Στα μαθηματικά των χρηματοοικονομικών υπάρχει μία ομάδα μεγεθών, που εκφράζει την ευαισθησία των τιμών των παραγώγων στις μεταβολές μιας σειράς παραμέτρων. Η ομάδα αυτή ονομάζεται διεθνώς ως τα «Greeks» κι αυτό επειδή οι μερικές παράγωγοι που περιλαμβάνει συμβολίζονται με ελληνικά γράμματα.

Ετσι έχουμε το Δ (Delta) που είναι η πρώτη μερική παράγωγος της τιμής ενός παραγώγου ως προς την τιμή του υποκείμενου τίτλου, το Θ (Theta) που είναι η πρώτη μερική παράγωγος της τιμής ενός παραγώγου ως προς τον χρόνο που απομένει μέχρι τη λήξη (που συναντάμε και στο μοντέλο των Black-Scholes), το ρ (Rho – προσέξτε το h δίπλα στο R – με τα αρχαία που θυμάμαι πρέπει να αντιστοιχεί στο ότι το ρ έπαιρνε δασεία), που είναι η πρώτη μερική παράγωγος της τιμής ενός παραγώγου ως προς το επιτόκιο χωρίς κίνδυνο, το Γ (Gamma) που είναι η πρώτη παράγωγος του Delta ως προς την τιμή του παραγώγου και το ν (Vega) που είναι η πρώτη μερική παράγωγος της τιμής ενός παραγώγου ως προς την μεταβλητότητα.

Μάλιστα είναι ενδιαφέρον πως, όπως σημειώνεται, το Vega δεν είναι πράγματι το όνομα ενός ελληνικού γράμματος, αλλά πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε (με μία εντυπωσιακή αναζήτηση γλωσσικής ακρίβειας) επειδή το ελληνικό γράμμα ν (αγγλικά nu) μοιάζει με το λατινικό γράμμα V και το Vega διαβάζεται (αγγλικά) κατ’ αναλογία με το beta και theta.

Και αυτά δεν είναι τα μόνα ελληνικά γράμματα που χρησιμοποιούνται διεθνώς σε επιστημονικούς συμβολισμούς. Εχουμε το π, έχουμε το μ και το σ (για τη μέση τιμή και την τυπική απόκλιση ενός ολόκληρου πληθυσμού στην στατιστική), έχουμε σχεδόν όλα τα γράμματα στις φυσικές επιστήμες και μεταξύ αυτών και το Σ, το σύμβολο του αθροίσματος. Σε όλο λοιπόν τον κόσμο, τα γράμματα αυτά αναγνωρίζονται ως ελληνικά και προφέρονται ανάλογα.

Σε όλο;

Οχι ακριβώς. Υπάρχει (όχι το γαλατικό χωριό του Αστερίξ) αλλά μια ολόκληρη χώρα – η Ελλάδα στην οποία οι μαθητές και φοιτητές τα τελευταία χρόνια (από όσο έχω παρατηρήσει) βλέπουν το σύμβολο του αθροίσματος, το Σ (που όλοι οι ξένοι προφέρουν sigma) και το διαβάζουν «ες», ως εάν ήταν το λατινικό (στο μυαλό τους αγγλικό) S!.

Δεν είμαι γλωσσολόγος αλλά όταν σχεδόν όλοι οι Ελληνες κάτω των 30 (με πρόχειρη εκτίμηση και πάντα με εξαιρέσεις), βλέπουν ένα ελληνικό σύμβολο που χρησιμοποιείται διεθνώς ως ελληνικό και το διαβάζουν αγγλικά, αυτό δεν είναι ούτε τυχαίο, ούτε αδιάφορο.

Σε σχετικό άρθρο μου στο Protagon τον Ιανουάριο του 2021 (Αρωγή, ευδοκίμηση και lockdown) έγραφα πως «φαίνεται πως δεν έχει συνειδητοποιηθεί η γενίκευση της χρήσης των αγγλικών σε πολλές όψεις της καθημερινής ζωής όχι μόνο σε θέματα διασκέδασης, όπως είναι τα αγγλικά σε τόσες τηλεοπτικές εκπομπές, στη μουσική, στον κινηματογράφο ή στο διαδίκτυο και στα διάφορα παιχνίδια, αλλά και στους χώρους εργασίας και στην εκπαίδευση». Αυτή η γενίκευση δείχνει μια αυξανόμενη εξοικείωση της σημερινής νεολαίας με τα αγγλικά, μέσω των οποίων φαίνεται πως εκφράζεται πιο άμεσα και βολικά. Μάλιστα εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με εξειδικευμένες λέξεις που εισάγονται από τα αγγλικά (όπως π.χ. με τους όρους στην πληροφορική και το διαδίκτυο) αλλά με την ενσωμάτωση λέξεων ως ελληνικών στην καθομιλουμένη γλώσσα.

Τέτοια διαδικασία ενσωμάτωσης ξένων λέξεων με σχετικό μετασχηματισμό τους ώστε να γίνονται ελληνικές είχαμε π.χ. με τους έλληνες μετανάστες στην Αμερική, όπου θυμάμαι χαρακτηριστικά μια έκφραση που μου είχε μεταφέρει ο αδερφός μου που σπούδασε στη Νέα Υόρκη και έμεινε στην ελληνική συνοικία της Αστόρια: «έρχονται τα μπιλοζίρια» – δηλαδή «κακός καιρός» από το below zero!. Εκεί βέβαια ήταν οι Ελληνες μέσα σε ένα διαφορετικό και κυρίαρχο γλωσσικό πλαίσιο, οπότε με ένα φαινόμενο ανάλογο με την ώσμωση πέρασαν πολλές λέξεις από το ισχυρό εξωτερικό περιβάλλον και μάλιστα μεταπλάστηκαν δημιουργικά, ώστε να ενταχθούν στην καθημερινή γλώσσα των μεταναστών.

Τώρα όμως, έχει δρομολογηθεί μεταξύ των νέων η αντίστροφη διαδικασία, καθώς στο καθημερινό τους λεξιλόγιο εισάγονται δημιουργικά με ελληνικές καταλήξεις διάφορες αγγλικές λέξεις, ενώ ζουν στην Ελλάδα!

Ετσι λοιπόν, (δίνοντας κάποια ενδεικτικά παραδείγματα) οι νέοι μας (και όχι μόνο) πλέον

♦ δεν οργίζονται αλλά ρεϊντζάρουν (από το rage)

♦ δεν πειράζουν κάποιον αλλά τον μπουλάρουν (από το bulling)

♦ δεν μπερδεύονται ούτε κολλάνε αλλά λαγγάρουν (από το lag)

♦ δεν τους έρχεται μια ξαφνική ιδέα αλλά μία φλασιά (από το flash)

♦ δεν κάνουν κάτι άκυρο ή βλακώδες αλλά γιολάρουν (από το yolo – You Only Live Once)

♦ δεν αποτυγχάνουν αλλά φεϊλάρουν (από το fail) και

♦ δεν προσπαθούν πολύ για κάτι αλλά τραϊχαρντάρουν! (από το try hard)

Επιπλέον, χρησιμοποιούνται λέξεις ή ελληνοποιημένες ή και κατευθείαν στα αγγλικά, που περιγράφουν καταστάσεις για τις οποίες στα ελληνικά θα έπρεπε να υπάρχουν μακροσκελείς περιφράσεις, όπως το inside joke, αστείο που είναι κατανοητό σε συγκεκριμένη παρέα) ή το κριντζάρω – (από το cringe – κάνω κάποιον να νιώσει άσχημα, περίεργα κλπ). Εδώ βλέπουμε ότι έρχεται ένας συνδυασμός της τάσης για συντόμευση του λόγου (συναφής με τους νέους τρόπους επικοινωνίας με τα κινητά) με την εμφάνιση νέων καταστάσεων καθημερινότητας, που η ελληνική γλώσσα δεν φαίνεται κατάλληλη να αποδώσει, τουλάχιστον σ’ αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες.

Αν τα παραδείγματα αυτά συνδυαστούν με την αυξανόμενη «ακλισία» λέξεων (που επίσης θεωρώ ότι προέρχεται, όχι μόνο από την αμηχανία απέναντι σε πιο δύσκολους γραμματικούς τύπους, λόγω κακής εκπαίδευσης στο σχολείο, αλλά και από την εξοικείωση με τα αγγλικά, όπου οι λέξεις δεν κλίνονται) έχουμε μία τάση εξέλιξης της γλώσσας που σταδιακά φαίνεται να ισχυροποιείται, εξέλιξη που εμένα μου φαίνεται πως αποκαλύπτει το πραγματικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουν οι σημερινοί νέοι. Eνα περιβάλλον, πολύ περισσότερο διεθνοποιημένο, με σταδιακή μεταβολή τόσο της καθημερινότητας, όσο και του τρόπου που αυτή προσλαμβάνεται από μεγάλη μερίδα νέων (ακόμα και από μορφωμένους που δεν έχουν δυσκολία να χρησιμοποιήσουν καλά ελληνικά). Ένα περιβάλλον που μάλλον σταδιακά απομακρύνεται από τα χαρακτηριστικά του τόπου στον οποίο βρίσκονται, ενώ στη θέση τους αναπτύσσονται άλλα χαρακτηριστικά και πιθανότατα εκτός των παραδοσιακών μηχανισμών που θεωρούσαμε ως δεδομένους.

* Στη συγγραφή του κειμένου συνεργάστηκαν η Κατερίνα Λαγογιάννη φοιτήτρια του τμήματος Ηλεκτρολόγων του ΕΜΠ και η Ελένη Πολίτη (που η βαθμολογία της στις Πανελλήνιες δείχνει πως θα είναι από το Σεπτέμβριο πρωτοετής στην ίδια σχολή).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News