι’ αυτό…

Το πιο ουσιαστικό ερώτημα συμπυκνώνεται στο πόσο θωρακισμένοι είναι οι κυνηγοί της απάτης. Οι ελεγκτές. Πόσα μυστικά του βαϊλάτου του Γκέρνσεϊ και της νήσου Τζέρσεϊ (κλασικοί φορολογικοί παράδεισοι στα στενά της Μάγχης) γνωρίζουν; Μελέτες θέλουν την offshore βιομηχανία ως ένα από τα βασικότερα κομμάτια της παγκόσμιας οικονομίας. Μέσω των υπεράκτιων εταιρειών διακινείται περισσότερο από το 1/3 του παγκόσμιου συναλλάγματος.

Τι οπλισμό διαθέτουν (τεχνικά μέσα) και ποια επιμόρφωση ώστε να μην περπατούν ξυπόλητοι στα αγκάθια; Μιλάμε για τόσο εξελιγμένες τεχνικές εγκλήματος, που αφορούν κρυπτογραφημένες εφαρμογές (apps), κρυπτονομίσματα, σκοτεινές διαδικτυακές αγορές. Δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν οι ημεδαποί κυνηγοί να αντεπεξέλθουν στα τερτίπια των off shore και την αλυσίδα του blockchain. Τι γίνεται με τις ειδικές γνώσεις; Οι άνθρωποι κάνουν τον σταυρό τους που υπάρχει έστω αυτό: το Σύστημα Μητρώου Τραπεζικών Λογαριασμών, το βασικότερο εργαλείο τους για την παρακολούθηση της ροής του χρήματος.

«Το οικονομικό έγκλημα αποφέρει δισεκατομμύρια και επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους» αποφαίνεται η Europol. Και οι γκάνγκστερ της εποχής τρίβουν τα χέρια τους. Δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από τον Αλ Καπόνε. Δεν θέλουν τη φήμη του, ούτε και το τέλος του. Εκείνος, άλλωστε, λόγω της σύφιλης από την οποία νοσούσε, έχασε το μνημονικό του και δεν κατάφερε ποτέ να θυμηθεί πού έθαψε τον θησαυρό του, 100 εκατομμύρια δολάρια, προτού μπει φυλακή. Σε μετρητά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News