Μέσα στον ζόφο των ημερών, το τελευταίο, υποθέτω, που θέλει κανείς να δει είναι το μισό χαμόγελο του Τζάστιν Μπίμπερ στο Instagram (εξαιτίας της μερικής παράλυσης στο πρόσωπο, που προκαλεί το σύνδρομο από το οποίο πάσχει). Ή τον Χανίφ Κιουρέισι να υπαγορεύει στους δικούς του εμπνευσμένα tweets ελπίδας από το κρεβάτι του νοσοκομείου (μετά το ατύχημά του τα Χριστούγεννα στη Ρώμη, που τον έχει αφήσει, για την ώρα, παράλυτο).

Οχι, δεν θέλεις με τίποτα να διαβάσεις το μήνυμα της Σίρι Χούστβεντ, συζύγου του Πολ Οστερ, στο Ιnstagram, που πληροφορεί ότι εκείνος υποβάλλεται ήδη σε θεραπείες. Kαι ότι εκείνη ζει –όπως όσοι έχουν ή είχαν κάποιον αγαπημένο με καρκίνο– σε ένα μέρος που η ίδια έχει καταλήξει να ονομάζει Cancerland («Χώρα του Καρκίνου»).

Και όμως, κάτι φαίνεται να έχει αλλάξει. Μετά από τρία ακριβώς χρόνια από την εμφάνιση της Covid-19, η υγεία έγινε η νέα παγκόσμια εμμονή, η νέα παγκόσμια υπ’ αριθμόν 1 προτεραιότητα. Ως ευχή δεν αντιμετωπίζεται πια με χλεύη ή συγκατάβαση. Δεν σου την απευθύνει πια μόνο η θεία που τα έχει τα χρονάκια της ή ο «άτυχος» συνάδελφος στο γραφείο. Την επαναλαμβάνεις και εσύ διαρκώς (συχνά από μέσα σου).

Κάπως έτσι ήρθε σταδιακά και η αποστιγματοποίηση και των προβλημάτων υγείας (αφανών και διασήμων). Τέρμα το μακάριο πλατσούρισμα στη λίμνη της αθνητότητας! Οπως μας απέδειξε περίτρανα η τελευταία τριετία, δεν προλαβαίνεις να ανοιγοκλείσεις τα βλέφαρά σου και έχεις και εσύ περάσει για ένα φεγγάρι «στο βασίλειο των αρρώστων» (που έλεγε η Χάνα Αρεντ).

Τα ‘μαθες τα χάλια του;

Παλιά, ήταν αφορμή για ένα μακάβριο «μακριά από μας» gossip. «Τα ‘μαθες; Ο τάδε ετοιμάζεται να μας αποχαιρετήσει». Ή «ο δείνα έχει εξαφανιστεί γιατί είναι, λένε, χάλια». Αλλωστε, όσον αφορά τουλάχιστον τους διάσημους, η υγεία ήταν κομμάτι του μύθου. Οι περισσότεροι ήταν σε αυτό το θέμα «της σχολής Γκάρμπο». Στρείδια. Μακριά από το κακό μάτι και τo κανιβαλικό ενδιαφέρον των φαν.

Και όταν πια ήταν αδύνατο να κρυφτούν, αναγκάζονταν να υποστούν ακόμα και τις κάμερες πάνω από τη μεταθανάτια κλίνη τους (αρκεί να θυμηθεί κανείς τι έγινε όταν η δική μας Αλίκη πήγε στην Cancerland).

Μετά άνοιξε η ντουλάπα να βγει έξω, πρώτη από όλες, η «κακιά» η αρρώστια. Θυμίζω την εποχή των πρώιμων «cancer blogs». Ο βρετανός δημοσιογράφος Ιβαν Νομπλ του ΒΒC ήταν ο πρώτος που εγκαινίασε online το ημερολόγιο ενός όγκου (tumour diary). Οπως θα γράψει στην τελευταία του καταχώριση (την 31η Ιανουαρίου 2005): «Αυτό το προσωπικό στυλ δημοσιογραφίας δεν ήταν κάτι που με έλκυε ή μου προκαλούσε ποτέ ιδιαίτερα το ενδιαφέρον. Οταν όμως διαγνώστηκα, το 2002, ένιωσα μια έντονη παρόρμηση να παλέψω αυτό που περιμένει κανείς να είναι μια κατάσταση αδυναμίας. Ηθελα πράγματι να κάνω κάτι καλό μέσα από το κακό».

Από το μοίρασμα στο oversharing

Σήμερα, σχεδόν 20 χρόνια μετά, η «περιπέτεια υγείας» έχει νορμαλοποιηθεί για τα καλά. Οι ασθένειες (και οι ψυχικές) βγαίνουν μία-μία στο φως. Η κόρη της Κέιτ Μος κάνει πασαρέλα με τη συσκευή συνεχούς καταγραφής της γλυκόζης στον καλλίγραμμο μηρό της. Η 28η Φεβρουαρίου στέφεται Παγκόσμια Ημέρα Σπάνιων Παθήσεων (πάνω από 7.000, από τις οποίες πάσχουν 300 εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον πλανήτη, διάσημοι και μη).

Απλοί άνθρωποι (και οι οικείοι τους) παύουν να νιώθουν (τόσο) μόνοι και μιλούν πολύ πιο άνετα για το ατύχημα ή την πάθησή τους, τα συμπτώματα και τον αγώνα της θεραπείας ή της αποκατάστασης, την ανημπόρια ή τη δύναμή τους.

Μόνο που, όπως φαίνεται, βοηθά περισσότερο όταν μιλούν οι διάσημοι. Αρκεί να δει κανείς τα κύματα ενσυναίσθησης και συμπαράστασης που σήκωσε ο Τζάστιν Μπίπερ όταν αποφάσισε να εξηγήσει γιατί σταματάει την παγκόσμια περιοδεία του. Και όσο να ‘ναι, θέλει guts να είσαι 28 χρόνων και να κάθεσαι να περιγράφεις χαμογελώντας στραβά στην κάμερα (για 241, παρακαλώ, εκατομμμύρια followers) ότι πάσχεις από το σύνδρομο Ramsay Hunt, που σου παραλύει το  πρόσωπο.

Εκτός, βέβαια και αν το κάνεις για να αβγατίσουν και άλλο οι followers. Διότι, ας μην κρυβόμαστε, η κατάσταση φτάνει ουκ ολίγες φορές στο άλλο άκρο. Κάποιοι σχεδόν ψάχνουν την ευκαιρία να μαζέψουν likes με τη ρόμπα του χειρουργείου (προσωπικώς, μου θυμίζει τον άγνωστο στο λεωφορείο που σου «επιτίθεται» με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες από τη χημειοθεραπεία του).

Εδώ και αν έχουμε να κάνουμε με αρρωστίλα! Δεν προκαλεί, δε, καμία έκπληξη που τo Διαδίκτυο έχει τελευταίως κατακλυστεί από «influencers με χρόνιες παθήσεις» («chronic illness influencers»). Αλλοι είναι fake, άλλοι όχι. Σύμφωνα με ντοκιμαντέρ του BBC («Sickness and Lies», 2021), στο Reddit υπάρχει ολόκληρη κοινότητα που αριθμεί 80.000 μέλη και σκανάρει τα ποστ των δηλωμένων χρονίων πασχόντων για «ανακολουθίες» και χονδροειδή ψέματα!

Περπατώντας ένα βράδυ στη Βασιλίσσης Σοφίας, παρατηρώ μια αφίσα του Μουσείου Μπενάκη: «Ωρα για Μουσείο! Μια πηγή σκέψης και δημιουργίας για επισκέπτες με δυσκολίες μνήμης ή άνοια». Οπως και να ‘χει, όλο αυτό το σαρωτικό άνοιγμα των ασθενών (όταν δεν αποβλέπει στο χρήμα ή στους followers) δείχνει να λειτουργεί  ιαματικά για όλους.

Πάνω από όλα, απομακρύνθηκε το στίγμα και η μοναξιά. Bλέπουμε ανθρώπους που «τα έχουν όλα» να χάνουν εν μία νυκτί «τα πάντα». Και τους βλέπουμε πλέον συμπονετικά, όχι χαιρέκακα ή ηδονοθηρικά. Ούτε «μακριά από μας».

Ισως τελικά έπρεπε να ανακαλύψουμε την τρωτότητα του –«πολύ σκληρός για να πεθάνει»– Μπρους Γουίλις για να συμφιλιωθούμε λίγο παραπάνω με τη δική μας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News